Zenuwstelsel en centraal zenuwstelsel

• Anatomie
• MBO
• Studiejaar 1

Zenuwstelsel

Leerdoelen zenuwstelsel week 7

De student kan:

1. globaal uitleggen wat het zenuwstelsel is en welke taken het heeft.
   
2. de volgende indelingen van het zenuwstelsel benoemen: centraal/perifeer, willekeurig/onwillekeurig, sensorisch/ motorisch, sympathisch/parasympatisch.
   
3. de bouw van zenuwweefsel en zenuwcellen (neuron, dendriet, axon, synaps, myelineschede) uitleggen.
   
4. de werking van de zenuwcel in eigen woorden kunnen uitleggen.
   
5. de volgende begrippen uitleggen: prikkel, impuls, witte stof, grijze stof, impulsgeleiding, neurotransmitters.

 Leerdoelen zenuwstelsel week 8

De student kan:

1. de onderdelen van het centrale zenuwstelsel in het Nederlands benoemen en in het Latijn herkennen
   
2. de ligging, bouw en functie van de grote hersenen, tussenhersenen, hersenstam en kleine hersenen uitleggen en kan deze in het Nederlands benoemen en in het Latijn herkennen.
   
3. de volgende begrippen omschrijven in relatie tot het centrale zenuwstelsel: motorisch schorsgebied, sensorisch schorsgebied, emotie, geheugen, EEG, hypofyse, hypothalamus, thalamus.
   
4. de onderdelen van het centrale en perifere zenuwstelsel in het Nederlands benoemen en in het Latijn herkennen
   
5. de ligging, bouw en functie van het ruggenmerg, de hersenvliezen, de hersenholtes, liquor, ruggemergszenuwen en hersenzenuwen uitleggen en kan deze in het Nederlands benoemen en in het Latijn herkennen.
   
6. de volgende begrippen omschrijven in relatie tot het zenuwstelsel: liquor, lumbaalpunctie, reflex, ruggenmergreflex, hersenstamreflex.
   
7. uitleggen wat het perifere zenuwstelsel is.
   
8. uitleggen wat ruggenmergzenuwen en hersenzenuwen zijn.
   
9. de volgende begrippen uitleggen: dermatoom, plexus, reflex, reflexboog, ruggenmergreflexen en hersenstamreflexen. 

Zenuwstelsel indelingen

Zenuwstelsel indeling: bouw

Centrale zenuwstelsel

• Bestaat uit welke onderdelen?
• Ligging?

Perifere zenuwstelsel

• Bestaat uit welke onderdelen?
  
• Ligging?

Zenuwstelsel indeling: bouw

      Centrale zenuwstelsel                                                        Perifere zenuwstelsel

Indeling bouw: centraal zs en perifeer zs

Zenuwstelsel indeling: functie

Indeling functie o.b.v. integratie (alle delen v.h. lichaam werken samen):

Willekeurig (animaal)

Onwillekeurig (vegetatief)

• Sympatisch
• Parasympatisch

Wat zijn de taken/functies?

Indeling functie: onwillekeurig 

Onwillekeurig (vegetatief of autonoom)

Onwillekeurige processen, o.a.:

• Bloeddrukregulatie
  
• Regulatie van de darmactiviteit
  
• Regulatie lichaamstemperatuur
  

Gladde spieren en klieren

Indeling functie: onwillekeurig 

Sympathische systeem is het actieve systeem

• Stimuleert hartactiviteit en ademhaling
  
• Bloedsuiker stijgt
  
• Remt de spijsvertering
  

Parasympathische systeem is het passieve systeem

• Ook wel het herstel systeem genoemd
  
• Vertraagt hartactiviteit en ademhaling
  
• Stimuleert de spijsvertering
  

Tegengestelde werking

Zenuwstelsel indeling: functie

Indeling functie o.b.v. richting van het signaal:

Motorisch

• Welke richting?
• Welke functie?

Sensorisch

• Welke richting?
• Welke functie?

Indeling functie: richting van het signaal

Motorisch

• Prikkels lopen van het CZS
    naar de spieren
  
• Sturen aan

Sensorisch

• Prikkels lopen van het lichaam
    naar het CZS
  
• Voelen

Samenwerking

De zenuwcel

Hoe is de bouw van een zenuwcel?

--> sleepvraag

1

2

3

4

5

6

7

8

Cel-

lichaam

Cellen 

van 

Schwann

dendriet

Insnoering

van

Ranvier

Cel-

kern

Synaps

Myeline-

schede

Axon

Indeling naar herkomst

Werking van de zenuwcel (neuron)

Witte en grijze stof

Wat zijn de kenmerken?

--> sleepvraag

Grijze stof

Witte stof

Grijze stof

Witte stof

Meer 

myeline-

schede

Prikkel

gaat

sneller

Meer dendrieten,

synapsen en axonen

zonder myelineschede

Ligging in

de kern van

de hersenen

Ligging aan de

buitenkant van

de grote hersenen

Ligging in

de kern van

het ruggen-

merg

Ligt grotendeels

in het centrale 

zenuwstelsel

Ligt grotendeels

in het perifere

zenuwstelsel

Ligging aan 

de buitenkant

van het ruggen-

merg

Prikkel

gaat 

trager

Witte en grijze stof

Wit:

• Meer myeline schede
  
• Prikkelversnelling
  
• Kern van de hersenen
  
• Buitenkant van het ruggenmerg
  
• Grotendeels het perifere zenuwstelsel
  

Grijs:

• Meer dendrieten, synapsen en axonen
    zonder myeline schede
  
• Prikkel gaat trager
  
• Buitenkant van het cerebrum
  
• De kern van het ruggenmerg
  
• Grotendeels het centrale zenuwstelsel
  

Het centrale zenuwstelsel

Grote hersenen (cerebrum):

• Emotionele en verstandelijke processen
  
• Willekeurige (vrijwillige) bewegingen
  

Kleine hersenen (cerebellum):

• Evenwicht en coördinatie
  
• Aan en ontspannen van spieren
  

Hersenstam (truncus cerebri):

• Vitale levensfunctie (hart en longen)

Ruggenmerg (medulla spinalis):

• Zenuwbanen en prikkelgeleiding
  
• Reflex boog
  

Cerebrum (grote hersenen)

• Grijze stof aan de buitenkant (hersenschors (cortex))
   en witte stof in het midden
  
• Bestaat uit 2 hersenhelften (hemisferen)
• Deze zijn opgedeeld in 4 kwabben: frontale kwab
  (voorhoofdskwab), temporale kwab (slaapbeenkwab),
  pariëtale kwab (wandbeenkwab), occipitale kwab
  (achterhoofdskwab)
  
• Geheugen (korte en lange termijn, motorisch en sensorisch) & emoties (limbische systeem)
• Hersengebieden: elk (schors)gebied heeft haar eigen functie. Somatotopie:  plaatsbepaling
    Maar bedenk wel dat het brein als één geheel werkt.
• De schorsgebieden vóór de centrale groeve hebben te maken
    met de bewuste bewegingen van je lichaam: de motoriek, denk hierbij ook aan spraakcentrum Broca (spieren die nodig zijn)
• De schorsgebieden achter de centrale groeve hebben te maken
    met de sensoriek: bewustwording van waarnemingen van de zintuigen, denk hierbij ook aan spraakcentrum v Wernicke-> interpreteren, herinneren en begrijpen van de taal

Homunculus

Cerebellum (kleine hersenen)

• Coördinatie & evenwicht
  
• Sponsachtige aanhangsel van het cerebrum. 
• Coördineren van lichaamshouding (evenwicht) en lichaamsbeweging. Dit doen ze door:

                      - grote hersenen over aard van de  bedoelde beweging

                      - stand van de ledematen en spierspanningen die nodig zijn

                      - evenwichtsorgaan informatie over de lichaamshouding en standverandering ten opzichte van de omgeving

Truncus cerebri (hersenstam)

• Vitale levensfuncties (bloedsomloop, hart,
    longen, bewustzijnsniveau, temperatuur)
• Vormt overgang van hersenen richting het
    ruggenmerg.
• Bestaat uit: middenhersenen, Pons, verlengde merg
• In de hersenstam bevinden zich opstijgende
    en afdalende banen tussen de andere hersendelen.
  
• Aan de hersenstam ontspringen de hersenzenuwen.
  
• De hersenstam dient enerzijds als verbindingsweg
    en anderzijds als schakelstation tussen de hersenen
    en de rest van het lichaam..

Diencephalon (tussenhersenen)

Omvatten 3 functioneel belangrijke delen:
    Epifyse (pijnappelklier)
        Hormoonklier die het hormoon melatonine aan het bloed afgeeft

     Thalamus
       - Filtert sensorische informatie (schakelt de informatie door naar de juiste hersengebieden en filtert welke signalen                    voorrang krijgen=> geen overvolle grote hersenen)

       - Helpt als schakelstation tussen de grote en kleine hersenen met verfijnen van de motoriek, bijv. bij het lopen

       - Onderdeel van het limbische systeem en speelt dus een rol bij de emoties

     Hypothalamus

        - invloed op werking van de hypofyse

        - regulatie lichaamstemperatuur

        - regulatie zoutconcentratie bloed

        - regulatie glucosegehalte bloed

        - regulatie emoties

Medulla spinalis (ruggenmerg)

Functie:

Geleidingsweg voor alle motorische impulsen vanuit de hersenen

 en alle sensorische impulsen naar de hersenen toe

Bouw:

62 ruggenmergzenuwen, 31 paar

Paardenstaart, deel waar een bundel ruggenmergzenuwen zijn zonder ruggenmerg

                     Hersenvliezen

• De beenderen van schedel beschermen de hersenen
• de wervels van de wervelkolom beschermen het ruggenmerg
• De hersenen en het ruggenmerg worden beschermd door 3 vliezen

1. het harde hersenvlies
2. het spinnenwebvlies
3. het zachte hersenvlies

Liquor

Functie: voeding, zuurstof, constante druk, bescherming

Vormt bloed-hersenbarrière

Bloedvoorziening

Halsslagader (a. carotis)

Wervelslagader (a. vertebralis)

Quiz

Er volgen nu een aantal quizvragen over de onderdelen van het centrale zenuwstelsel 

Let op: je hebt beperkt de tijd om elke quizvraag te beantwoorden

Wat is de Latijnse benaming voor de kleine hersenen?

1. truncus cerebri
2. cerebellum
3. cerebrum
4. homunculus

Welk deel van de hersenen is verantwoordelijk voor de vitale levensfuncties (hart en longen)?

1. grote hersenen
2. kleine hersenen
3. hersenstam

De cortex van het cerebrum bestaat uit:

1. witte stof
2. grijze stof

De functie van het cerebellum is:

1. Coördinatie en evenwicht
2. Emoties en willekeur
3. Regelen van de vitale functies

Wat is GEEN functie van de hypothalamus?

1. Regulatie van emoties
2. Regulatie van zoutenconcentratie in het bloed
3. Regulatie van glucosegehalte in het bloed
4. Aanmaak van melatonine

De zenuwen die vanuit het ruggenmerg naar de benen lopen, behoren tot:

1. Het centrale zenuwstelsel
2. Het perifere zenuwstelsel

De buitenste laag van het ruggenmerg bestaat uit:

1. Grijze stof
2. Witte stof

Waar in de hersenen zit het hersengebied dat verantwoordelijk is voor het zien (dus informatie vanuit de ogen verwerkt)

1. Aan de voorkant van de kleine hersenen
2. Aan de achterkant van de kleine hersenen
3. Aan de voorkant van de grote hersenen
4. aan de achterkant van de grote hersenen

Waarin speelt het motorische schorsgebied een rol?

1. de bewuste bewegingen van je lichaam
2. bewustwording van de waarnemingen door de zintuigen