§4.4 & §4.5 Politieke situatie in Zuid-Amerika

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§4.4 & §4.5 Politieke situatie in Zuid-Amerika

VWO 4
H4 Zuid-Amerika

Domein D: Gebieden

Lesdoelen

• Je kunt de geschiedenis van Zuid-Amerika vanaf 1800 v.Chr. tot nu uiteenzetten in een tijdlijn.
• Je kunt de belangrijkste politieke stromingen koppelen aan de juiste tijdsperiode.
• Je kunt aan de hand van de geschiedenis van Zuid-Amerika verklaren waarom bepaalde politieke stromingen zijn opgekomen en welke gevolgen deze hebben op de hedendaagse samenleving van Zuid-Amerika.

Post-koloniale tijd (1)

• Eerste beschavingen ontstonden aan de westkust.
• Later trokken deze verder de rivierdalen van de Andes in.

Post-koloniale tijd (2)

• Het Inca-rijk (1100 - 1533) was de grootste beschaving op het WH. 
• Politiek systeem gericht op een hiërarchisch klassensysteem.

Koloniale tijd (1)

• In de 15e eeuw waren Spanje en Portugal de hegemoniale staten. 
• In het Verdrag van Tordessilas
  (1494) verdeelden zij de
  niet-Europese wereld langs de
  46º meridiaan.

Koloniale tijd (2)

• "Onderkoningen" in de kolonie voerden beleid uit dat de belangen van de moederlanden behartigde.
• Grote stukken land werden geschonken aan de conquistadores. Inc. recht om inheemse bevolking te onderwerpen.
• Ontwikkeling van een systeem van cliëntelisme.
• Dit feodale systeem is de grondoorzaak van de sociale ongelijkheid en politieke onrust in het verleden en heden.

Onafhankelijkheid (1)

• Aangewakkerd door de onafhankelijkheid van de V.S. (1776) en de bezetting van Spanje door Napoleon (1808) raakte veel landen in een onafhankelijkheidsstrijd.
• Tot laat in de 19e eeuw veel burgeroorlogen,
  daarna stabilisatie.
• Leiders van de staten vormden een
  oligarchie.

Onafhankelijkheid (2)

• Doel was de regio net zo rijk en ontwikkeld te maken als Europa.
• Hoe? Verbouwen en exporteren van handelsgewassen voor de Europese markt (denk aan: centrum-periferie verhouding).
• De export leverde de elite en de overheid veel geld op, tegelijkertijd werkten arbeiders tegen lage lonen en vaak onder moeilijke omstandigheden. Welk begrip hoort hier bij?
• Sociale ongelijkheid leidde tot opstanden.

Maar toen..

Populisme

• Wereldcrisis van 1929 had grote gevolgen voor de exportafhankelijke economieën van Zuid-Amerika.
• Beleid van importsubstitutie -> gevolg: eigen industrie en daarmee werkgelegenheid groeit.
• De politieke stroming bij dit beleid was populisme.
• Leiders deden zich voor als de "stem van het volk" en zetten zich actief af tegen de gevestigde orde.

Socialisme en communisme

• Populistische politiek betekende ook vriendjespolitiek en corruptie. Elite werd rijker -> armere bevolking bleef achter.
• Gevolg: opkomst van guerrilla bewegingen en socialistische- en communistische ideeën.
• Elite was bang de macht te verliezen.. Gevolg..

Militaire junta

• Overal in Zuid-Amerika werden militaire staatsgrepen gepleegd (vaak gesteund door de V.S.).
•  In de jaren '70 en '80 werden veel landen een militaire dictatuur.

Neoliberalisme (1)

• In 1982 opnieuw een economische crisis in Zuid-Amerika.
• Militaire regimes verliezen hun macht -> opkomst van meer democratische leiders (wederom invloed V.S.).
• Neoliberalisme werd het economisch systeem.
• Privatisering van overheidsdiensten, deregulering en een kleiner overheidsapparaat.
• Sociale ongelijkheid nam toe -> gevolg?

Marea Rosa (1)

• Na vrije verkiezingen komen steeds meer linkse regeringen aan de macht.
• Van top-down beleid naar bottum-up democratisering versterkt door het proces van bevolkingsparticipatie.
• Achtergestelde bev. groepen kregen een stem.

Marea Rosa (2)

• Ondanks economische voorspoed en afname van sociale ongelijkheid nog steeds geen good governance.
• Teveel corruptie, te weinig transparantie en doelmatigheid.
• Versterkt door de economische crisis (sociale programma's werden afgebouwd) van 2008 kwamen wederom enkele populistische leiders aan de macht.

Marea Rosa (3)

• Kloof tussen elite en het volk blijft groot.
• Dit leidt tot toenemende sociale polarisatie.

Toen

Nu

Aan de slag

Maak de opdrachten:

• 1, 3 en 5 van §4.4
• 2, 4 en 6 van §4.5

Afsluiting