Les 2 - Filmmuziek

• ckv
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 3

Camera: kaders en standpunten

1. Ik kan emoties koppelen aan een bepaalde sfeer in de muziek.

2. Ik ken verschillende functies van filmmuziek en kan deze herkennen in filmfragmenten.

3. Ik weet en herken het verschil tussen diëgetisch en non-diëgetisch geluid. 

4. Ik weet globaal hoe muziek/geluid bij film zich heeft ontwikkeld.

1. Filmmuziek, emoties en functies 

2. Geschiedenis: muziek en geluid in film

1. Opdracht: Muziek en emotie

2. Kijk- luisteropdracht: geluiden en muziek

3. Kijk- luisteropdracht: Geschiedenis van filmmuziek

4. Zoek- en luisteropdracht: filmcomponist

1. Zijn de doelen behaald?

Zoek muziek die je inspireert, luister deze en kijk of er beelden bij je opkomen (zie laatste slide)

Film en muziek

• Wat is filmmuziek?
• Wie luistert er naar filmmuziek?
• Kennen jullie films met herkenbare muziek? (of namen van filmcomponisten?)
• Wat is een soundtrack?

Sommige muziek die gemaakt is bij film, is soms nog bekender dan de film. Wie kent bijvoorbeeld de muziek van "Amelie" niet?

Misschien wel de beroemdste filmmuziek is gemaakt door Ennio Morricone. Hij kreeg er zelfs een Oscar voor. Er zijn miljoenen platen van verkocht.

Kijk en luister naar het volgende fragment. Wat voegt de muziek/het geluid precies toe aan de film?

Wat voegen de geluiden en muziek toe aan de film?

Opdracht: Muziek en emotie

Je ziet straks 4x dezelfde scène uit The Pirates of the Caribbean.

Steeds met andere muziek.

Kies bij elke versie (vijf) emoties die jij bij de muziek in de scène vindt passen en schrijf deze op het werkblad.

Opdrachtenblad

Zie werkblad 1: Muziek en emotie

Filmscène 1: ‘triomfantelijk’

1.

2.

3.

4.

5.

Filmscène 2: ‘onheilspellend/mysterieus’

1.

2.

3.

4.

5.

Filmscène 3: ‘grappig’

1.

2.

3.

4.

5.

Filmscène 4: ‘verdrietig’

1.

2.

3.

4.

5

Zie werkblad 1

Muziek en film

• Achtergrond 
• Verschillende functies 

In vrijwel alle films wordt muziek gespeeld. Deze muziek speelt meestal in de achtergrond. Filmmuziek heeft een hele belangrijke rol in een film. Deze muziek kan namelijk de sfeer van de film en de emoties van de acteurs versterken. Meestal werkt muziek onbewust, het stuurt ongemerkt de gevoelens van de kijker.

In deze les leer je welke functies muziek kan hebben in een film door niet alleen bewust te kijken, maar ook bewust te luisteren naar een film.

In de tijd van stomme films, waren films nooit stil. Zelfs tijdens de opnames, in een decor of op locatie, klonk al muziek. Met een harmonium of viool werden de gespeelde emoties muzikaal opgeroepen. In de bioscopen klonken vergelijkbare klanken, geproduceerd door een pianist of een klein salonorkestje. In de grote bioscopen zoals het Amsterdamse Tuschinski kon de muzikale begeleiding uitgroeien tot symfonische omvang, zowel met een traditioneel orkest als met het befaamde Wurlitzer-orgel.

In het begin van de cinema werden oude kerkorgels te pas en te onpas gebruikt om films te begeleiden, maar de Amerikaanse firma Wurlitzer ontwikkelde voor de profane bewegende beelden een heus orgel, dat vanaf 1910 op de markt was, en een periode van grote bloei doormaakte, in het decennium tussen de Eerste Wereldoorlog en de komst van de geluidsfilm. Het instrument kende een zwelpedaal en allerlei toeters en bellen en heette The Mighty Wurlitzer.

Een Wurlitzer begeleidde stomme films geheel of gedeeltelijk en speelde bij de reclame, het varieté en in de pauze. Films werden vaak gedistribueerd met een partituur voor orgel en/of orkest. Het Wurlitzer orgel gaf de Amerikaanse bioscoop een authentiek geluid. Met de komst van het Hammond-orgel werd het rond 1940-'50 tijd voor een nieuwe generatie instrumenten, maar er bestaat een groot platenrepertoire dat herinnert aan het ooit uitzonderlijk populaire, aangenomen kind van Hollywood.

Welke functies heeft muziek en geluid in film?

Functies van filmmuziek

1. Versterken en ervaren van spanning/sfeer/emotie
2. Volgt een actie of handeling > versterkt de bewegingen
3. Continuïteit > ervaren van een geheel
4. Tijd en plaats > waar of wanneer de film zich afspeelt
5. Herkenningselement voor personages

Zie werkblad 2: functies van filmmuziek

Voorbeeld functie 5: Darth vader - Imperial march, gecomponeerd door John Williams

Vraag leerlingen of ze nog meer herkenningsmuziekjes kennen bij personages uit films. 

Soorten filmgeluiden

• Non-diegetisch = geluiden die aan de "filmwerkelijkheid" zijn toegevoegd.  (voice-over, muziek)

• Diegetisch = geluiden die deel uitmaken van de "filmwerkelijkheid".(voetstappen die je ziet, ambulancesirene)

Zie werkblad 2: functies van filmmuziek

Kijk- luisteropdracht: geluiden en muziek

Je ziet zo een scène uit Mission Impossible.

1. Schrijf op welke geluiden je hoort. Geef een omschrijving van het geluid. 

2. Schrijf de functies van het geluid op. 

3. Schrijf op of het geluid diëgestisch of non-diëgestisch is. 

Opdrachtenblad

0

Camera: kaders en standpunten

1. Ik kan emoties koppelen aan een bepaalde sfeer in de muziek.

2. Ik ken verschillende functies van filmmuziek en kan deze herkennen in filmfragmenten.

3. Ik weet en herken het verschil tussen diëgetisch en non-diëgetisch geluid. 

4. Ik weet globaal hoe muziek/geluid bij film zich heeft ontwikkeld.

1. Filmmuziek, emoties en functies 

2. Geschiedenis: muziek en geluid in film

1. Opdracht: Muziek en emotie

2. Kijk- luisteropdracht: geluiden en muziek

3. Kijk- luisteropdracht: Geschiedenis van filmmuziek

3. Zoek- en luisteropdracht: filmcomponist

1. Zijn de doelen behaald?

Zoek muziek die je inspireert, luister deze en kijk of er beelden bij je opkomen (zie laatste slide)

Geschiedenis van filmmuziek

Bekijk deze video. 

Noem drie ontwikkelingen die de filmmuziek heeft doorgemaakt.

Schrijf jouw antwoorden op werkblad 1. 

Ontwikkelingen (antwoorden): 

1. van stomme film naar live instrument bij film

2. van live-muziek naar theaterorgel

3. van theaterorgel naar bioscooporkest

4. synchroon- live-action geluid

5. digitaal geluid

00:50

De functie van de muziek is...

1. Spanning / Emotie
2. Continuïteit
3. Herkenbaarheid personage
4. Verduidelijken van de handelingen / actie

01:40

De muziek is ...

1. Diëgetisch
2. Non - diëgetisch

01:58

Het geluid van de tippelende rat is...

1. Diëgetisch
2. Non-diëgetisch

03:03

Let op: een zweetdruppel gaat vallen. Als deze de grond raakt, is alles verloren.

Luistervraag: hoeveel geluiden hoor je als de druppel valt?

03:39

Hoeveel geluiden hoor je als de druppel valt? En wat voor?

Film en geluid: een beknopte geschiedenis

• Live muziek 
• The Jazz Singer (1927)
• Dinner Time (1928)
• Massacommunicatie > filmjournaal 

en propagandafilms

In de tijd van stomme films, waren films nooit stil. Zelfs tijdens de opnames, in een decor of op locatie, klonk al muziek. Met een harmonium of viool werden de gespeelde emoties muzikaal opgeroepen. In de bioscopen klonken vergelijkbare klanken, geproduceerd door een pianist of een klein salonorkestje. In de grote bioscopen zoals het Amsterdamse Tuschinski kon de muzikale begeleiding uitgroeien tot symfonische omvang, zowel met een traditioneel orkest als met het befaamde Wurlitzer-orgel.

In het begin van de cinema werden oude kerkorgels te pas en te onpas gebruikt om films te begeleiden, maar de Amerikaanse firma Wurlitzer ontwikkelde voor de profane bewegende beelden een heus orgel, dat vanaf 1910 op de markt was, en een periode van grote bloei doormaakte, in het decennium tussen de Eerste Wereldoorlog en de komst van de geluidsfilm. Het instrument kende een zwelpedaal en allerlei toeters en bellen en heette The Mighty Wurlitzer.

Een Wurlitzer begeleidde stomme films geheel of gedeeltelijk en speelde bij de reclame, het varieté en in de pauze. Films werden vaak gedistribueerd met een partituur voor orgel en/of orkest. Het Wurlitzer orgel gaf de Amerikaanse bioscoop een authentiek geluid. Met de komst van het Hammond-orgel werd het rond 1940-'50 tijd voor een nieuwe generatie instrumenten, maar er bestaat een groot platenrepertoire dat herinnert aan het ooit uitzonderlijk populaire, aangenomen kind van Hollywood.

Op 6 mei 1930 trok een stoet demonstranten van de Nederlandse Toonkunstenaarsbond naar het Amsterdamse Rembrandtplein om te protesteren tegen de komst van de geluidsfilm. Toen zij aan het Tuschinski Theater voorbij trokken zagen

zij lange wachtrijen voor de kassa’s staan. De massale rijen, allemaal wachtend op een kaartje voor de nieuwe geluidsfilms, deed hen beseffen dat hun protesten tevergeefs waren: het tijdperk van de stille film was ten einde.

De film The Jazz Singer uit 1927 wordt gezien als de eerste geluidsfilm.

Daarvóór speelden er tijdens de film live muzikanten in de bioscoop. Als gevolg van de geluidsfilm vreesden de honderden musici en acteurs, die dagelijks de stille films van geluid voorzagen, voor hun banen. 

In 1928 wordt de eerste tekenfilm met geluid uitgebracht: Dinner Time. 

De uitvinding van de geluidsfilm betekende een grote doorbraak in de massacommunicatie, doordat er al spoedig op betrekkelijk grote schaal gebruik van werd gemaakt in filmjournaals en propagandafilms. Een voorloper hierin was nazi-Duitsland in de jaren 30.

Aan de andere kant betekende de komst van geluidsfilms voor veel bekende acteurs uit stomme films het einde van hun carrière, omdat ze weliswaar wel lichamelijk konden acteren, maar hun stem ongeschikt bleek. De film The Artist gaat over een acteur wiens carrière in het slop raakt na de komst van de geluidsfilm. Slechts weinig artiesten maakten met succes de overstap naar geluidsfilms, onder wie Laurel en Hardy.

Digitale muziek bij film

• Sampler - samples
• Digitaal bewerken
• Meerdere sporen

Tegenwoordig wordt de sampler vaak gebruikt voor filmmuziek. Een sampler is een muziekinstrument dat geluiden

opwekt door fragmenten digitaal af te spelen. De opgenomen gedigitaliseerde geluidsfragmenten heten ‘samples’.

Met de meeste samplers kun je deze geluiden digitaal bewerken. Je kunt er stukjes afknippen, het volume aanpassen, de sample omdraaien (zodat deze achterstevoren wordt afgespeeld), etc.

Een synthesizer is een elektronisch muziekinstrument dat klanken en geluiden kunstmatig (meestal elektronisch)

opwekt. Moderne synthesizers maken vaak ook gebruik van samples. Met de huidige samplers en synthesizers is

het mogelijk om het geluid van een gitaar, klarinet, een kerkorgel of een concertvleugel te laten klinken. Dankzij de hoge kwaliteit van sampling is er praktisch gezien geen verschil hoorbaar.

Er is tegenwoordig veel discussie over de vraag of filmmuziek altijd live gespeeld moet worden. Een belangrijke

filmcomponist als Hans Zimmer maakt zijn muziek eerst met samplers, omdat hij zo een duidelijk beeld krijgt van

de klank van zijn compositie.

In veel gevallen is het gebruik van samples in plaats van orkesten geldbesparend. Toch verkiezen sommige componisten het live orkest boven de gesamplede orkesten, omdat ze vinden dat er een stuk muzikaliteit en akoestiek

verloren gaat wanneer alles digitaal wordt opgenomen.

Dit is ook de reden waarom Hans Zimmer zijn filmmuziek dichter bij het publiek wil brengen door het live te

spelen. Hier zie je een voorbeeld: kijk naar een live orkest dat opnames maakt voor de soundtrack van de

Disneyfilm Frozen. In 2016 is Hans Zimmer op pad met een orkest van honderd mensen. Bekijk hier de trailer

van zijn tour, waarmee hij onlangs in het Nederlandse Ziggo Dome stond. 

Zoek- en luisteropdracht: filmcomponist

Onderzoek een deel v.d. filmmuziekgeschiedenis door onderzoek te doen naar een bekende filmcomponist uit een bepaalde tijdsperiode.

 

Geef antwoord op de volgende vragen: 

• Wat zijn de grootste films waarvoor de componist muziek heeft gemaakt?
  
• Welke muzikale eigenschappen zijn kenmerkend voor zijn filmmuziek? (bijv. instrumenten, genre)
• Zoek min. 1 goed voorbeeld van zijn filmmuziek.
  

Bereid met je groepje een presentatie voor van 5 minuten.

Zie werkblad 3

De verschillende filmcomponisten zijn:

1. Theaterorgels (1900-1950) (De theaterorgels zijn de voorlopers van de filmmuziek dus je zoekt alleen informatie op over het theaterorgel)

2. Henry Mancini (1924-1994)

3. Ennio Morricone (1928 - ?)

4. John Barry (1933-2011)

5. John Williams (1932 - ?)

6. Hans Zimmer (1957 - ?)

7. Harry Gregson Williams (1961 - ?)

8. Junkie XL 1967 - ?)

Camera: kaders en standpunten

1. Ik kan emoties koppelen aan een bepaalde sfeer in de muziek.

2. Ik ken verschillende functies van filmmuziek en kan deze herkennen in filmfragmenten.

3. Ik weet en herken het verschil tussen diëgetisch en non-diëgetisch geluid. 

4. Ik weet globaal hoe muziek/geluid bij film zich heeft ontwikkeld.

1. Filmmuziek, emoties en functies 

2. Geschiedenis: muziek en geluid in film

1. Opdracht: Muziek en emotie

2. Kijk- luisteropdracht: geluiden en muziek

3. Kijk- luisteropdracht: Geschiedenis van filmmuziek

3. Zoek- en luisteropdracht: filmcomponist

1. Zijn de doelen behaald?

Zoek muziek die je inspireert, luister deze en kijk of er beelden bij je opkomen (zie laatste slide)

Huiswerk

Volgende week gaat de les over een bijzonder genre binnen de film, waar beeld en geluid (muziek) op bijzondere manieren samenkomen: de videoclip!

Zoek een muzieknummer, dat je bijzonder vindt (hoeft niet per se je favoriet te zijn). 

Luister het een paar keer geconcentreerd in verschillende situaties: op de fiets, als je net wakker bent, op je rug met je ogen dicht etc.

Aan welke beelden moet je dan denken? Schrijf deze op!