KT1 module 2 les 2 HCDO start spijsvertering

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

KT1 module 2 les 2 HCDO start spijsvertering

HCDO

Module 2

Les 2

2024-2025

Programma

Welkom + Osiris

Theorie spijsvertering

Opdracht

Afronden + huiswerk

Introductie

Bekijk onderstaand filmpje:

Welke organen hoeren bij het spijsverteringsstelsel?

Mond-gebit

Keelholte

Slokdarm

Maag

Lever

Galblaas

Alvleesklier

Dunne darm

Dikke darm

Spijsverteringsorgaan

Weet je al welk orgaan bij welke nummer hoort?

 

1.mond 

 2.slokdarm 

 3.maag 

 4.maagportier 

 5. twaalfvingerige darm 

 6.alvleesklier 

 7.lever 

 8.galblaas 

 9.nuchtere darm 

 10.blinde darm 

 11.dikke darm 

 12. rectum 

 13. anus

Antwoorden

1.mond

2.slokdarm 

3.maag 

4.maagportier 

5. twaalfvingerige darm 

6.alvleesklier 

7.lever 

8.galblaas 

9.nuchtere darm 

10.blinde darm 

11.dikke darm 

12. rectum 

13. anus

Functies van het spijsverteringsstelsel

Vertering van voedingsstoffen

Opname van voedingsstoffen

Uitscheiding van afvalstoffen

Gastro-eneritis

“Buikgriep”

• Het maag-darmkanaal moet rust krijgen. Blijven drinken is belangrijk, eten is minder belangrijk.
  
• Grootste risico is bij baby’s of hele oude mensen -> uitdroging
  
• Eventueel ORS (oral rehydration solution)
  

Letterlijk: ontsteking van de maag en darmen, meestal een virale infectie

Altijd diarree en daarnaast vaak buikpijn, misselijk en braken

Bijnaam is buikgriep

Bij gezonde mensen valt het vaak mee en gaan de verschijnselen van zelf over.

Gastritis

Ontsteking van de maagwand

NSAID's

Virussen 

Alcohol

Roken

Dyspepsie

A-specifieke maagklachten

- krampen

- vol gevoel

- maagzuur

Peristaltiek van de maag is niet optimaal, het voedsel blijft te lang in de maag

Opgeblazen gevoel, misselijk, zuurbranden of zelfs lichte pijn id bovenbuik

Wat minder snel/ veel eten Of medicatie

Ulcus pepticum ‘maagzweer’

Ulcus ventriculi = UV = pijn bij of vlak na het eten

Ulcus duodeni = UD = pijn bij lege maag ‘hongerpijn’

Pijn is vaak met één vinger

aan te wijzen in de bovenbuik

Virussen, misbruik alcohol Helicobactor pylori

opgeblazen gevoel, pijn in de bovenbuik, misselijkheid en evt. braken

maag minder belasten (minder alcohol minder roken), of antibiotica bij Helicobactor

belangrijk om de maag te beschermen.

Ulcus pepticum -> complicaties

Een zweer kan in de diepte een bloedvaatje beschadigen -> maagbloeding.

  

Soms braakt de patient dit uit. Of via de ontlasting, dit valt pas op bij grotere hoeveelheden, zwarte ontlasting die ontzettend stinkt =melena

Maagperforatie, een gaatje in de maagwand. Er stroomt maaginhoud in de buikholte, dit veroorzaakt peritonitis (buikvliesontsteking), heel pijnlijk en levensgevaarlijk.

Mogelijke klachten bij maagproblemen

• Zuurbranden"
• Pijn in de bovenbuik (voor of na eten)
  
• Opgeblazen gevoel
  
• Misselijk
  

Patiënten met maagklachten hebben niet allemaal dezelfde klachten. Soms staat het zuurbranden op de voorgrond.

Andere mensen hebben vooral last van pijn in de bovenbuik die minder wordt na iets gegeten te hebben.

Bij klachten van een opgeblazen gevoel en misselijkheid is er dikwijls sprake van een vertraagde maaglediging door te trage maagbewegingen en/of maagkrampen

NSAID’s Het belangrijkste effect is echter een systemisch effect door remming van het enzym cyclo-oxygenase (COX), waardoor de prostaglandinesynthese wordt onderdrukt. Door remming van de productie van beschermende prostaglandinen wordt de beschermende functie van het maagslijmvlies door prostaglandinesynthetaseremmers verminderd.

Geneesmiddelen maagaandoeningen

Bij geneesmiddelen voor maagaandoeningen maken we onderscheid in:

•  middelen die het maagzuur neutraliseren of binden (antacida);
  
•  middelen die de vorming van maagzuur tegengaan (maagzuurproductieremmende middelen);
  
•  middelen die het maagslijmvlies beschermen (mucosaprotectiva);
  
•  medicijnkuren om de bacterie Helicobacter pylori te doden;
  
•  middelen bij klachten van een ‘vol gevoel’ en misselijkheid (anti-emetica).
  

antacida = middelen die maagzuur neutraliseren of binden

Bijna altijd combinatiepreparaat: algeldraat en magnesiumoxide

De stof magnesiumhydroxide werkt het sterkst neutraliserend maar heeft diarree als bijwerking. 

Algeldraat werkt matig neutraliserend, maar heeft juist een stoppende werking

Moeten snel werken, dus voorkeur voor suspensie. Of tabletten maar die moeten dan goed gekauwd worden.

Het middel moet gebruikt worden als het meeste maagzuur aanwezig is. Meestal is dit een uur na de maaltijd en vlak voor het slapen gaan, 4-6 keer daags. Verder zo nodig.

Bij welke aandoening: maagklachten, reflux

Welke klachten heeft de patiënt: zuurbranden, pijn achter het borstbeen

Wat is de oorzaak vd ziekte/ aandoening: reflux, overgewicht, knellende kleding, middenrifbreukje, slechte zit/bukhouding

Is er een recept nodig: OTC

Antacida zijn middelen die zonder recept verkocht mogen worden en de hoeveelheid zuur in de maag kunnen verminderen door zich te binden met het maagzuur. Antagel of gastilox

antacida = middelen die maagzuur neutraliseren of binden

Antacida kunnen zich in de darm aan andere geneesmiddelen binden, waardoor deze niet worden opgenomen in het bloed. Daarom moet er, als er nog andere geneesmiddelen worden gebruikt, minstens een uur zitten tussen het gebruik van het antacidum en het andere geneesmiddel.

Antacida mogen ook niet gelijktijdig worden ingenomen met middelen die de maagzuurproductie remmen.

Bij welke aandoening: maagklachten, reflux

Welke klachten heeft de patiënt: zuurbranden, pijn achter het borstbeen

Wat is de oorzaak vd ziekte/ aandoening: reflux, overgewicht, knellende kleding, middenrifbreukje, slechte zit/bukhouding

Is er een recept nodig: OTC

Antacida zijn middelen die zonder recept verkocht mogen worden en de hoeveelheid zuur in de maag kunnen verminderen door zich te binden met het maagzuur.

Secretieremmers= maagzuurproductieremmende middelen

Werken via de bloedbaan, daardoor hebben ze meer bijwerkingen dan antacida.

Patiënten die chronisch NSAID’s gebruiken, gebruiken vaak secretieremmers om irritatie van de maag te voorkomen.

Twee soorten:

 H 2-receptorantagonisten; cimetidine, ranitidine (=Zantac)

 protonpompremmers; omeprazol

Bij welke aandoening: mensen die veel NSAID’s slikken ter voorkoming van irritatie van de maag

Welke klachten heeft de patiënt:

Wat is de oorzaak vd ziekte/ aandoening

Is er een recept nodig: cimetidine recept, ranitidine met of zonder recept, omeprazol meestal met recept, kan ook OTC (gedoe met vergoedingen!!)

Anti-emetica -> symptomatische bestrijding van misselijkheid en braken

Zowel cinnarizine, is zonder recept verkrijgbaar en en domperidon met recept verkrijgbaar.

Cinnarizine wordt veel gebruikt bij misselijkheid door reisziekte of migraine.

Bij ernstige misselijkheid (bijvoorbeeld door chemotherapie) worden andere zeer krachtige anti-emetica gebruikt.

Bij welke aandoening: misselijkheid

Welke klachten heeft de patiënt: ‘vol gevoel’ en misselijkheid

Wat is de oorzaak vd ziekte/ aandoening: Braken is het gevolg van prikkeling van het braakcentrum in de hersenen.

prikkels uit de keelholte of de maag,

bijvoorbeeld reisziekte ook vanuit het evenwichtsorgaan.

‘giftige’ stoffen die de hersenen passeren.

Is er een recept nodig: beiden OTC

Overige maagmiddelen

Bij geneesmiddelen voor maagaandoeningen maken we onderscheid in:

 middelen die het maagzuur neutraliseren of binden (antacida);

 middelen die de vorming van maagzuur tegengaan (maagzuurproductieremmende middelen);

 middelen die het maagslijmvlies beschermen (mucosaprotectiva);

 medicijnkuren om de bacterie Helicobacter pylori te doden;

 middelen bij klachten van een ‘vol gevoel’ en misselijkheid (anti-emetica).

Mucosa protectiva hechten zich aan het beschadigde slijmvlies en leggen er een laagje over. (enige die bestaat is sucralfaat = Ulcogant)

Helicobacter pylori bestrijden twee antibacteriele middelen en een protonpompremmer, veel bijwerkingen!! Standaardkuur is PantoPac. Dus er wordt nog gezocht naar de juiste combinatie..

Geneesmiddelen maag-darmkanaal

Antacida: algeldraat en magnesiumoxide

Secretieremmers: cimetidine, omeprazol, ranitidine

anti-emetica: cinnarizine domperidon

Antidiarrhoica: loperamide, ORS

Corticosteroïden: prednison

Laxantia: bisacodyl, lactulose

Spasmolytica: mebeverine

appendicitis

Pijn meestal rechts onderin de buik

- iedere beweging doet zeer

    patiënt wil stil in bed liggen

Gevolgen

Appendix (nauw) raakt door ingedikte ontlasting of door zwelling van lymfatisch weefsel -> de inhoud van de appendix hoopt zich samen met slijm en bacteriën op -> appendix zet uit -> appendicitis

Kan vanzelf over gaan

Kan uitbreiden -> kans op perforatie -> peritonitis -> levensgevaarlijk

Antidiarrhoica = stopmiddelen

Oorzaken diarree:

•  virusinfectie (90% ; meestal gastro-enteritis of buikgriep genoemd);
  
•  bacteriële infectie (bijv Salmonella-bacterie);
  
•  een bijwerking van geneesmiddelen (bijv breedspectrumantibioticum);
  

 reizigersdiarree

loperamide, ORS (Oral Rehydration Salts)

Loperamide remt de darmperistaltiek zo sterk dat de diarree vrijwel onmiddellijk stopt

Bij welke aandoening: Diarree

Welke klachten heeft de patiënt: (water)dunne ontlasting

Wat is de oorzaak vd ziekte/ aandoening; zie dia

Is er een recept nodig: OTC

Laxantia -> bevorderen en/ of vergemakkelijken stoelgang

Ingedeeld naar de manier waarop ze werken, zijn er drie belangrijke groepen laxeermiddelen:

•  contactlaxantia; prikkelen de darmwand. Krachtige werking, incidenteel en kortdurend gebruik. Bijv. bisacodyl
  
•  osmotische laxantia; houden vocht vast in de dikke darm waardoor de ontlasting zachter blijft en meer volume heeft. Hierdoor wordt darmwand geprikkeld en ontstaan ontlasting reflex. Bijv. lactulose
  
•  volumevergrotende middelen; middelen die de darm ‘vullen’, hierbij moet veel worden gedronken anders averechts effect.. Bijv. metamucil, volcolon
  

Bij welke aandoening: verstopping/ obstipatie

Welke klachten heeft de patiënt: is er sprake van ontlasting die minder vaak komt dan voor de patiënt gebruikelijk is of waarbij de patiënt zich extra in moet spannen om ontlasting te krijgen

Wat is de oorzaak vd ziekte/ aandoening: Te weinig drinken is een belangrijke oorzaak. Verder krijgt de darm door te weinig vulling onvoldoende prikkels. Dit leidt tot een vertraagde peristaltiek en daarmee tot verstopping. Weinig beweging kan ook leiden tot verstopping. Verstopping komt dan ook veel voor bij oudere mensen en bij mensen die bedlegerig zijn. Een zittend leven en het gebruik van weinig voedingsvezels kan eveneens leiden tot verstopping.

geneesmiddelen zoals ijzerpreparaten en opioïden, spanningen en afwijkingen aan de darmen.

Is er een recept nodig: beide zonder recept verkrijgbaar

spasmolytica = stoffen die gebruikt worden om darmkrampen op te heffen 

prikkelbaredarmsyndroom (PDS) is spastisch colon

De ernst van de klachten maakt dat veel mensen bang zijn voor een kwaadaardige ziekte. De klachten hangen vaak samen met stress, spanning en nervositeit.

Mebeverine gaat de verkramping van de spieren van de darmwand tegen, mag niet worden gebruikt als er een infectie of andere aanwijsbare oorzaak is!!

De behandeling van het prikkelbaredarmsyndroom is vooral niet-medicamenteus. Het effect van farmacotherapie is vaak teleurstellend. Er is geen bewijs voor de effectiviteit van mebeverine

Kompas: De behandeling van het prikkelbaredarmsyndroom is vooral niet-medicamenteus. Het effect van farmacotherapie is vaak teleurstellend.

 Er is geen bewijs voor de effectiviteit van mebeverine.

Bij welke aandoening: PDS

Welke klachten heeft de patiënt: Klachten van verstopping, soms afgewisseld met diarree. Andere klachten zijn buikpijn, soms met hevige krampen, en darmrommelingen. Bij lichamelijk onderzoek is bij deze patiënten, behalve een gespannen dikke darm, niets te vinden.

Wat is de oorzaak vd ziekte/ aandoening; geen oorzaak maar hevige klachten voor de patient

Is er een recept nodig:

Hepatitis = leverontsteking

Hepatitis A, B, C

Mogelijke oorzaken niet virale hepatitis

• Auto-immuun hepatitis
  
• Alcoholische hepatitis
  
• NASH (= Niet Alcoholische Steatose Hepatitis)
  
• Gebruik van bepaalde medicatie (die worden afgebroken in de lever)
  
• Steatose = leververvetting, op termijn kan dit tot hepatitis leiden.
  

Hepatitis A, vooral bij kinderen en vooral in landen als Turkije en Marokko. Wordt overgebracht via ontlasting. Incubatietijd ongeveer 1 maand. Actieve en passieve immunisatie zijn mogelijk.

Actief: vaccinatie met beetje van de ziekteverwekker

Passief: antistoffen worden toegediend

Hepatitis B, bloed-bloed contact of geslachtsgemeenschap. Risicogroepen: drugsverslaafden, prostituees, mensen in de gezondheidszorg -> moeilijk te behandelen maar goed te vaccineren (actief of passief). Werkgevers in de zorg zijn verplicht de vaccinatie aan te bieden. Bij bloed-bloed contact 100x besmettelijker dan HIVHet vaccinatieschema bestaat uit drie injecties op de tijdstippen 0, 1 en 6 maand. Omdat 5 tot 10% van de gevaccineerden geen antistoffen maakt, moet gecontroleerd worden of de vaccinatie voldoende resultaat heeft gehad

Hepatitis C, vrijwel alleen bloed-bloed contact. Vaccinatie niet mogelijk

Bij prikaccident altijd melden er wordt bekeken of postexpositie profylaxe nodig is. (behandeling ter voorkoming van een infectie)

Levercirrose

De lever verandert in bindweefsel

De lever verandert in bindweefsel

Kan het gevolg zijn van chronisch alcoholmisbruik. Of vaak gevolg van een autoimmuunziekte of gevolg van Hep B of C

Cholelithiasis = Galstenen

Galstenen bestaan meestal vooral uit cholesterol of bilirubine

Cholecystitis = galblaasontsteking

Galsteenaanval is niet altijd heftig. Soms vage pijn of misselijk na eten van een vetrijke maaltijd. Andere patienten krijgen heftige pijnaanvallen met veel bewegingsdrang.

Je kan goed leven zonder galblaas, de lever maakt nog steeds gal aan, dit wordt alleen niet meer opgeslagen.

Buikpijnpatronen

Ontstekingspijn

Koliek

Perforatiepijn

Ontstekingspijn patroon: komt langzaam opzetten, koorts, pijn algemene malaise

Koliek pijn patroon: patiënt ‘moet’ bewegen, kan niet stil zitten of liggen

Perforatiepijn: patiënt licht doodstil. Beweging doet pijn (bijv. meer maagzuur die uit de maag kan lopen of gevoelig buikvlies dat wordt geprikkeld door bewegen.

Obstipatie

• Ontlasting gaat moeizaam
• <3 maal per week poepen
• Buikpijn, kramp, pijn bij poepen, harde ontlasting, droge ontlasting
• Advies: veel drinken, bewegen, vezels, medicatie

Aambeien

Hemorroïden

Door hoge druk op steunweefsel anus-door persen bij poepen-adertjes zakken uit door de verzwakking van steunweefsel

Vaker bij obstipatie

Bloedverlies bij ontlasting

Jeuk

Obstipatie behandelen: adviezen (vezels, voldoende drinken, medicatie, etc)

Soms stolstel in aambei: erg pijnlijk --> verwijderen 

Diarree

Gastero-enteritis

Salmonella

Virus

Bijwerking medicatie

Onderliggend lijden

Liesbreuk

• Hernia inguinalis: zwelling lies en balzak 
• Komt veel voor
• Inhoud van de buik breekt door een opening van de lies in het lieskanaal
• Bij kleine jongetjes
• Oudere mannen 
• Beklemde breuk: bloedvaten in de breuk worden afgekneld -> hevige pijn, rood, misselijk, braken -> operatie met spoed -> regelmatig recidief.

Ondervoeding

Ouderen-verminderde voedselinname-problemen met kauwen/proeven/slikken/vertering

Chronische diarree

Immobiliteit

Psychische problemen

Sociale problemen

Verslaving 

Onderliggend lijden 

Overgewicht

• BMI >25
• Veel eten-weinig bewegen-verkeerde keuzes
• Medicatie
• Onderliggende ziekten: bijv. reuma, schildklier, depressie, eetstoornis, sociale fobie
• SMR
• Overgang

Prikkelbare darmsyndroom

Buikpijn en problemen met poepen, winderig, opgeblazen buik

Vervelend maar geen grotere kans op ernstige darmziekten

Eten en stress kunnen verergeren

Gezond eten-bewegen-ontspannen 

Refluxklachten

• De inhoud van de maag kan bij een liggende houding of bukken terugstromen naar de slokdarm.
• Dit kan de slokdarm niet verdragen door het maagzuur --> richt schade aan --> kan zorgen voor oesophagitis (slokdarmontsteking) 
• Pijn achter borstbeen 

Wormen

Aarsmaden: klein-> Buikpijn-jeuk-mebendazol --> zandbak bijv.

Spoelworm: 10-40 cm lang. In gebieden varkensboerderijen - landen zonder wc/schoon drinkwater - buikpijn, hesten, benauwd, slechter zien, gele huid/geel oogwit

Lintworm: lange rij witte/lichtgele stukjes 1-2cm lang en 0,5cm breed -> jeuk, buikpijn, diarree, afvallen

Afsluiten

• Vragen vanuit LessonUp mailen naar [e-mail] voor 2 juni 2025

Opdrachten:

• Opdracht: Schema aandoeningen spijsvertering maken (cumlaude)
• Bereid je voor op de volgende les
• Expert college: maak één van de modules die in je moduleboek staan voor deze periode