WS Palliatieve en terminale zorg 15-9-2023

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Palliatieve en terminale zorg

Opdracht leertaak C

Schrijf een samenvatting met relevante verpleegkundige aandachtpunten in de palliatieve en terminale fase 

(bijv. terminale zorg, rouwverwerking, coping en stervensbegeleiding) in de thuissituatie.

Zie leertaak C, Canvas

Palliatieve en terminale zorg

- Palliatieve zorg richt zich op het leven, niet op het sterven. 

- Terminale zorg is het laatste stukje palliatieve zorg, niet lang voor het overlijden. 

- Palliatieve zorg kan in principe maanden of zelfs jaren gegeven worden, terminale zorg niet.

                                                                        Doel:

voorkomen en verlichten van lijden met daarbij veel aandacht voor de kwaliteit van leven. 

Terminaal: levensverwachting <3 mnd

Stervensproces

- Stap voor stap gaan de lichaamsfuncties verloren. 

- De stervende wordt steeds zwakker en het wegvloeien van kracht kan voor een korte tijd onrust en angst met zich meebrengen. 

- De stervende is daardoor het liefste in gezelschap. Wat voor de naasten lijkt op een verbeten gevecht met de dood, kan voor de stervende een periode van innerlijke rust betekenen.

Stadia

- Het lichaam in het stervensproces ondergaat vele veranderingen. 

- Het stervensproces kondigt zich aan met een aantal signalen, die voor elk mens anders zijn en voor elke stervende een eigen tijdsduur kennen. 

- Niet alle symptomen treden op bij elke stervende en de symptomen kennen niet een vaste volgorde. 

De laatste levensfase gebeurt bij elke stervende anders al zijn er symptomen die algemeen voorkomen. 

Soms zijn de tekenen van het naderende einde een week voor het overlijden herkenbaar en soms pas een uur voor de dood. 

Signalen

De signalen die kort voor het sterven optreden zijn:

Slaperigheid;

minder eten en drinken;

probleem met slikken;

reutelen;

troebele ogen;

doodsangst;

veranderende ademhaling;

doodsmasker;

zwakke hartslag;

onwillekeurige bewegingen;

koorts;

verlies van urine en ontlasting.

Slaperigheid

- Praten en contact maken gaat steeds moeilijker. 

- Het gehoor blijft tot het laatst goed functioneren, het langst van alle zintuigen. 

- Het reageren op wat er gezegd wordt gaat bij de stervende steeds moeilijker, maar dat betekent niet dat hij niets hoort. Hetzelfde geldt voor de reuk.

Contact:

Het is net of de stervende niet meer luistert, maar hij hoort nog van alles. 

Familie en vrienden kunnen tot het einde toe blijven praten tegen de stervende en dingen zeggen. 

Minder eten en drinken

- Steeds minder trek in eten en drinken.  

- De stervende kan problemen krijgen met slikken. 

- Het ademen gaat in dit stadium vaak door de mond, waardoor de mond snel uitdroogt en de stervende korsten op de lippen kan krijgen -> eventueel bevochtigen/vaseline

Eten en drinken: 

Op het laatst lukt het alleen nog om wat water in te nemen en zelfs dat wordt steeds minder. In dit stadium heeft het geen zin om de stervende te dwingen tot drinken.

Slikken:

Als slikken niet meer lukt, is er geen drinken meer nodig. Drinken kan leiden tot verslikken en het water kan zelfs in de longen terechtkomen. 

Reutelen

- Reutelen is een kenmerkend geluid van een stervende. 

- Oorzaak: opgehoopte slijm in de luchtwegen, waardoor de lucht niet meer zonder hindernissen via mond en keel in de longen terechtkomt. 

- Rochelend geluid 

- Over het algemeen is reutelen een teken dat de dood nadert.- - Op de zij leggen kan dan helpen.

Troebele ogen

- Glazige ogen zijn een teken van een naderend einde. 

- De stervende kan met een doffe blik voor zich uit staren. 

- Het komt ook voor dat de stervende niet meer met de oogleden knippert. Als dat gebeurt wordt het hoornvlies droog en dan zijn oogzalf en druppels nodig om verlichting te geven.

Doodsangst

- De laatste fase van het stervensproces kondigt zich vaak aan door onrust en doodsangst. 

- In dit stadium komen soms ook hallucinaties voor.

Veranderende ademhaling

- Het einde van het leven kondigt zich aan met een veranderende ademhaling. 

- Cheyne-Stokes ademhaling, waarbij de stervende diep inademt en steeds minder diep uitademt. Op het laatst volgt er geen uitademing meer. Het is dan net of de ademhaling is gestopt, maar die kan weer beginnen met een diepe ademhaling. 

Deze veranderde ademhaling zou komen door de verminderde werking van de kleine hersenen.

Onwillekeurige bewegingen

- Een stervende kan onwillekeurige bewegingen maken en gaan schokken. 

- Er hopen zich tijdens het stervensproces afvalstoffen op in het lichaam die ontstekingen van het zenuwstelsel veroorzaken. Daardoor kunnen er schokkerige bewegingen optreden die lijken op zenuwtrekken.

Koorts

- Een stervende kan terminale koorts krijgen die soms oploopt tot 40 graden. 

- Frisse lucht en een koud washandje kan dan verlichting geven. - Hevig transpireren komt in dit stadium ook voor. Koortswerende middelen helpen niet meer.

Maskergelaat

- De lichaamstemperatuur daalt en de handen, voeten en benen worden kouder. Bleek, soms blauwgrijze verkleuring van de huid (cyanose of blauwzucht). 

- De bloedcirculatie wordt minder en daardoor kunnen ook de nagels en lippen verkleuren. Het lichaam voert nog zoveel mogelijk bloed naar de vitale organen waardoor de uiterste punten van het lichaam minder bloed krijgen. 

- Een spitse en bleke neus die koud aanvoelt is ook een teken dat het einde nadert. Het vormt samen met een ingevallen gezicht het 'dodenmasker'.

Palliatieve sedatie

- Is het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel ondraaglijk lijden te verlichten. 

- Palliatieve sedatie die zorgvuldig en op de gebruikelijke medische wijze wordt toegepast bekort het leven niet. De patiënt komt te overlijden aan de onderliggende ziekte. Hierin onderscheidt palliatieve sedatie zich van euthanasie. 

- De richtlijn palliatieve sedatie biedt het professionele kader voor de indicatiestelling van palliatieve sedatie, de randvoorwaarden, het besluitvormingsproces en de uitvoering.

Zorgpad stervensfase:

- herkenning en erkenning van het naderend sterven van de patiënt door de zorgverleners en goede communicatie hierover met de patiënt en diens naasten

- aandacht voor de waarden, wensen en behoeften van de patiënt

- een plan voor goede symptoombestrijding

- zorg direct na het overlijden

Palliaweb

Zorgpad stervensfase:

https://palliaweb.nl/zorgpraktijk/zorgpad-stervensfase

Toolbox 'hulpmiddelen palliatieve zorg'

Richtlijnen: palliatieve sedatie, pijn, delier

Opdracht

Schrijf een samenvatting met relevante verpleegkundige aandachtpunten in de palliatieve en terminale fase (bijv. terminale zorg, rouwverwerking, coping en stervensbegeleiding) in de thuissituatie.

Zie leertaak C, Canvas

Vragen?