wk 06: les 3 (Dorpskrant les 3: tussenletters)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vrijdag 11 februari - G2b

• 10 minuten stillezen
• Dorpskrant: tussenletter
  
• Aan de slag!

Vorige lessen heb je...

...de tekstdoelen en -soorten herhaald.

...de regels voor meervoudsvorming herhaald.

...geleerd wat de regels zijn voor de meervouds-n bij verwijzingen.

...geleerd hoe je een samentrekking juist moet schrijven.

Deze les ga je leren...

...wat de regels zijn voor de tussenletter.

Samenstellingen

Om een samenstelling te vormen, moet je soms letters tussen de woorddelen toevoegen. In het volgende overzicht vind je de regels voor deze tussenletters.

Leg uit

Tussenletter in samenstellingen

Het meervoud van ‘tomaat’ is ‘tomaten’. De samenstelling schrijf je dus ook met –en.

Het meervoud van ‘groente’ is ‘groentes’ én ‘groenten’. De samenstelling schrijf je dus alleen met een –e.

Leg uit

Tussenletter in samenstellingen

Het meervoud van ‘aap’ is ‘apen’. De samenstelling schrijf je dus ook met –en.

Bij ‘apetrots’ versterkt het eerste deel een bijvoeglijk naamwoord, namelijk ‘trots’. In de samenstelling schrijf je dus alleen een -e

Alle regels voor de tussenletter op een rijtje:

Je schrijft -en...

...als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig

naamwoord is dat alleen een meervoud op -n of -en heeft.

vissenkom, verdachtenverhoor, bloemenvaas, hondenhok, boekenkast, kippenren, plantenbak, schoenenrek

Je schrijft geen -n...                     (1)

• ...als het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft (roggebrood, ereplaats, rijstepap)
• ...als het eerste deel van de samenstelling alleen een meervoud op -s heeft (aspergebed, etagewoning, horlogemaker, garagebox)
• ..als het eerste deel van de samenstelling een meervoud op-s én -n heeft ( lindebloesem, aktetas, groentesoep)
  

Je schrijft geen -n...                    (2)

• ...als het eerste deel van de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is (huilebalk, rodekool, drinkeboer)
• ...als het eerste deel van de samenstelling de betekenis van het tweede deel versterkt (apetrots, reuzeleuk, retegoed, beresterk)
• ...als het eerste deel van de samenstelling een unieke persoon of zaak is (zonnebank, Koninginnedag, maneschijn, hellevuur)
• ...als het woord niet (meer) herkenbaar is als een samenstelling. Soms lijkt een woord een samenstelling, maar is het dat nooit geweest
  

(schattebout, spillebeen)

Je schrijft -s...

...als je die klank hoort.

Als het tweede woorddeel begint met een sisklank, kun je de klank niet horen. Trucje: vervang het tweede woorddeel door een ander woord, zodat je hoort of je een tussen-s moet schrijven.

dorpsfeest, reddingsboot, dus ook:
dorpsstraat, reddingsschip

Heb je de theorie begrepen? Ga dan verder met slide 17.

Heb je het nog niet helemaal begrepen? Bekijk dan de uitlegfilmpjes op slide 15 en 16.

0

0

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

rijst+vlaai

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

montage+afdeling

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

ruimte+gebrek

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

stad+schouwburg

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

plat+grond

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

knarsen+tanden

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

geboorte+golf

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

dag+raad

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

gerst+pap

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

paard+staart

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

opname+wagen

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

hart+lust

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

verkeer+slachtoffer

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

tarwe+korrel

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

spin+web

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

slijtage+plek

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

recht+zaal

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

collecte+bus

Tussenletter -s?
najaar...storm

1. Ja
2. Nee

Tussenletter -s?

spruitje...stamppot

1. Ja
2. Nee

Als een deel van de samenstelling uniek is, dan .......

1. Is de tussenletter altijd een -n
2. Is de tussenletter altijd een -s
3. Wordt er geen tussenletter gebruikt

Een samenstelling met versterkende uitdrukking krijgt als tussenletter(s):

1. -e
2. -en
3. -s
4. geen

Welke woorden zijn goed geschreven? Let op de tussenletter.

1. Fietsslot
2. Druivesap
3. Trainingsschema
4. Zonnenbrand

Samenstelling en tussenletter

Je schrijft geen tussenletter als...

1. het eerste woord geen zn is
2. het geen meervoud heeft
3. alleen een meervoud op een -s heeft
4. het aangeeft hoe leuk of groot iets is

Een samenstelling waarvan het eerste deel 2 meervoudsvormen heeft krijgt als tussenletter(s):

1. -e
2. -en
3. -s
4. geen

Waar of niet waar?
Je schrijft een tussenletter -e- in een samenstelling als het eerste deel alleen een meervoud op -en heeft.

1. waar
2. niet waar

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
hoogtemeter

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
maneschijn

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
weidevogel

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
reuzegroot

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
bendeleden

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
dieptepunt

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

zon + stelsel =

nacht + gaal =

Lesdoel behaald?

Ik kan de juiste regels toepassen bij het schrijven van de tussenletter.

1. Ja
2. Nee

Extra oefenen, voor wie dit onderdeel nog lastig vindt

• https://www.jufmelis.nl/spelling/samenstellingen-beginner/samenstellingen-2

• https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-de-tussenklank/
• http://www.passito.be/index_bestanden/nederlands/tussen_n_01.htm
• http://www.passito.be/index_bestanden/nederlands/tussen_s_01.htm
• http://www.nieuwe-spelling.oefeningen.eu/nieuwe-spelling-samenstellingen2.html