DNA en erfelijkheid

• Biologie
• Basisschool
• Groep 8

DNA en erfelijkheid

In deze les leer je de volgende begrippen:

DNA

erfelijkheid, erfelijke informatie

chromosomen

dubbele helix

cellen (en de onderdelen van een cel)

genetische modificatie

mutaties

speciatie

Vraag:

Wie krijgt er wel eens de opmerking dat hij of zij op iemand uit zijn gezin lijkt?

Erfelijkheid

Waar denk je aan bij erfelijkheid?

Wat is erfelijk?

Je 'erft' eigenschappen

Erfelijke informatie

DNA

Deoxyribonucleic acid

Deoxyribonnucleïnezuur

DNA is de 'handleiding' van alles wat leeft. Het bevat de instructies die bepalen hoe we eruit zien en hoe ons lichaam werkt.

Hoe erf je eigenschappen?

dubbele helix

Cellen

36 biljoen

1,25 nanogram

15 micrometer

Hoe heet het waar de informatie ligt opgeslagen wat je erft?

1. Erfelijke plek
2. Erfelijke chromosomen
3. Erfelijke informatie
4. Erfelijke spullen

Uit hoeveel cellen bestaat een volwassene van 75 kg ongeveer?

1. 20 miljoen
2. 36 miljoen
3. 20 biljoen
4. 36 biljoen

Hoeveel chromosomen denk jij dat er in een cel zitten?

1. 4
2. 12
3. 20
4. 46

Chromosomen

1,7 quadriljoen  1.700.000.000.000.000

Erfelijke informatie

- Oogkleur

Erfelijke informatie

              - Huidskleur

             - Tongrollen

Dus je DNA bepaalt alles?

Alles ligt vast in je DNA

Veranderen als je ouder wordt

Omgeving speelt ook een rol

Wie heeft gelijk?

Jack, Koen en Levi zitten op voetbal. Jack is zo goed dat hij volgend seizoen mee mag spelen met de selectie. 

- Koen: "Jack is zo goed, omdat zijn vader ook heel goed was. Hij heeft zelfs in het Nederlands elftal gespeeld!"

- Levi: "Jack is zo goed, omdat hij al sinds dat hij 1 is veel oefent en sinds groep 1 al op voetbal zit."

Dieren en planten

De stevigheid en grootte van het huisje:
- genetica (dus DNA)

- maar ook: calcium, voeding, roofdieren, temperatuur en vochtigheid 

De sterkte en grootte van het huisje

1. hangt alleen af van de erfelijke informatie
2. hangt alleen af van de omgeving
3. hangt af van de erfelijke informatie én van de omgeving
4. hangt van geen van beide af

Kweken

Genetische modificatie

Handmatig

Fokken

We willen bijvoorbeeld een kip die grote eieren legt.

Stap 1: Kijken welke kip dat al doet, de goede eigenschap heeft.

Stap 2: Je gaat deze kip fokken.

Stap 3: Je kijkt weer wie de goede eigenschap heeft

En zo ga je verder.

Dit gebeurt ook bij...

Bijvoorbeeld:

Koeien

Aardappels

Tuinaardbei

Bosaardbei

Wat zal voor een aardbeienkweker belangrijk zijn aan een tuinaardbei?

1. Dat de aardbei groter is dan de bosaardbei.
2. Dat de aardbei minder zonlicht nodig heeft dan een bosaardbei.
3. Dat de aardbei net zo snel groeit als een bosaardbei.
4. Dat de aardbei veel lijkt op een bosaardbei.

Mutaties

Veranderingen in het DNA die soms vanzelf ontstaan het mutaties. Dit kan ervoor zorgen dat het organisme beter kan overleven en dit kan weer doorgegeven worden aan zijn nakomelingen. 

Speciatie

Als er door mutaties, nieuwe soorten ontstaan. 

Feitjes

- DNA kan worden gebruikt bij het opsporen van criminelen. 

- Eeneiige tweelingen hebben hetzelfde DNA. Dat betekent niet dat ze precies hetzelfde zijn. 

- Het DNA van twee mensen is 99,9% hetzelfde! De kleine verschillen in die laatste 0,1% maken ons uniek. Deze variaties bepalen bijvoorbeeld de kleur van je ogen, je haarkleur, en je kans op bepaalde ziektes.

Nog een paar dan..

- Je hebt DNA van je ouders, maar ook van je voorouders.

- We delen 50% van ons DNA deelt met een banaan. Ook delen we ongeveer 98% van ons DNA met chimpansees.

- Als je het DNA uit één menselijke cel zou halen en het uit zou rekken, zou het ongeveer 2 meter lang zijn! 

Wat heb je vandaag geleerd over erfelijkheid en DNA? Schrijf 2 dingen op!