4 intro Zuid-Amerika

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

4 intro Zuid-Amerika

- Kennismaken met het examenprogramma en de syllabus

-> hoe zijn de SE's voor het PTA opgebouwd?

- Kennis uit 4V over Zuid-Amerika activeren!

Domein F: Oriëntatie op studie en beroep

Examenprogramma CE+SE

AK examen 18 mei 2026-180 minuten

Zuid-Amerika=25% v/d stof sociaal (4V) en fysisch (5V)

CE

SE

Voedselvraagstuk (2.8-2.10)

Zuid-Amerika 4vwo refresh!

Geef een voorbeeld van een stereotype van Zuid-Amerika

Beeldvorming

Een stereotype is een beeld dat mensen van een onbekend gebied hebben, gebaseerd op vooroordelen.

Stereotypes ontstaan door perceptie 

Wat is het verschil tussen Zuid-Amerika en Latijns-Amerika?

Latijns-Amerika

Welke twee landen zijn "landlocked" in Zuid Amerika?
Automatisch goed laten rekenen? Dan opschrijven in alfabetische volgorde als: ..... en ....

Oorzaken ongelijke welvaartverdeling

Oorzaken van de ongelijke welvaartsverdeling in de wereld:

• Interne oorzaken --> natuurlijk (vb. droogte of landlocked) of menselijke (vb. oorlog of corruptie).
• Externe oorzaken --> de relatie van een ontwikkelingsland met rijkere landen (centrum-periferiemodel).

D2: Actuele vraagstukken..
Welke actualiteit over Zuid-Amerika komt in jou op?

Noem 2 gevolgen van de kolonisatie in Zuid Amerika

Historische relaties

- Rondom 1500 betekende de komst van Córtes (Spanje) het einde van de oude indiaanse rijken zoals de Maya's en de Azteken. 

- Begin kolonisatie Zuid-Amerika

https://isgeschiedenis.nl/reportage/cortes-in-tenochtitlan-van-warm-welkom-naar-bloedbad

CORTÉS IN TENOCHTITLAN: VAN WARM WELKOM NAAR BLOEDBAD

Driehoek

Slavernij werd niet door één persoon of cultuur "uitgevonden"; het heeft in verschillende vormen in menselijke samenlevingen bestaan sinds de oudheid. De vroegste geregistreerde gevallen van slavernij dateren van rond **3100 v.Chr.** in Mesopotamië en het oude Egypte, waar mensen tot slaaf werden gemaakt als krijgsgevangenen, door schuld, of als straf. De trans-Atlantische slavenhandel, een van de beruchtste slavernijsystemen, begon echter met de Portugezen in de **15e eeuw** en breidde zich uit met de Europese kolonisatie van Amerika.

Bevolkingspreiding

Etnische groepen

Etnische verschillen in 
Brazilië te danken aan
kolonialisme, slavernij en
immigratie 

mestizering

Vermenging van verschillende bevolkingsgroepen. In Zuid-Amerika wordt ook vaak de volgende definitie gehanteerd: vermenging van indiaanse en Spaanse bevolkingsgroepen.

Etniciteit

idee van groepen mensen dat ze bij elkaar horen omdat ze dezelfde afkomst, cultuur, geschiedenis en gewoonten hebben.

De ....................... bezit in Zuid-Amerika nog steeds het grootste deel van het land. Historisch is dat zo gegroeid, omdat die elite vroeger in de koloniale tijd de ...................... in handen had. In het Portugees worden dit de ........................  genoemd. De zelfvoorzienende boeren wonen op de ....................................

elite

plantages

latifundia

minifundia

Minifundia

Latifundia

Economisch dualisme en fragmentarische modernisering

Kapitaalintensief

Arbeidsintensief

Latifundia

Minifundia

Foodcrop

Cashcrop

Zelfvoorzienend

Export

2. Post-kolonialisme

• 1825 bijna alle landen onafhankelijk, libertadores
• Alles voor de elite tot ca. 1930, een oligarchie (de rijken zijn aan de macht en doen aan vriendjespolitiek)
  
• Daarna opkomst van grote leiders, het populisme (bv Perón)
• De Z-A democratieën vervallen soms weer tot dictatuur (een gekozen leider blijft zitten) of worden overgenomen door een militaire coup (het leger neemt de macht over).

In de jaren ‘................. van de vorige eeuw leidden................... en politieke acties in heel in Zuid-Amerika tot een golf van ........................

Echter leeft nog ongeveer............. ..... procent van de mensen in armoede. 

80

protesten

democratisering

50

60

90

militaire coups

discriminatie

Afrika

Zuid Amerika

Zuid Azië

Noem oorzaken van het dalende vruchtbaarheidscijfer in Zuid-Amerika

Factoren daling geboortecijfer

1. Welvaart
2. Lage kindersterfte
3. Opleidingsniveau en arbeidsparticipatie vrouwen
4. Toegang tot anticonceptie
5. Evt. onzekere politiek/economie

Geboortecijfer = aantal geboorten per jaar per 1000 inwoners

Vruchtbaarheid = gemiddeld aantal kinderen per vrouw

Wat zijn twee kenmerken van de verstedelijking in Zuid-Amerika? (gebruik begrippen in je antwoord!)

Gated communities

Ontwikkelingscorridors

Slum upgrading

Urban sprawl

Verstedelijkingsgraad

Verstedelijkingstempo

Hier stonden vroeger toch boerderijen?

Is in Afrika veel hoger dan in Zuid-Amerika

Is in Zuid-Amerika veel hoger dan in Afrika

Schoolvoorbeeld van ruimtelijke segregatie

Onontgonnen gebied toegankelijk maken

Van favela tot volksbuurt

Netwerksamenleving

Megasteden

Middelgrote steden

Ontwikkelingscorridors

Informele stad

Urban Sprawl

Transamazonica

Rio de Janeiro, Sao Paolo, Lima, Bogota, Santiago, Buenos Aires

De oppervlakte van Caracas is in 10 jaar gegroeid met 400 km2 

Cochabamba, Cusco, Cuena, Cartagena, Cordoba, Conception

In 2015 is er een samenwerkingsverband van grote steden in de wereld ontstaan

Slum, favela, bidonville, shantytown

Maakwerk intro H4 Zuid-Amerika

Lees de tekst van de intro paragraaf en bekijk de bronnen

Maak opdracht 1, 3, 4