5.1 - ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

Thema 5: Ecologie en duurzaamheid

Basisstof 1 - ecosystemen

Vandaag

Leerdoelen

Aan het einde van de les kun je:

• Voorbeelden van abiotisch en biotische factoren geven.
• Uitleggen waarvoor organismen elkaar nodig hebben in een ecosysteem.
• een voedselketen en een voedselweb maken.
• de groepen organismen in de kringloop van stoffen onderscheiden.
• biologisch afbreekbaar afval en niet-biologisch afbreekbaar afval onderscheiden.

Waar denk je aan bij de woorden:
ecologie en duurzaamheid

Ecologie

Ecologie is het onderzoeken van relaties tussen organismen en hun milieu (leefomgeving).

Milieu

Organismen hebben invloed op het milieu en andersom!

Invloeden op het milieu kunnen biotisch en abiotisch zijn.

abiotische factoren: 

niet-levende invloeden

biotische factoren: 

levende invloeden

Biotisch

             Abiotisch

Soortgenoten, roofdieren, voedsel, 

(dode) bladeren, ziekteverwekkers etc

Levenloze natuur

Het klimaat, neerslag, temperatuur, 

zonlicht, zandkorrels etc

Levende/ dode natuur

Wat betekent milieu?

Regen is een ... factor

1. biotische
2. abiotische

Schimmel is een ... factor

1. biotische
2. abiotische

Duurzaamheid

Duurzaamheid is ervoor zorgen dat het milieu geen schade aan jouw gebruik ondervindt. 

1. Niet meer stoffen gebruiken dan het milieu kan aanvullen
2. Niet meer stoffen toevoegen dan het milieu kan verwerken.

Eten en gegeten

Organismen hebben voedingsstoffen nodig. 

Als een organisme gegeten wordt dan komen de stoffen terecht in het volgende organisme. Dit noemen we de kringloop van stoffen.

Soorten eters

• Planteneters - organismen die alleen planten eten
• Vleeseters - organismen die alleen dieren eten
• Alleseters - organismen die planten en dieren eten
• Afvaleters - organismen die de dode resten van organismen eten.

Vleeseter

Alleseter

Afvaleter

Planteneter

Soorten 

   eters

Schimmels en bacteriën ruimen de dode resten van organismen op, wat zijn ze?

1. planteneters
2. vleeseters
3. alleseters
4. afvaleters

Voedselketen

Een voedselketen is een reeks soorten waarbij elke soort voedsel is voor de volgende soort. 

Elke soort is een schakel in de voedselketen. 

De pijl betekent: wordt gegeten door.

Voedselketen

Een voedselketen begint altijd bij een plant. 

De eerste schakel is dus altijd een plant!

Zonder planten is er geen voedsel.

Voedselweb

In een ecosysteem is er nooit maar 1 voedselketen. 

Meerdere voedselketens vormen samen een voedselweb.

Producenten

Een voedselketen /voedselweb begint altijd met een plant. Planten maken voedsel door fotosynthese.

Daarom noemen wij de eerste schakel de producenten.

Fotosynthese

Het proces waarbij planten water, koolstofdioxide en licht omzetten tot zuurstof en glucose.

Water + koolstofdioxide + zonlicht --> glucose + zuurstof

Fotosynthese

Naast koolstofdioxide, water en zonlicht heeft een plant ook mineralen nodig. 

Dit zijn stofjes die in de grond zitten, de gebruikt de plant weer om andere stofjes te maken.

Bij fotosynthese ontstaan

1. zuurstof en koolstofdioxide
2. licht en glucose
3. water en koolstofdioxide
4. zuurstof en glucose

Consumenten

na de eerste schakel in een voedselketen krijg je de consumenten. 

Consumenten consumeren (=nuttigen) andere organismen.

Consumenten

Consumenten van de eerste orde eten de producenten.

Consumenten van de tweede orde eten de consumenten van de eerste orde.

Een organisme dat planten eet is een

1. consument van de eerste orde
2. consument van de tweede orde
3. consument van de derde orde
4. producent

Afvaleters

Niet alle dieren worden opgegeten, soms gaan ze gewoon dood. 

Ze worden dan opgegeten door de afvaleters. 

Reducenten

De resten die de afvaleters achterlaten worden opgeruimd door de reducenten (schimmels en bacteriën).

Reduceren = afbreken.

Reducenten

Sommige stoffen nemen ze op als voedsel. 

Andere stoffen geven ze af aan de lucht en aan de bodem. Dit zijn koolstofdioxide, mineralen (voedingsstoffen voor planten) en water.

 De mineralen gebruiken ze om van glucose weer andere stoffen te maken. Zo worden de stoffen in de natuur steeds opnieuw gebruikt.

Kringloop

 Stoffen van planten (producenten) komen via dieren (consumenten), afvaleters en reducenten uiteindelijk weer bij planten terecht. 

Bacteriën en schimmels zijn

1. producenten
2. consumenten
3. reducenten
4. afvaleters

Afbreekbaar

Reducenten breken de dode resten van planten en dieren af. Deze dode resten zijn biologisch afbreekbaar.

ook materiaal van organismen is biologisch afbreekbaar.

Afbreekbaar

Stoffen die NIET door reducenten afgebroken kunnen worden zijn 

niet-biologisch afbreekbaar.

vb. glas, plastic, metaal.

Jairo zijn blikje fernandes is

1. biologisch afbreekbaar
2. niet-biologisch afbreekbaar

Het klokhuis van de appel van Nyshaira is

1. biologisch afbreekbaar
2. niet-biologisch afbreekbaar

Uitvoering:​

1. Bestudeer de tabel en knip de organisme uit​
2. Gebruik een groot vel papier waar je de voedselweb op maakt​
3. Leg eerst je voedselweb zonder lijm neer en zorg dat je het overzicht compleet hebt​
4. Plak de organisme op je papier en trek lijnen wie welk organisme eet

Organisme                                      organisme 

Opdrachten:​

1. Schrijf bij elk organisme op wat voor eter het is:​

Planteneter​, Vleeseter​, Alleseter​ of Afvaleter​

2. Stel dat de bomen last hebben van een schimmel en allemaal dood gaan. welke organisme zullen daar last van hebben?

3. Er is een bladluisplaag in de omgeving, welk organisme zou dit kunnen bestrijden?​

4. Door vervuiling van het milieu neemt de hoeveelheid insecten sterk af, welke organisme zouden hiervan last hebben.​

Voedselweb maken

Verwerkingstijd