Uitdagingstraject: Bouwstenen van organismen

• Natuurwetenschappen
• Secundair onderwijs

Bouwstenen van organismen

Wat weten we al? 

We herhalen de bouwstenen van materie.

We herhalen het verschil tussen levend, levenloos en dood.

een schedel van een vos

een meikever

een waterval

levend

dood

levenloos

Stoffen zijn opgebouwd uit moleculen. Hoeveel soorten moleculen herken je?

1. één soort moleculen
2. twee soorten moleculen
3. drie soorten moleculen
4. negen soorten moleculen

Uit hoeveel atomen bestaat één molecule water?

1. uit één atoom
2. uit twee atomen
3. uit drie atomen

Kies alle passende
stellingen.

1. Deze molecule bevat drie soorten atomen.
2. Deze molecule bevat 10 atomen in totaal.
3. Deze molecule bevat 9 atomen in totaal.
4. Deze molecule bevat 2 atomen koolstof.

Welke doelen behandelen we? 

• We ontdekken de verschillende organisatieniveaus binnen dierlijke organismen.
• We ontdekken de verschillende organisatieniveaus binnen plantaardige organismen. 
• We ontdekken het proces van de celademhaling. 

Onderzoeksvraag 1

Wat is het kleinste levende bouwsteentje van een organisme? 

We onthouden...

De cel is het kleinste levende bouwsteentje van een organisme. 

Een levende cel is opgebouwd uit levenloze stoffen, namelijk moleculen. 

Maak de volgende oefeningen in je werkboek van HOEZO 1:

• op pagina 163 oefening 1
• op pagina 164 oefening 2

Onderzoeksvraag 2

Wat is het verschil tussen macroscopisch en microscopisch? 

microscopisch = zichtbaar met een microscoop

macroscopisch = zichtbaar met het blote oog

macroscopisch

microscopisch

Opdracht 1

Maak opdracht 1 in de werkbundel met behulp van de website op de volgende slide. 

htwins.net

Werken met de microscoop

Bekijk de video op de volgende slide. 

Leer de onderdelen van de microscoop kennen samen met hun functie. 

Opdracht 2

Maak het werkblad in de bundel over de delen van de microscoop. 

Bekijk vervolgens de video die je toont hoe je met een microscoop werkt. 

Werken met de microscoop

Probeer het nu eens zelf. 

Kom een microscoop halen samen met een doosje vol preparaten. 

Probeer het beeld scherp te stellen met de verschillende objectieven. 

Maak de volgende oefeningen in je werkboek van HOEZO 1:

• op pagina 165 oefening >4
• op pagina 167 oefening >>5 en >>7

Onderzoeksvraag 3

Wat zijn de microscopisch bouwstenen van een organisme? 

deelonderzoeksvragen: 

- Hoe zijn cellen opgebouwd? 

- Hoe groeperen cellen zich tot weefsels en organen? 

de cel

= het kleinste levende bouwsteentje

= bestaat uit kleinere celonderdelen of organellen

= verschil tussen een dierlijke cel en een plantaardige cel. 

de dierlijke cel

de dierlijke cel

DE CELKERN

= een herkenbaar bolvormig donkergekleurd celorganel

FUNCTIE: 

1.  coördineert de werking van de cel 
2. bevat erfelijke kenmerken van het organismen (DNA)

HET CELMEMBRAAN

= een dun vliesje rondom het cytoplasma

FUNCTIE: 

1.  is de celbegrenzing
2. regelt het transport van stoffen in en uit de cel

HET CYTOPLASMA

= een geleiachtige vloeistof waarin verschillende celorganellen voorkomen

FUNCTIE: 

de celvloeistof die opgeloste stoffen voor de cel bevat. 

DE MITOCHONDRIËN

= heel kleine korrels in het cytoplasma

FUNCTIE: 

hier gebeuren stofomzettingen waarbij glucose (suiker) wordt verbrand en er energie vrijkomt. 

de plantaardige cel

de plantaardige cel

gelijkenissen met de dierlijke cel

Alle celorganellen van de dierlijke cel komen ook voor in de plantaardige cel: de celkern (1), het celmembraan (2), het cytoplasma (3) en de mitochondriën (4). 

Ze hebben extra onderdelen. 

DE BLADGROENKORRELS

= grote, groene korrels in het cytoplasma van plantencellen

FUNCTIE: 

1. geeft de plant een groene kleur
2. Hier gebeuren stofomzettingen waarbij voedingsstoffen (glucose) voor de plant worden gevormd. 

DE VACUOLE

= een blaasje gevuld met vocht dat de celinhoud tegen de celwand duwt

FUNCTIE: 

1. opslaan van water en opgeloste stoffen
2. geeft extra stevigheid aan de plant 

DE CELWAND

= een dikke celbegrenzing opgebouwd uit cellulose

FUNCTIE: 

1. zorgt voor de vorm van de plantencel
2. geeft stevigheid aan de plant 

Wat is het kleinste levende bouwsteentje van een organisme?

1. een cel
2. een orgaan
3. een molecule
4. een weefsel

celorganellen
van de dierlijke cel

Welke celorganel zorgt voor de stofomzetting waarbij glucose wordt verbrand?

1. een bladgroenkorrel
2. een celkern
3. een mitohondrium
4. een vacuole

Welke celorganel vinden we enkel terug in de plantaardige cel?

1. de celmembraan
2. de celwand
3. de celkern
4. het cytoplasma

Welke celorganel herken je bij
nummer 2

1. de bladgroenkorrels
2. de celkern
3. de vacuole
4. het cytoplasma

Opdracht 3

Maak opdracht 3 in de werkbundel met behulp van de video op de volgende slide. 

weefsels

Cellen met hetzelfde uitzicht en dezelfde functie groeperen zich tot weefsel. 

Voorbeelden: spierweefsel, dekweefsel, transportweefsel, steunweefsel, vulweefsel,...

organen

Een groep van verschillende weefsels die samen instaan voor dezelfde hoofdfunctie vormen een orgaan. 

Voorbeelden op de afbeelding: stengel, huid 

Welk organisatieniveau van het organisme herken je?

1. Dit is een groep met dezelfde cellen.
2. Dit is een groep met verschillende weefsel.
3. Dit is een weefsel.
4. Dit is een orgaan.

Welk organisatieniveau van het organisme herken je?

1. Dit zijn twee weefsels.
2. Dit zijn twee organen.
3. Dit zijn dezelfde cellen.
4. Dit zijn dezelfde weefsels.

Wat is het orgaan op de
afbeelding?

1. het bindweefsel
2. het bloed
3. de maag
4. het maagweefsel

weefsel

cel

orgaan

Maak de volgende oefeningen in je werkboek van HOEZO 1:

• op pagina 170 oefening >3
• op pagina 171 oefening >4

• op pagina 172 oefening >>5, >>6, >>7 en >>8

Onderzoeksvraag 4

Wat zijn de macroscopische bouwstenen van een organisme?

deelonderzoeksvragen:

- Hoe is een zoogdier inwendig opgebouwd?

- Hoe groeperen organen zich tot stelsels? 

Maak de volgende oefeningen in je werkboek van HOEZO 1 na of tijdens  het bekijken van de video op de volgende slide. 

• op pagina 173 & 174: >1

inwendige opbouw

In de romp van een zoogdier onderscheid je verschillende organen. Ze liggen verdeeld in twee ruimten: de borst- en buikholte. 

De holtes worden van elkaar gescheiden door het middenrif. 

de organen

• Kleur het hart rood.  
  
  
• Kleur de longen blauw. 
  
  
• Kleur de lever geel. 
  
  
• Kleur de maag groen. 

de organen

1. de luchtpijp
2. de bloedvaten
3. de galblaas
4. de milt
5. de (linker)nier
6. de urineblaas
7. de dunne darm 

de organen

8. de blinde darm

9. de appendix

10. de dikke darm

11. de endeldarm

12. de aars of de anus

13. de rib

14. het middenrif

Welke orgaan herken je bij
nummer 2?

1. de luchtpijp
2. de linkerlong
3. de rechterlong
4. het hart

Welke orgaan herken je bij
nummer 7?

1. de blinde darm
2. de appendix
3. de dikke darm
4. de dunne darm

Welke orgaan herken je bij
nummer 6?

1. de maag
2. de slokdarm
3. de lever
4. de milt

In welk deel van de romp
bevinden zich de darmen?

1. de borstholte
2. de buikholte

het hart

de appendix

de maag

de lever

de borstholte

de buikholte

Opdracht 4

Maak opdracht 4 in de werkbundel waarbij je een orgaan naar keuze gaat onderzoeken.

Los hiervoor de vragen op en verwerk de informatie in een Presentatie. 

Hoe groeperen organen zich topt stelsels? 

Samengevat

Een stelsel is een groepering van organen die samenwerken aan dezelfde levensfunctie. 

Een organisme is het geheel van alle stelsels. 

schooltv.nl

Ga met behulp van de interactieve schoolplaat aan de slag om de volgende oefeningen te maken in je cursus: 

• pagina 176 en 177: >3
• pagina 178: >4

Indien je meer oefeningen wenst over de organen en de organenstelsel maak je vervolgens onderstaande oefeningen in je cursus:

• pagina 179: >>5 en >>6
• pagina 180: >>7 en >>8 

Opdracht 5

In de video zegt men dat we 9 organenstelsels hebben. Er zijn er echter nog twee extra die niet aangekaart worden: het hormonenstelsel en het lymfevatenstelsel. 

Zoek eens uit met behulp van de werkbundel wat deze stelsels inhouden. 

Onderzoeksvraag 5

Hoe functioneert de cel voor de samenhang binnen een dierlijk organisme? 

de celademhaling

Elk organenstelsel heeft een eigen specifieke taak. Alle stelsels werken samen om een organisme levend te houden. 

Om deze samenwerking te begrijpen zoomen we terug in op celniveau. 

We herhalen hiervoor de celorganellen. 

Welk celorganel herken je bij
nummer 1 ?

1. het cytoplasma
2. de celkern
3. het celmembraan
4. de mitochondriën

Welk celorganel herken je bij
nummer 2 ?

1. het cytoplasma
2. de celkern
3. het celmembraan
4. de mitochondriën

Welk celorganel herken je bij
nummer 3 ?

1. het cytoplasma
2. de celkern
3. het celmembraan
4. de mitochondriën

Welk celorganel herken je bij
nummer 4 ?

1. het cytoplasma
2. de celkern
3. het celmembraan
4. de mitochondriën

Welk functie hebben de mitochondriën in de cel?

de celademhaling

De mitochondriën leveren energie aan het lichaam. 

Dit doen ze door verbranding: een chemische stofomzetting. 

Deze stoffen die hiervoor nodig zijn moeten tot in de cel komen. 

de celademhaling

De eerste nodige stoffen zijn de voedingsstoffen waaronder glucose. 

Deze worden uit het voedsel gehaald door het spijsverteringsstelsel. 

Het transportstelsel brengt ze naar de cel. 

de celademhaling

Voor de verbranding is ook zuurstofgas nodig. 

Daar zorgt het ademhalingsstelsel voor. 

Het transportstelsel brengt deze naar de cellen. 

de celademhaling

In de mitochondriën wordt glucose met behulp van het zuurstofgas verbrand.  

We krijgen een energieomzetting: chemische energie wordt omgezet in bewegingsenergie en warmte.

de celademhaling

In de mitochondriën wordt glucose met behulp van het zuurstofgas verbrand.  

We krijgen ook een stofomzetting: glucose en zuurstofgas worden omgezet in koolstofdioxide, water en afvalstoffen.

de celademhaling

De stoffen die vrijkomen dienen ons lichaam te verlaten. We zoomen hier even op in: 

koolstofdioxide en waterdamp verlaten ons lichaam via het ademhalingsstelsel. 

Ze komen bij de longen via het transportstelsel. 

de celademhaling

De stoffen die vrijkomen dienen ons lichaam te verlaten. We zoomen hier even op in: 

Water en afvalstoffen verlaten ons lichaam via het uitscheidingsstelsel. 

Ze komen bij de nieren en de huid via het transportstelsel. 

de celademhaling

Dit hele proces noemen we de celademhaling. 

De celkern is hiervan de coördinator en zorgt dat alles vlotjes verloopt. 

Maak de volgende oefeningen in je werkboek van HOEZO 1:

• op pagina 181: >1

• op pagina 182 oefening >>2, >>3 en >>4

Welke stoffen zijn nodig voor de celademhaling?

1. voedingsstoffen en zuurstofgas
2. afvalstoffen en koolstofdioxide
3. voedingsstoffen en koolstofdioxide
4. afvalstoffen en zuurstofgas

Hoe worden de voedingsstoffen opgenomen?

1. via het ademhalingsstelsel
2. via het uitscheidingsstelsel
3. via het spijsverteringsstelsel
4. via het transportstelsel

Hoe wordt zuurstofgas opgenomen?

1. via het ademhalingsstelsel
2. via het uitscheidingsstelsel
3. via het spijsverteringsstelsel
4. via het transportstelsel

Hoe komen zuurstofgas en voedingsstoffen bij de cellen?

1. via het ademhalingsstelsel
2. via het uitscheidingsstelsel
3. via het spijsverteringsstelsel
4. via het transportstelsel

Welke stoffen komen vrij na de stofomzetting in de mitochondriën?

1. voedingsstoffen en zuurstofgas
2. afvalstoffen en koolstofdioxide, water
3. voedingsstoffen en koolstofdioxide
4. afvalstoffen en zuurstofgas

Hoe verlaten koolstofdioxide en waterdamp ons lichaam?

1. via het ademhalingsstelsel
2. via het uitscheidingsstelsel
3. via het spijsverteringsstelsel
4. via het transportstelsel

Hoe verlaten water en afvalstoffen ons lichaam?

1. via het ademhalingsstelsel
2. via het uitscheidingsstelsel
3. via het spijsverteringsstelsel
4. via het transportstelsel

Hoe bereiken deze afvalstoffen de nieren, de huid of de longen?

1. via het ademhalingsstelsel
2. via het uitscheidingsstelsel
3. via het spijsverteringsstelsel
4. via het transportstelsel

Samenvatting thema 5

Vul de schematische samenvatting van thema 5 aan op pagina 184.

OPDRACHT 6

Lees de informatiebon op pagina 183 en los de bijhorende vragen op.