9.2 De economische wereldcrisis plusles

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wereldcrisis

1929

Leerdoelen

Aan het einde van de les kunnen jullie aangeven

-hoe de economische situatie in Duitsland was in de jaren 20

-hoe de economische crisis in de jaren dertig is ontstaan

-wat de Amerikaanse overheid deed om de crisis te bestrijden

Vrede van Versailles

28 juni 1919

Exact 5 jaar na de aanslag op Franz-Ferdinand 

door Gavrilo Princip is de oorlog voorbij.

De auto uit Sarajevo!

Vredesonderhandelingen 

in Parijs

januari 1919

Een wapenstilstand is nog geen vrede. Hierover werd 

tussen januari en juni 1919 onderhandeld in de spiegelzaal van Versailles > Vrede van Versailles

Vrede van Versailles

• Vrede van Versailles (1919) is einde WO1. Hierin wordt bepaald dat Duitsland verliezer is en dus:

1. Deel grondgebied en kolonies afstaan
2. Alleen klein leger (100.000), geen marine of luchtmacht.
3. Herstelbetalingen betalen aan geallieerden (FR/GBR) (- Rusland)
4. Geen soldaten in gedemilitariseerde zone (Rijngebied, grens met BE en Fra).

Na 'Versailles' de crisis

• In 1923 kan de regering de herstelbetalingen niet meer aan: Frankrijk bezet als reactie het industriële Ruhrgebied 
• Gevolg: een algemene staking in Duitsland
• Gevolg: regering drukt extra geld om stakers te betalen 
• Gevolg: inflatie en een grote economische crisis 
• Inflatie: geld wordt minder waard 

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog

Inflatie betekent dat geld veel minder waard wordt. Je kunt dus minder kopen met hetzelfde geld.

Of: je hebt veel meer geld nodig om hetzelfde te kopen

Als banken geld bijdrukken spreken we van hyperinflatie

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog

 Prijs van 1 kilo brood

December 1921: 4 Mark 

December 1922:  163 Mark 

Januari 1923:  250 Mark 

April 1923: 474 Mark 

Augustus 1923: 69.000 Mark 

November 1923:  201.000.000.000 Mark

1 mark = 0.51 euro

Dawesplan

• In 1924 schieten de VS Duitsland te hulp: Dawesplan 
• De VS leent geld aan Duitsland zodat zij hun oorlogsschuld weer konden afbetalen aan Frankrijk en GB
• Die betalen de VS weer terug
  
• Gevolg: Frankrijk krijgt weer geld en trekt zich terug uit het Ruhrgebied 

Video

Roaring twenties in 1 minuut

De VS na de Eerste Wereldoorlog

Het rijkste/welvarendste land ter wereld, terwijl Europa verzwakt was door de oorlog.

Jaren 1920: tijd van enorme economische bloei:

• vrije markteconomie, kapitalisme
  
• Steeds meer fabrieken en machines
• Invoering lopende band en ploegendiensten
  

• Bedrijven verkochten aandelen, de opbrengst werd geïnvesteerd in machines
  

• Toename productie, betaalbare producten
  

De VS werden een consumptiemaatschappij, producten moesten ook voor de gewone mensen betaalbaar zijn.

The roaring twenties

• Stijgende welvaart, van zuinigheid naar genieten van het leven
  
• Jongeren waren het zat hoe de oudere generaties leefden en wilden 'vrij' zijn.
  
• Jazzmuziek en dans uit clubs en films bereikbaar voor steeds meer mensen
• Nieuwe mode: kortere rokken, korter haar voor vrouwen, charleston
  

Scheve verhoudingen

• de winsten stijgen met 72 %
• de lonen stijgen slechts met 8%
• men merkte niet zoveel van de lage lonen: iedereen leende en kocht op afbetaling
• zelfs aandelen werden gekocht van geleend geld
  

Crisis in de landbouw

• Tijdens WO1 was er in Europa veel vraag naar landbouwproducten uit de VS
• Na WO1 nam deze vraag af, maar productie bleef hoog
• Boeren konden schulden niet meer afbetalen
• Banken gingen failliet
  

Tekst

Ten einde....

En toen ging het mis..........

• 24 oktober 1929: Beurskrach op Wall Street (New York)
• 'Zwarte donderdag': de aandelenbeurzen kelderen
• Gevolg: mensen verkopen hun aandelen, maar omdat dit vaak geleend geld was gingen veel banken failliet
• Overproductie, bedrijven failliet, mensen ontslagen
  

Veel ontslagen en dus hoge werkloosheid

De economische depressie was begonnen

Doordat de VS na de Eerste Wereldoorlog veel geld had uitgeleend aan Europese landen, raakten ook deze landen in crisis

• 
  

Een enkeling...

Vraag volgt!

Welke twee kenmerken van de economische crisis in de V.S. komen naar voren?

Wereldwijde crisis        

• Dankzij de steun van de VS groeit de Duitse economie weer langzaam en keert de rust terug 
• Het lijkt er op dat alle problemen in Europa zijn opgelost... 
• In 1929 stort de beurs op Wall Street in 
• -> de VS stoppen het Dawesplan  

Crisis

• Hoge werkloosheid in Duitsland
  
• Zwakke democratie
  
• Dreiging van het communisme
  
• Duitsers wilde een sterke leider
• Fascisme
  
• Antisemitisme (Jodenhaat)
• Propaganda

Op welke groep richt deze propaganda zich?

Oplossing crisis Hoover

• liberale opvatting: overheid grijpt niet in
• de economie regelt zichzelf, het komt wel goed
• "Prosperity is just around the corner"
  
• 1932 verkiezingen: Hoover opgevolgd door Roosevelt
  

New Deal (1933)

• Franklin Delano Roosevelt
• Overheid grijpt in, gebaseerd op ideeën van econoom Keynes:
  
• Werkverschaffingsprojecten
  
• Investeren in werkgelegenheid en koopkracht
  
• Sociale wetten 
• Mensen kunnen weer producten kopen dus groei economie
  

Wanneer was de beurskrach

1. 1929
2. 1925
3. 1933
4. 1919

Waarom werd Duitsland extra zwaar getroffen door de wereldwijde economische crisis?

1. Het Dawesplan werd stopgezet.
2. Duitsland had geld uitgeleend aan andere landen om de economie weer op te bouwen.
3. Hitler had enorme schulden gemaakt om het leger weer op te bouwen.
4. De Amerikaanse president had opdracht gegeven om alle Duitse producten uit Amerikaanse winkels te halen.

Waarom werden de jaren '20 de 'Roaring Twenties' genoemd?

1. Er werd veel gedanst
2. Er werd veel gerookt
3. Het was een levendige tijd
4. Kopen op afbetaling kwam opzetten

Wat waren de 2 belangrijkste oorzaken van de crisis?

1. extreem alcoholgebruik
2. teveel vrije tijd, dus lage productiviteit
3. onbeperkt kunnen lenen
4. aandelenkoersen teveel gestegen

Hoe bestreed de regering Roosevelt uiteindelijk de crisis?
2 antwoorden....

1. Niets, de economie regelt zichzelf wel
2. Vergroten koopkracht door banen scheppen
3. Invoering sociale wetten
4. Verkiezingen uitschrijven

begrippen uit deze paragraaf:

• inflatie/ hyperinflatie
• vrijemarkteconomie
• kapitalisme
• economische crisis
• beurskrach
• Dawesplan
  

Belangrijke personen

• Herbert Hoover
• Franklin Delano Roosevelt
  

Belangrijke jaartallen

• 1919 Vrede van Versailles
  
• 1923 Frankrijk bezet het Ruhrgebied 
• 1924 Dawesplan
• 1929 economische crisis
• 1933 Roosevelt wordt president van de VS
• 1932 enorme werkloosheid in Duitsland, armoede, onvrede over democratie
  

Leerdoelen

Aan het einde van de les kunnen jullie aangeven

-hoe de economische situatie in Duitsland was in de jaren 20

-hoe de economische crisis in de jaren dertig is ontstaan

-wat de Amerikaanse overheid deed om de crisis te bestrijden

Vragen?

Verwerking 9.2

Basis: 2 4 5 7 8 9 15

Herhaling: 11 t/m 14

Verdieping: 16 17 18