Jong & Oud (5e) H1. School of baantje

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Week 36 (vanaf 2 september 2024)

Hoofdstuk 1. School of baantje

• actualiteit
• leerdoelen
• instructie gevangenendilemma (speltheorie)
• filmpje gevangenendilemma (speltheorie)
• experiment gevangenendilemma (speltheorie)
• maakwerk: 1.1 t/m 1.5 en 1.6 t/m 1.11

Leerdoelen H1. School of baantje

• Ik kan de 5 begrippen op pagina 9 omschrijven (zie ook LWEO). 
• Ik kan voordelen en nadelen van keuzes vaststellen en afwegen.
• Ik kan aantonen wanneer er sprake is van meeliftersgedrag.
  
• Ik kan situaties herkennen waarin zich een gevangenendilemma voordoet.
  
• Ik kan verklaren waarom de spelers in een gevangenendilemma niet kiezen voor samenwerking.
  
• Ik kan verklaren dat door een bindende afspraak de spelers in een gevangenendilemma samen gaan werken.
  
• Ik kan voorspellen wat de uitkomst is van een gevangenendilemma.
  
• Ik kan de drie fasen van de levensloop noemen.
  

Speltheorie

De speltheorie is een techniek om situaties met strategische interacties tussen verschillende beslissingnemers te analyseren en de uitkomst te voorspellen.

Speltheorie

In 1994 is de nobelprijs voor economie uitgereikt aan de economen Harsanyi, Nash en Selten die wetenschappelijk werk hebben geleverd op het gebied van speltheorie.

Speltheorie

John Nash is de bekendste en zijn leven is verfilmd in A Beautiful Mind (4 oscars).

Nash is inspired when he and his classmates discuss how to approach a group of women at a bar. Hansen quotes Adam Smith advocating "every man for himself", but Nash argues that a cooperative approach would lead to better chances of success.

Speltheorie (gevangenendilemma)

• 2 criminelen (Xavier en Yoshi) hebben een bank beroofd
• gaan ze bekennen of ontkennen?
• onderstaande getallen geven de gevangenisstraf aan, hoe lees ik dit?
• wat zou Xavier doen?, en wat zou Yoshi doen?
• gaan ze samenwerken?

		Yoshi
		Bekennen	Ontkennen
Xavier	Bekennen	8 / 8 jaar	0 / 10 jaar
	Ontkennen	10 / 0 jaar	1 / 1 maand

Meelifter / Dominante strategie

Wat zou Xavier doen?

• als Yoshi bekent, dan kan Xavier het beste ook bekennen (want 8 jaar < 10 jaar)
• als Yoshi ontkent, dan kan Xavier het beste bekennen (want 0 jaar < 1 maand), Xavier is dan een Meelifter (freerider)
• voor Xavier is bekennen de Dominante Strategie, en voor Yoshi ook!

		Yoshi
		Bekennen	Ontkennen
Xavier	Bekennen	8 / 8 jaar	0 / 10 jaar
	Ontkennen	10 / 0 jaar	1 / 1 maand

Uitkomst

• door de Dominante Strategie van beiden zal de uitkomst dus zijn dat beiden bekennen, dit is een Nash-evenwicht (spelers kunnen opbrengst niet verbeteren door zelf te veranderen)
• het is een Gevangenendilemma (speltheorie) want de uitkomst is voor beiden suboptimaal
• met een Bindende Afspraak zouden ze kunnen samenwerken, beiden ontkennen!

		Yoshi
		Bekennen	Ontkennen
Xavier	Bekennen	8 / 8 jaar	0 / 10 jaar
	Ontkennen	10 / 0 jaar	1 / 1 maand

Dominante strategie

Er is sprake van een dominante strategie wanneer een speler altijd kiest voor dezelfde strategie, ongeacht wat de andere partij doet.

In welke variant(en) is er bij beide spelers sprake van een dominante strategie? Verklaar je antwoord.

• matrix 1: beide spelers kiezen steeds voor géén korting
• matrix 3: beide spelers kiezen steeds voor wél korting
• matrix 4: A kiest steeds voor géén korting, B kiest steeds voor wél korting

Ze hoeven niet allebei steeds hetzelfde te kiezen om een dominante strategie te hebben (zie matrix 4)!

I                            

I                                  

I              

I                                                     

I                                 

I                                                     

I              

I                                                

Gevangendilemma

Er is sprake van een gevangenendilemma wanneer twee spelers een dominante strategie hebben, maar waarbij het nash-evenwicht suboptimaal is. Beide spelers kunnen alleen beter worden als ze beiden van actie veranderen.

Bij welke variant(en) is er sprake van een gevangenen-dilemma? Verklaar je antwoord.

• matrix 3: beide spelers kunnen beter worden, maar niet door zélf van actie te veranderen
• matrix 1: er is wel sprake van een dominante strategie, maar er is sprake van een optimale uitkomst, dus geen gevangenendilemma
• matrix 4: beide spelers moeten in een niet-optimale uitkomst zitten, voor bedrijf B is het nash-evenwicht echter optimaal, dus geen  gevangenendilemma

I                            

I                                  

I              

I                                                     

I                                 

I                                                     

I              

I                                                

Experiment gevangenendilemma

Levensfasen

• kinderfase
  
• ouderfase
• grootouderfase 

Leerdoelen H1. School of baantje

• Ik kan de 5 begrippen op pagina 9 omschrijven (zie ook LWEO). 
• Ik kan voordelen en nadelen van keuzes vaststellen en afwegen.
• Ik kan aantonen wanneer er sprake is van meeliftersgedrag.
  
• Ik kan situaties herkennen waarin zich een gevangenendilemma voordoet.
  
• Ik kan verklaren waarom de spelers in een gevangenendilemma niet kiezen voor samenwerking.
  
• Ik kan verklaren dat door een bindende afspraak de spelers in een gevangenendilemma samen gaan werken.
  
• Ik kan voorspellen wat de uitkomst is van een gevangenendilemma.
  
• Ik kan de drie fasen van de levensloop noemen.
  

Frank en Jasper hebben een opdracht gekregen voor economie. Deze moet volgende week af zijn. Ze staan voor de keuze: wel of niet voorbereiden.
5. Welke getallencombinatie komt voor in de situatie dat Jasper meelifter is?

Bestede uren aan opdracht

1. Linksboven
2. Rechtsboven
3. Linksonder
4. Rechtsonder

Frank en Jasper hebben een opdracht gekregen voor economie. Deze moet volgende week af zijn. Ze staan voor de keuze: wel of niet voorbereiden.
6. De dominante strategie voor Frank is:

Bestede uren aan opdracht

1. voorbereiden
2. niet voorbereiden

Frank en Jasper hebben een opdracht gekregen voor economie. Deze moet volgende week af zijn. Ze staan voor de keuze: wel of niet voorbereiden.
7. Jasper heeft geen dominante strategie.

Bestede uren aan opdracht

1. Waar
2. Niet waar

Frank en Jasper hebben een opdracht gekregen voor economie. Deze moet volgende week af zijn. Ze staan voor de keuze: wel of niet voorbereiden.
11. Als Jasper en Frank elkaar niet vertrouwen is de uitkomst van het spel ...

Bestede uren aan opdracht

1. Linksboven
2. Rechtsboven
3. Linksonder
4. Rechtsonder

Frank en Jasper hebben een opdracht gekregen voor economie. Deze moet volgende week af zijn. Ze staan voor de keuze: wel of niet voorbereiden.
12. Als Jasper en Frank een bindende afspraak maken is de uitkomst van het spel ...

Bestede uren aan opdracht

1. Linksboven
2. Rechtsboven
3. Linksonder
4. Rechtsonder

Frank en Jasper hebben een opdracht gekregen voor economie. Deze moet volgende week af zijn. Ze staan voor de keuze: wel of niet voorbereiden.
13. Jasper en Frank staan iedere week voor hetzelfde dilemma,
dit .............................
de kans op
samenwerking.

Bestede uren aan opdracht

1. heeft geen invloed op
2. vergroot
3. verkleint