Cinekid Docu (VO)

• Mediawijsheid
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Introduction

Deze les vormt een voorbereiding op de vertoning van het Cinekid Docu-blok tijdens het scholenprogramma. In deze les gaan we in op de kenmerken van documentaire film, in vergelijking tot speelfilms. Ook bespreken we hoe de filmmaker bepaalde creatieve keuzes maakt en wat de effecten hiervan zijn op de kijker. Het gaat om een selectie documentaires waarin kinderen de hoofdrol spelen. Stuk voor stuk echt gebeurd. De vertoningen zijn vaak in aanwezigheid van de makers, na afloop is er dan tijd voor vragen. Het kijken van documentaires helpt leerlingen kritisch te kijken, hun mening te vormen en verruimt hun blik op de wereld. Praktische aanwijzingen: - Wanneer je in de les de notities aanklikt, zien de kinderen deze ook verschijnen. Het kan daarom handig zijn om van te voren de instructies uit te printen.

Instructions

Leerdoelen:

- Leerlingen maken kennis met een aantal verschillende kenmerken van documentaire film.

- Leerlingen begrijpen de de reden achter bepaalde stijlkeuzes van de maker. 

- Leerlingen leren het concept van een voice-over. 

- Leerlingen leren over het gebruik van verhaalstructuur binnen documentaire film.

Benodigdheden: 

- Het is handig om de notities van LessonUp bij deze les te printen.

CINEKID DOCU

Deze les dient als voorbereiding op jullie bezoek aan Cinekid Festival. Jullie krijgen daar een blok met 4 verschillende korte documentaires te zien. De titels in dit blok zijn: Bertha en de Wolfram, Voorspel en Tweestrijd. Leerlingen zien hier alvast kleine stukjes uit de film en krijgen gerichte kijkvragen mee. 

Vraag of opdracht

Extra informatie

Tip

Kijk

Luister

Legenda:

Waar staan de iconen voor, hoe werkt deze les? Klik in de volgende dia's op de iconen voor uitleg.

Wat is een documentaire? Op welke vlakken verschilt het van een speelfilm?

Heb je al wel eens een documentaire gezien? Zo ja, waar ging deze over?

Documentaires en speelfilms mogen dan op veel manieren van elkaar verschillen, maar er zijn zeker ook overeenkomsten tussen deze twee vormen. Kun jij er een paar benoemen?

Jullie gaan nu kijken naar de openingsscène van de documentaire Bertha en de Wolfram.

Introductie

Bespreek klassikaal wat een documentaire inhoudt. Hierbij kunnen de volgende vragen worden gebruikt: Welke associaties komen er in je op bij het woord documentaire? Wat zijn kenmerken van een documentaire? Hoe verschilt een documentaire van een speelfilm?

Antwoorden:
- Definitie documentaire: Het documentaire genre laat zich lastig definiëren. Meestal wordt gezegd dat documentaires - anders dan speelfilms -geen verzonnen verhalen vertellen. (De een gaat over feiten, de

ander over fictie). Documentaires geven een beeld van de werkelijkheid, door echte mensen in hun echte situaties te tonen. Geen acteurs en geen verzinsels dus, zoals in fictiefilms. Documentaires gaan over de werkelijkheid en speelfilms zijn verzonnen en op fantasie gebaseerd.

- Bespreek vervolgens welke documentaires de leerlingen al hebben gezien. Waar gingen deze over? Wie speelde er de hoofdrol? Waarom vond je het wel/niet interessant?

- Voorbeelden van overeenkomsten tussen documentaire en speelfilm:

gebruik van muziek, hoofdpersonages, creatieve manier van beeldgebruik en een verhaallijn. Je zou het misschien niet meteen zeggen, maar ook binnen een documentaire wordt nagedacht over een verhaallijn. De maker zorgt er hiermee voor dat de kijker wordt meegenomen in de film.

Fragment Bertha en de Wolfram

Wat gebeurde er allemaal in dit fragment? Waar denk je dat de documentaire over gaat?

Kun je aan dit fragment goed zien dat het een documentaire is (en geen speelfilm)? Waarom wel/niet?

voice-over

Een voice-over is een vertelstem in een film.

Van wie is de stem van de voice-over? En tegen wie praat de stem?

Jullie gaan nu kijken naar een tweede fragment.

Antwoorden:

- Vraag de leerlingen eerst naar hun eigen kijkervaring. Hierbij zijn er geen goed/fout antwoorden: Wat hebben jullie allemaal voorbij zien komen in het fragment? Hoe vonden jullie het om naar te kijken? Had er iemand al een eerder gehoord van het syndroom van Wolfram?

- In het eerste deel van het fragment (verstoppertje in het bos) is het nog niet meteen duidelijk dat het om een documentaire gaat, en had ook bij een speelfilm kunnen horen. Maar wanneer je de stem van Bertha hoort praten (voice-over), en ze informatie geeft over haar ziekte, wordt het duidelijk dat het om een documentaire gaat. 

- de voice-over stem is in dit geval van de hoofdpersoon, Bertha. Ze praat tegen de kijker, maar je zou ook kunnen stellen dat ze tegen de filmmaker praat, die haar waarschijnlijk vragen heeft gesteld. In die zin is het eigenlijk een interview, maar is de stem van de filmmaker (die vragen stelt) weggelaten.

Fragment Bertha en de Wolfram

In de film wordt ook gebruik gemaakt van houtskool-animaties. Wat zie je allemaal gebeuren in de tekeningen? Wat voor gevoel kreeg je erbij?

Waarom denk je dat de filmmaker ervoor heeft gekozen om deze animaties te gebruiken?

Vind je het gebruik van animatie passen bij documentaires? Waarom wel/niet? 

Antwoorden:

- Laat de leerlingen vrij reageren op deze vraag. Er zijn geen goed/fout antwoorden.

- De filmmaker heeft er waarschijnlijk voor gekozen omdat Bertha zelf ook tekent en kunst maakt (de houtskoolanimaties zijn echter gemaakt door andere kunstenaars). Het past daarom goed in de documentaire die over haar gaat. Daarbij zie je in de tekeningen een wolf, die je kan zien als de ziekte van Wolfram, en een meisje die je kan zien als Bertha, die wordt lastig gevallen door de ziekte. 

- Geen goed/fout antwoorden. 

De regisseur probeert de kijker te laten zien en voelen hoe het voor Bertha is om de ziekte van Wolfram te hebben, zodat je met haar kan meeleven. Waaraan kun je dat zien/horen? (Kijk eventueel nog een keer naar de fragmenten)

Antwoorden:

- Onscherpe beelden: de ziekte van Wolfram zorgt ervoor dat Bertha beperkt zicht heeft en niet meer scherp kan zien. In het fragment (de openingsscène) zie je dat het beeld vaak onscherp is gemaakt ('out of focus'). Hierdoor krijg je als kijker een indruk van hoe Bertha naar de wereld kijkt.
- Ook zijn de houtskool-animaties in schets-vorm, waarbij je niet veel details kan zien. Dit sluit aan bij Bertha's beleving van tekenen/kunst maken aangezien zij ook niet veel details kan zien.
- Verder zie je beelden van Bertha die onderzoeken heeft bij de oogarts.
- Ook wordt er gebruik gemaakt van dramatische muziek. Waardoor je voelt dat het moeilijk en zwaar kan zijn voor Bertha.

Jullie gaan nu kijken naar een fragment uit de documentaire Tweestrijd.

We gaan het nu hebben over een andere documentaire uit het blok, met de titel Tweestrijd.

Fragment Tweestrijd

Welke voice-over(s) hoorde je? En waren ze ook in beeld te zien?

Jullie gaan nu kijken naar een ander fragment uit de film.

Wat heb je zojuist gezien? Waar denk je dat deze documentaire over gaat?

Waarom denk je dat er vaak voice-over(s) worden gebruikt in documentaires?

Antwoorden:

- Vraag de leerlingen eerst naar hun eigen kijkervaring. Hierbij zijn er geen goed/fout antwoorden: Wat hebben jullie allemaal voorbij zien komen in het fragment? Hoe vonden jullie het om naar te kijken? Waar denken jullie dat de documentaire over zal gaan?

- Er waren twee verschillende voice-overs te horen in dit fragment. De eerste stem was van een verslaggever van de wedstrijd die waarschijnlijk werd uitgezonden op de televisie. De tweede stem was die van Nick. De verslaggever verscheen niet in beeld, maar Nick wel. Vraag eventueel door: Waarom denk je dat de verslaggever niet te zien was, en Nick wel? Omdat Nick een belangrijk onderdeel is van de documentaire (een van de  hoofdpersonages) en de verslaggever zelf is verder niet belangrijk. Hij geeft alleen informatie over de wedstrijd. 

- Voice-overs zijn handig om te gebruiken. Op deze manier kan iemand iets aan de kijker vertellen, maar kun je ondertussen ook interessante beelden laten zien, die weer andere informatie aan de kijker geeft. 

Fragment Tweestrijd

Wat hebben jullie gezien en gehoord in dit fragment? Wat viel er op?

Wat voor camerastandpunt werd hier gebruikt? 

camerastandpunt

Het camerastandpunt is de plaats waar de camera staat. Hierbij kun je letten op de hoogte en hoek van waaruit gefilmd wordt. 

Waarom denk je dat de filmmaker ervoor heeft gekozen om dit camerastandpunt te gebruiken en de twee broertjes zo op bed te laten liggen?

Wat voor extra geluid was er aan dit fragment toegevoegd, en waarom? (bekijk/beluister het fragment evt nog een keer)

Antwoorden:

- Vraag 1: Vraag de leerlingen eerst naar hun eigen beleving en interpretatie. Hierbij zijn er geen goed/fout antwoorden.

- Vraag 2: Het camerastandpunt wat hier werd gebruikt wordt ook wel 'vogelperspectief' genoemd. Dit houdt in dat de objecten of personen van bovenaf (net zoals een vogel die naar beneden kijkt) worden gefilmd. Hierdoor lijken ze vaak kleiner en kwetsbaarder.

- Vraag 3: mogelijke antwoorden: op deze manier kun je zien hoe de broertjes ook tegen elkaar aan hebben moeten liggen in de buik. Het bed als 'setting'/plek geeft een intieme en verbonden en knusse sfeer. 

- Vraag 4: Je hoort een kloppende hartslag. Omdat dit geluid het geluid van de hartslag van hun moeder moet voorstellen. Ze hebben het namelijk over hoe ze in de buik lagen, en hoe ze werden geboren. Door het geluid komt de ervaring nog meer 'tot leven'. 

De twee broers strijden uiteindelijk om de kampioenstitel. Waarom denk je dat ze de uitslag hiervan pas aan het eind van de documentaire laten zien?

Antwoord:

- Door de uitslag van de kampioenstitel pas aan het einde van de documentaire te tonen, zorg je ervoor dat je de spanning van de kijker vasthoudt. Het is dan ook belangrijk dat je als maker de aandacht van de kijker weet vast te houden. Dit kan op verschillende manieren, en een hiervan is door te zorgen dat de kijker bepaalde vragen stelt tijdens het kijken. In dit geval is die vraag: Wie van de twee broertjes zal er uiteindelijk kampioen worden? 

Denk je dat een documentaire helemaal objectief (gebaseerd op feiten en zonder invloed van meningen) kan zijn? 

Vind je het belangrijk dat documentaires zo objectief mogelijk proberen te zijn? Waarom wel/niet?

Antwoorden:

- De filmmaker moet constant keuzes maken in wat hij/zij wel of niet wilt laten zien waardoor de documentaire ook altijd wordt beïnvloed door zijn/haar mening (subjectief). Een documentaire kan daarom nooit volledig objectief zijn.

- Geen goed/fout antwoorden. Laat de leerlingen vrij reageren, en stel eventueel deze extra vragen: Wat kunnen de nadelen zijn van een documentaire met veel meningen van de filmmaker erin? En wat eventueel de voordelen?

Tot ziens op Cinekid!

Deze les is onderdeel van het educatieprogramma van Cinekid.

Klik hier voor meer informatie.

Vind extra lesmateriaal in de volgende slides

oo

Meer?

In de volgende slide vind je een extra opdracht.

Waar zou jij een documentaire over willen maken? Schrijf een kort documentaire-concept.

Schrijfopdracht (20-25 min.):

Over welk thema zou je zelf een documentaire willen maken en waarom?

Voorbeelden van thema’s zijn: vriendschap, liefde, pesten, familie, sport,

geschiedenis of religie.

Schrijf op een A4:

- waar jullie documentaire over zou gaan,

- waarom jullie dit onderwerp hebt gekozen,

- wie de hoofdpersoon of personen zouden zijn,

- wat de hoofdpersoon of hoofdpersonen zouden meemaken, 

- of je gebruik maakt van een voice-over en wie dit zou zijn, en

- bedenk een titel voor jullie documentaire.

Bespreek daarna eventueel klassikaal de concepten.