SINTERKLAAS / ZWARTE PIET / ROETVEEG PIET

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

SINTERKLAAS EN PIET

In welk jaar is 

Sinterklaas geboren?

1. 342 v.Chr
2. 270 n. Chr
3. 1889
4. 125 v. Chr

In de 15e eeuw werd voor het eerst de schoen gezet. Dat was in de kerk 

1. ...voor de kinderen
2. ...voor de armen
3. ...voor de rijken
4. ...voor volwassenen

In de 16 eeuw zetten kinderen thuis de schoen. Wat kregen zij?

1. Geld
2. Schoolspullen
3. Speelgoed, snoep of zout
4. Niets

Het Sinterklaasfeest als 'kinderfeest met een moraal' is ontstaan...

1. in de 18e eeuw, omdat kinderen steeds brutaler werden
2. in de 19e eeuw, nadat een leraar een prentenboekje over Sint Nicolaas schreef
3. na WOII, omdat iedereen vond dat er maar eens een einde aan de armoede moest komen

Vanaf wanneer werd Sint 

vergezeld door Piet?

1. 17e eeuw
2. 18e eeuw
3. 19e eeuw
4. 20e eeuw

De herkomst van 

Piet is...

1. een schoorsteenveger
2. bedacht door de tekenaar van een prentenboekje
3. een slaaf gemaakt kind dat door Sint vrijgekocht werd

Voor WOII was er maar 1 Piet. Na WOII zijn er veel Pieten. Waarom?

1. Na alle armoede van WOII waren er veel cadeaus en dus veel pieten nodig
2. De Canadezen, die ons bevrijdden, wilden allemaal Piet spelen
3. Er kwamen steeds meer kinderen, het werd een beetje verdacht dat 1 iemand alle pakjes kon brengen

Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde

De Gemeente Amsterdam besluit in 2016 als eerste gemeente om Zwarte Pieten te vervangen door Schoorsteenpieten. Veel mensen en politieke partijen geven boze reacties in de krant en op internet. De intocht zelf verloopt erg goed: het is een groot feest.

A

Amerikaanse en Canadese soldaten die net Nederland hebben bevrijd van de Nazi’s worden uitgenodigd om mee te doen met de Sinterklaasviering. Soldaten met een donkere huidskleur laten duidelijk merken dat ze Zwarte Piet beledigend vinden, en willen niet meedoen. 

B

Na jaren van discussie bij de makers van het Sinterklaasjournaal besluiten ze om alleen Schoorsteenpieten op te nemen. Veel gemeenten en scholen volgen het Sinterklaasjournaal, en vervangen Zwarte Piet voor Schoorsteenpieten. 

C

Suriname wordt onafhankelijk en een grote groep Surinamers kiest ervoor om naar Nederland te verhuizen. Ze zijn geschokt als ze Zwarte Piet zien tijdens de intocht. Maar er wordt niet naar hen geluisterd. Er is geen aandacht voor op televisie of in de krant. 

D

Premier Mark Rutte zegt in de Tweede Kamer: “Ik ben veranderd in mijn opvatting over Zwarte Piet. Ik dacht lange tijd: Zwarte Piet is nu eenmaal zwart. Maar ik heb met mensen met een donkere huidskleur gepraat, en die zeiden dat zij zich ongelooflijk gediscrimineerd voelen door Zwarte Piet. En toen dacht ik: dat is niet goed.” 

E

Vier mannen en vrouwen met een donkere huidskleur besluiten om actie tijdens tijdens de landelijke Sinterklaasintocht in Dordrecht. Ze dragen t-shirts met de tekst “Zwarte Piet is racisme”. Het is voor het eerst dat protesten tegen Zwarte Piet in het nieuws komen.

F

Enkele mensen die eerder actie hebben gevoerd bij Sinterklaasintochten richten de Stichting “Nederland Wordt Beter” op. De stichting probeert via hun website mensen te overtuigen dat Zwarte Piet een racistische karikatuur is. De stichting bedenkt ook een oplossing: vervang Zwarte Piet door Schoorsteenpiet.

G

In 10 steden zijn Zwarte Pieten bij de Sinterklaasintocht vervangen door Schoorsteenpieten. In 10 andere steden staan actievoerders vreedzaam langs de route met borden “Maak van het Sinterklaasfeest een feest voor iedereen”. In Groningen, Rotterdam en Eindhoven worden de demonstranten racistisch uitgescholden en bekogeld met rookbommen en afval. Veel mensen reageren geschokt als ze op het nieuws zien hoe de demonstranten zijn bedreigd.

H

1944

1975

2011

2013

2016

2018

2019

2021

Leerlingen moeten 8 gebeurtenissen die belangrijk waren in de bewustwording over Zwarte Piet en de verandering daarin op volgorde leggen, en koppelen aan jaartallen.

In de nabespreking kunnen de volgende punten besproken worden:

Er waren veel gebeurtenissen belangrijk in de ontwikkeling van Zwarte Piet naar Schoorsteenpiet

Bewustwording startte doordat activisten er aandacht voor vroegen. In de geschiedenis was het altijd een minderheid en/of onderdrukte groep die ervoor heeft gezorgd dat er verandering kwam. Denk aan slavernij, vrouwenrechten, homohuwelijk etc.

Mensen en groepen met macht (zoals de premier en NTR) wachten af. Als zij overtuigd zijn, kunnen ze ook bijdragen aan verandering.

WAT IS EEN TRADITIE?

Traditie iets wat we lange tijd hetzelfde doen. 

Het is een gebruik wat we meekrijgen van onze ouders, en weer doorgeven aan onze kinderen.

1960

1930

2006

2020

Sleep de foto's (je kunt inzoomen) naar de 

juiste hokjes onder de betreffende jaartallen

Zwarte Piet is dus al heel lang een issue. 

Wanneer noemen we cultuur relatief?

1. Als de cultuur over meerdere landen verspreid is.
2. Als het volgens je eigen mening is.
3. Als het tijd- en plaatsgebonden is.
4. Als het cultuur gefocust is op tradities in de middeleeuwen.

1. Organisator van de intocht in Capelle aan de IJssel: 

”We kiezen voor Zwarte Pieten omdat Zwarte Piet gewoon Zwarte Piet moet zijn. 

Wij willen het zo. Wij zijn heel traditioneel.’’ 

(bron: Algemeen Dagblad, 2019).

inclusief

exclusief

2. Woordvoerder van de basisscholen in Zwolle: 

“Op de scholen komen dit jaar alleen nog roetveegpieten. Het is belangrijk dat álle leerlingen en ouders zich welkom voelen op school, en dat alle leerlingen en ouders plezier beleven aan het sinterklaasfeest. Zwarte Piet zou dat plezier in de weg kunnen staan”. (Bron: NOS, 2019)

inclusief

exclusief

3. Organisator van intocht in Dordrecht

“We waren altijd tegen het aanpassen van Zwarte Piet. Maar nu lijkt het dat schoorsteenpiet door een groot deel van de mensen is geaccepteerd. Kinderen komen op televisie en op school alleen nog schoorsteenpieten tegen. Daardoor konden we niet meer blijven zeggen: wij passen hem niet aan”. (bron: Algemeen Dagblad, 2021)

inclusief

exclusief

4. Woordvoerder van de Albero-scholengroep in Zeeland: 

“Het bestuur heeft besloten dat Zwarte Piet niet past binnen de kernwaarde van diversiteit. De verwijzingen naar het slavernijverleden en de verbondenheid met racistische denkbeelden hebben ons doen besluiten dat we afstand nemen van Zwarte Piet. Samen met oudere leerlingen en ouders zullen we nadenken hoe we ervoor kunnen zorgen dat Sinterklaas wordt vergezeld door een aantal vrienden. (Bron: PZC, 2020)

inclusief

exclusief

5. Organisator van de intocht in Harlingen 

,,Er verandert hier niets. Er is ook geen discussie over. Het speelt hier in Friesland totaal niet” (Bron: Friesch Dagblad, 2019) 

inclusief

exclusief

Geschiedenis zwarte piet

• Middeleeuwen: zwarte mensen worden vanuit o.a. West-Europa al sinds de middeleeuwen op een negatieve manier bekeken en afgebeeld. Aan de andere kant werden ze bewonderd of bijzonder gemaakt.
• 17e eeuw: zwarte mensen worden vaak afgebeeld als bediende, pronkstuk, en ‘exotisch’. Dit is verbonden met het verleden van slavernij en kolonialisme.
• 19e eeuw: opkomst van zeer karikaturale en negatieve typeringen van zwarte mensen, verbonden met rassentheorieën. In die tijd ontstaat Zwarte Piet en krijgt die al gauw zijn kenmerkende, karikaturale uiterlijk.
• 20e eeuw: karikaturen van het zwarte ‘ras’ zijn nog altijd zichtbaar in veel kinderboeken, films en in het uiterlijk van Zwarte Piet.

UITERLIJK ZWARTE PIET

• Kleding/sieraden: lijken op die van zwarte bedienden uit schilderijen uit de 17e eeuw, gemaakt tijdens de periode van de Transatlantische slavenhandel.
• Zwarte schmink: is hetzelfde als die van minstreel/acteurs, die het slavernijverleden na speelden op een discriminerende manier.
• Kroeshaar, rode lippen en overdreven grote, lachende mond: zijn een racistische karikatuur, ontstaan in de 19e- 20e eeuw toen zeer denigrerend en kwetsend werd gekeken naar zwarte mensen. Het dommige en grappige gedrag komt daar ook uit voort.

Welke redenen kun je bedenken om Piet 'zwart' te houden?

Welke redenen kun je bedenken om Zwarte Piet te veranderen in een roetveeg piet?

Vraag 1

Vraag 1: Hoe denk jij dat het komt dat de meerderheid van jonge mensen voor aanpassing is? 

Vraag 2

Vraag 2: Hoe denk je dat het komt dat de meerderheid van oudere mensen tegen aanpassing is?

Vraag 3

Vraag 3: Ken jij een ouder iemand die wel voor aanpassing is?

Nabespreking:

Jonge mensen zijn vaker voor aanpassing dan oudere mensen. Dit komt omdat jonge mensen meer contacten hebben met zwarte Nederlanders dan ouderen. Ze willen ook meer rekening houden met zwarte Nederlanders. Een tweede reden is dat ouderen al jarenlang met plezier Sinterklaas hebben gevierd, en het moeilijk vinden om in te zien dat het feest dat zij zelf leuk vonden, voor veel zwarte Nederlanders niet leuk was.

Vraag 1

Vraag 1: Hoe denk je dat het komt dat er een verschil is tussen Nederlanders met een lichte huidskleur en Nederlanders met een donkere huidskleur?

Vraag 2

Vraag 2: Ken jij iemand met een lichte huidskleur die wel voor aanpassing van Zwarte Piet is?

Opdracht 4.2: Veel witte Nederlanders zijn zich niet bewust dat Zwarte Piet racistisch is. Ze ervaren zelf geen racisme omdat ze wit zijn.

Vraag 1

Vraag 1: Hoe denk je dat het komt dat er een verschil is tussen mensen in de stad en mensen in landelijke gebieden?

In steden wonen meer zwarte mensen dan in dorpen, en veel zwarte Nederlanders ervaren Zwarte Piet als kwetsend. Daarnaast zijn er ook veel witte Nederlanders in steden die zwarte mensen kennen en weten dat zij Zwarte Piet kwetsend ervaren. In dorpen wonen vooral witte Nederlanders en die zijn zich vaak niet bewust dat Zwarte Piet racistisch is. Ze ervaren zelf geen racisme omdat ze wit zijn.

Naar welk piet gaat jouw voorkeur uit?

zwarte piet

roetveeg piet

regenboogpiet

maakt me niet zoveel uit

iets anders

Hoe denk jij dat het Sinterklaasfeest over vijf jaar in NL wordt gevierd?

Denk je dat er geen racisme meer is als Zwarte Piet is veranderd?