6.1 Het Midden-Oosten en Noord-Afrika

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Het Midden-Oosten en Noord-Afrika

Wat zijn de grenzen van het huidige Midden-Oosten?

             NPOKennis.nl

npokennis.nl

- Waarom zijn Turkije en

  Iran anders dan de nieuw

  gevormde staten

- Waarom is Saudi-Arabië

  ook een afwijkend land

- Waarom is Israël een

  vreemde eend in de bijt?

- Hoe ontwikkelden de

  landen zich op politiek en

  sociaal-economisch

  gebied?

In veel landen ontstaan

CONSERVATIEVE REGIMES, zoals in Jordanië.

Zij richten zich in min of meerdere mate op het Westen

In Egypte ontstaat een nieuwe

regering die uitgaat van een soort van Arabisch socialisme:

RADICAAL REGIME.

- sterke haat tegen Israël 

- ongelijkheid aanpakken

Soortgelijke partijen gaan ook ontstaan in Syrië en Irak (Baath-partij)

1956 

De Suez-crisis

Tevens tweede oorlog met Israël

Nasser schopt de joden de zee in

Zesdaagse oorlog betekende het begin de de Israëlische nederzettigenpolitiek, die (soms) op religieuze gronden verdedidg werd.

Yitzhak Rabin en Moshe Dayan betreden Oost-Jeruzalem, een historisch moment.

Israël won de oorlog door:

- een beslissende eerste klap

 (luchtmacht uitschakelen),

- Arabische militaire zwakte en slechte

  coördinatie

De oorlog had grote gevolgen

                      NOS

       De ZESDAAGSE OORLOG

                 (5:09 min)

nos.nl

De Jom Kippoer-oorlog (1973) was een verrassingsaanval van Egypte en Syrië op Israël, begonnen op de joodse feestdag Jom Kippoer.

Na enkele dagen wist Israël zich te herstellen en won uiteindelijk toch weer.

Het was (voorlopig?) de laatste directe oorlog tussen Israël en de Arabische landen

Gevolgen:

- Aartsvijand Egypte gaat een hele andere koers varen en zoekt toenadering tot de VS en Israël

- De oliecrisis van 1973 

Unieke gebeurtenis:

Sadat houdt een toespraak in de Knesset (1977)

Ommekeer Egypte:

- Israël was militair oppermachtig

- Egypte zat in een economische

  crisis 

Leidt tot Camp David-akkoorden

Camp David-akkoorden (1978)

Anwar Sadat         Jimmy Carter    Menachem Begin

1. Vrede tussen Egypte en Israël

  - Egypte erkende officieel het bestaan van Israël.

  - Israël stemde ermee in om zich volledig terug te trekken uit 

    de Sinaï-woestijn, die het sinds 1967 bezet hield.

  - Beide landen beloofden geen geweld meer tegen elkaar te

    gebruiken.

2. Toekomst voor de Palestijnen

Vage belofte van autonomie voor Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza.

Deze belofte werd niet concreet uitgevoerd, wat leidde tot teleurstelling bij Palestijnse leiders.

Sadat:

- nobelprijs voor de vrede

- Egypte in Arabische wereld: van leider tot verrader

- werd vermoord door een fundamentalistische moslim

- opvolger Mubarak zette lijn Sadat voort

PALESTIJNEN GAAN ZELF VOOR HUN BELANGEN OPKOMEN

PLO opgericht en aanvankelijk geleid door Egypte. Het is een seculiere beweging.

Fatah, een guerrillabeweging, wordt na 1967 de belangrijkste groep binnen de PLO. Arafat wordt de leider.

PLO richtte zich (toen) op  geweld en aanslag. Het Westen sprak van een terreurorganisatie.

 Arafat in een interview (1968):

"geweld moet worden gebruikt tegen de Israëlische burgers om een klimaat van angst te creëren en dat te laten voortduren, zodat de zionisten begrijpen dat het voor hen onmogelijk is om in Israël te wonen.

Het doel van de aanslagen is om Israëlische immigratie te voorkomen, emigratie te bevorderen en de Israëlische economie te verzwakken door het toerisme te verminderen en Israël te dwingen om meer geld te besteden aan beveiliging. De staat Israël moet verdwijnen

“Ik ben gekomen met een olijftak in de ene hand en een vrijheidsgeweer in de andere. Laat de olijftak niet uit mijn hand vallen.”

Arafat mag in 1974 de VN toespreken:

- De Algemene Vergadering erkende de PLO als

  vertegenwoordiger van het Palestijnse volk.

- De PLO kreeg waarnemersstatus bij de VN (dus zonder

  stemrecht, maar wel spreekrecht).

- Arafat werd steeds meer gezien als politiek leider i.p.v terrorist

1987:

Intifada breekt uit.

Opstand van vooral (in het begin) stenen gooiende Palestijnse jongeren tegen het Israëlische leger

FUNDAMENTALISME

EN

TERRORISME

Achtergrond: Vroeger was de islamitische cultuur superieur aan de westerse cultuur. Dit moest weer hersteld worden.

Hoe?

* een Arabische staat

* conservatieve regimes

* radicale regimes

* FUNDAMENTALISTEN: terug naar het fundament. Afwijzen van iedere vorm van verwestersing van de samenleving. Eventueel geweld gebruiken om zuivere islam te bereiken

De Egyptische president Sadat werd vermoord door leden van de Moslimbroederschap (een fundamentalistische groepering

Fundamentalisten:

- geweld

- aandacht voor armoede en onderwijs (groeiende steun bevolking)

- nog meer invloed na Iraanse revolutie (1979)

Iran (het vroegere Perzië) werd geregeerd door sjah (koning) Reza Pahlavi.

* pro-Westers

* anti-communistisch

* bondgenoot VS

maar:

* dictatuur

* kleine rijke elite

* grote armoede

Na een massale opstand grijpt ayatollah Khomeini de macht en wordt Iran een streng islamitische staat.

                  SchoolTV

           De Iraanse revolutie

Hoe Iran verandert van een pro-Westers land naar een Islamitische republiek (8:47 min)

1979: Inval Sovjet-Unie in Afghanistan

In Afghanistan komt een fundamentalistische islamitische groepering in verzet tegen de Russen. Hieruit zou later de Taliban ontstaan.

De VS gaan deze groepering steunen met geld en wapens!

* In 1989 trekt Gorbatsjov de Russische troepen terug

* In 1990 breekt de Golfoorlog uit. Irak (Saddam Hoessein) wil

  Koeweit. Amerikanen brengen soldaten naar Saudi-Arabië.

* Osama bin Laden, vindt dit ontheiliging van de heilige grond.

   Krijgt ruzie met zowel de VS, als Saudi-Arabië. Hij

   radicaliseert steeds meer en roept de jihad uit tegen het

   Westen en dan met name de VS

Meer verwarring

Van 9/11 naar de val van Saddam Hoessein

Oorlog Iran-Irak 1980-1988

* Saddam dacht te kunnen profiteren van chaos bij de buren

* Misrekening, bloedige oorlog

* Saddam werpt zich op als dam tegen fundamentalisme en

  wordt door de VS van wapens voorzien.

Eerste golfoorlog 1990-1991

* Saddam Hoessein overspeelt zijn hand met de aanval op

  Koeweit.

* Bush sr. dringt Saddam terug, maar

  laat hem wel aan de macht.

Tweede golfoorlog 2003

* nasleep van 9/11

* War on terror (Bush jr.)

* Aanval vanwege massavernietigingswapens 

 (die er niet waren)

* Saddam opgespoord en uiteindelijk 

  opgehangen

* Democratiseringsproces mislukt: 

  Irak vervalt tot chaos

De Arabische Lente, vanaf 2011: Hoop en desillusie

(zie leerboek)

         Het Midden-Oosten

           De regio in brand

          De Arabische lente

                (4:44 min)