HA4: Literatuurgeschiedenis: De Renaissance

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De Renaissance 1500 - 1700

De Renaissance

De wedergeboorte van de Klassieke Oudheid.

Ontstond in Italië begin 14e eeuw.

1550:  De Renaissance krijgt in Nederland vorm dankzij de humanisten zoals Erasmus.

Visie: 'de mens staat centraal' (i.p.v. God staat centraal).

Vijf menswetenschappen waarin onderwezen diende te worden: grammatica, retorica (welsprekendheid/argumenteren), poëzie, geschiedenis en ethiek (leer van wat goed en kwaad is). 

Gouden eeuw

Van klassensysteem naar 

Verlichting 

Alles is maakbaar

Toneel in opkomst:

ter vermaak en lering

Kenmerken literatuur

3 kenmerken:

- Classicisme

- Estheticisme

- Realisme

Classicisme

Translatio (vertalen van klassieke teksten)

- beginnend schrijver

- vertaling van klassieke teksten

Imitatio

- gevorderd schrijver

- een eigen stuk volgens klassiek stramien

Aemulatio

- de ware meester

- toevoeging van christelijke elementen

Estheticisme

Kunst moest ook mooi zijn. Dat was in de 

Middeleeuwen nog niet zo.

Taal moest dus ook mooi zijn.

Maar ook: strenge regels voor gedichten 

en toneel.

Realisme

1. Zo getrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid (realisme-effect).
2. Eigentijdse werkelijkheid, aandacht voor personages uit alle lagen van de bevolking.
3. (Filosofische) aanname werkelijkheid en waarheid waarneembaar --> eenheid van tijd, plaats, handeling.

De realistische roman ontwikkelde van nog belerend (Renaissance) naar objectief en naturalistisch.

Wat de mens presteerde, werd niet langer gezien als een gave van God maar als iets wat uit hemzelf voortkwam.

Mens is uniek en in staat tot grootste prestaties

Zelf willen uitvinden hoe de wereld in elkaar zat.

Wedergeboorte van de klassieke oudheid

antropocentrisme

Renaissance

individualisme

empirisme

Kunst uit de Renaissance heeft 3 kenmerken: realisme (1), estheticisme (2) en ___ (3).

Hoe uitte het estheticisme zich in de literatuur?

1. De taal moest verfijnd zijn, elegant.
2. Grote nadruk op regelgeving
3. Teksten werd voorzien van afbeeldingen van gerenommeerde kunstenaars.
4. Personages in de literatuur dienden zich geloofwaardig te gedragen

Het zelfstandig navolgen van de klassieke schrijvers heet:

1. translatio
2. imitatio
3. aemulatio

Middeleeuwen

1. memento mori
   
2. één katholieke kerk
3. kunst en wetenschap gericht op godsdienst (kerken, literatuur)
   , anonieme kunstenaars 
4. godsgericht
5. bestuderen van eerdere geschriften

Renaissance

1. carpe diem
   
2. geloofsstrijd
   
3. wedergeboorte van de klassieke kunsten, bloei van de kunsten en wetenschap 
4. secularisatie
5. empirisch onderzoek 
   

Gerbrand Adriansz. Bredero

• Realisme: Amsterdam, alledaags taalgebruik
• Rederijkerskamer: D'Eglantier

Schreef:

• Toneelstukken (kluchten): Spaansen Brabander Jerolimo
  
• Gedichten (Boertig, amoureus en aandachtig groot liedboek, 1622)
  

Pieter Cornelisz. Hooft

• Vnl. sonnetten, liefdespoëzie
• Classicisme: Latijnse zinsconstructies
• Ook purisme: neologismen, archaïsmen
• Rederijker (D'Eglantier), Muiderslot
• Nederlandse Historiën (1642)
  
• Warenar
  

Warenar

• Aemulatio: bewerking van Aulularia van Plautus

• Speaking names

• Warenar
  
• Ritsaert
• Rijckert
  

Mensbeeld veranderd dus

• Humanisme
•  Mens staat centraal
• 'Homo universalis'

Wat is het humanisme?

1. Een levensbeschouwing waar de mens centraal staat
2. Een godsdienst over mensen
3. Levensbeschouwing waar god centraal staat
4. Een godsdienst waar het wereldbeeld centraal staat

Wat betekent 'Homo universalis'

1. Een arm persoon
2. Alleskunner en allesweter
3. Een persoon van adel
4. Een heel rijk persoon

Nieuw ontdekkingen

• Tijd van ontdekkers en hervormers
• Boekdrukkunst
• 2 belangrijke ontdekkingen

Waar komt het woord renaissance vandaan?

1. Renesse
2. Renaice
3. Renaitre
4. Remais

Renaissance 

• ‘Renaitre’  
• Wedergeboorte
• Klassieke oudheid

Geloof

• Maarten Luther
•  Rijkdom
• Aflaathandel

De VOC

• Verenigde Oost-Indische Compagnie
•  Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
• Grote welvaart
• Ontdekkingsreizen

Twee belangrijke personen in de renaissance

• Desiderius Erasmus (1469-1536)
• Theologische en humanistische boeken
• ''Lof der Zotheid'
• Willem van Oranje (1533-1584)
• Leider van de opstand
• Vereerd als vader des vaderlands
• Grondlegger nieuwe Nederlandse staat

Welke boek is het bekendst die Erasmus heeft geschreven

1. ''Lof der Zotheid''
2. ''Colloquia''
3. ''Adagia''
4. ''Ciceronianus''

Als wat werd Willem van Oranje vereerd?

1. Koning
2. Keizer
3. Vader der vaderlands
4. God

De Spaanschen Brabander

Een toneelstuk uit 1617, door Gerbrand Adriaenszoon Bredero, hij is een van de beroemdste schrijvers uit de Gouden Eeuw. 

Genre: mythologie

5 bedrijven, vergelijkbaar met hoofdstukken uit een roman

Wie hebben 2 belangrijke dingen ontdekt die veel veranderde in de wereld

1. Napoleon en Columbus
2. Copernicus en Napoleon
3. Copernicus en Columbus
4. Columbus en Maarten Luther