2. De bouw van het heelal/ kader gemengd

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

De sterren aan de hemelbol lijken allemaal op dezelfde afstand te staan. In werkelijkheid staan sommigen enorm ver weg en anderen een stuk dichterbij. Zelfs de sterren van één sterrenbeeld kunnen heel ver van elkaar verwijderd zijn.

De melkweg

Sterrenstelsels

De Grote Beer

De Grote Beer ofwel het ‘het steelpannetje’ is een sterrenbeeld dat iedereen gemakkelijk kan vinden. Het bestaat uit heel heldere sterren. Verleng je de rechter zijkant van het pannetje vijf keer naar boven toe, dan kom je uit bij de Poolster, die ook aan de steel zit van de moeilijker zichtbare Kleine Beer. De Poolster is de ster die boven de draaias van de aarde staat en daarom altijd op dezelfde plek aan de nachtelijke hemel staat.

Sterrenkaart

Een sterrenkaart is een weergave van de sterrenhemel bij een wolkeloze nacht. De sterren worden op zo’n kaart weergegeven als kleine cirkeltjes. Hoe helderder een ster eruitziet, des te groter is het cirkeltje op de kaart. 

Een sterrenkaart laat een momentopname zien. Hij geeft de sterrenhemel weer op één bepaald moment en vanaf één bepaalde plaats.

Exoplaneten

Het zonnestelsel is niet uniek in het heelal. Er zijn veel meer sterren die een of meer planeten hebben. Planeten rond andere sterren dan de zon worden exoplaneten genoemd. Het Griekse woord ‘exo’ betekent buiten. Exoplaneten worden zo genoemd omdat ze buiten ons zonnestelsel zijn. De eerste exoplaneet werd ontdekt in 1992. Eind 2020 waren er meer dan vierduizend exoplaneten bekend.

Sterrenkundigen kunnen exoplaneten niet rechtstreeks waarnemen. Daarvoor weerkaatst zo’n planeet niet genoeg licht naar de aarde. In plaats daarvan kijken sterrenkundigen naar het licht van de ster waar de exoplaneet omheen draait. Kleine veranderingen in dat licht kunnen de aanwezigheid verraden van een of meer exoplaneten.

Een telescoop meet de hoeveelheid licht die een ster uitstraalt. Als er een exoplaneet voor de ster langs beweegt, ontstaat er een ‘dipje’ in de hoeveelheid licht (afbeelding 7). Eén omlooptijd later ontstaat er weer zo’n dipje en nog een omlooptijd later weer een. Voor sterrenkundigen vormt zo’n serie dipjes het bewijs dat er een exoplaneet rond de ster draait.

Helderheid

Opdrachten maken

Wat: maak opdracht 1 t/m 11

Hoe: samenwerken mag op fluistertoon

Hulp: docent

Tijd:  tot 5 minuten voor einde les

Huiswerk: opgave 1 t/m 11 van paragraaf 7.4

Klaar?: Aan de slag met Test Jezelf online

Aan het werk!

Wat? We maken zelf een sterrenkaart

 Waar? In de klas aan de hand van sjablonen

Hoe? https://www.youtube.com/watch?v=YpSXCGKuVlI

Werk je liever digitaal? 

https://www.stelvision.com/astro/sky-map/

Onthoud

• Een ster is een enorme bol gloeiend hete gassen. De zon is de ster die het dichtst bij ons staat.

• Met een sterrenkaart kun je vinden waar aan de hemel sterren, planeten en sterrenbeelden staan op een bepaald tijdstip.

• Met een goede telescoop kun je veel sterrenstelsels aan de hemel ontdekken. Van ons eigen sterrenstelsel (de Melkweg) zie je de losse sterren die dicht bij ons staan en de Melkweg zelf als een band van licht.

• In het heelal zijn miljarden sterrenstelsel zichtbaar. De afstanden van de aarde tot de sterren verschillen enorm.