Examentraining erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3,4

Examentraining

Erfelijkheid

erfelijkheid

Begrippen die je moet kennen:

genotype - fenotype

dominant - recessief

homozygoot - heterozygoot

kruisingen - stambomen

intermediair fenotype

Mathilde laat een permanentje zetten bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype en haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel

Welke uitspraak over genotype en fenotype klopt het best?

1. Het fenotype komt voort uit het genotype.
2. Het genotype komt voort uit het fenotype.
3. Het fenotype komt voort uit het genotype en milieuinvloeden.

Ontstaat het fenotype door het genotype?

1. ja
2. nee

Heeft een vlo hetzelfde fenotype als de pop waaruit hij is ontstaan? En hetzelfde genotype?

1. alleen hetzelfde fenotype
2. alleen hetzelfde genotype
3. hetzelfde fenotype en genotype
4. verschillende genotype en fenotype

Het uiterlijk van een organisme noemen we

1. Genotype
2. Fenotype

genotype

fenotype

fenotype vs. genotype

Chromosomen

• In de celkern van elke cel
• Mens: 46 chromosomen (= 23 paar)
• Chromosomen bevatten de erfelijke eigenschappen (genotype)

Geslachtschromosomen

Man: XY

Geslachtscellen: X of Y

Vrouw: XX

In geslachtscellen X 

genen

gedeelte van het chromosoom dat staat voor een erfelijke eigenschap.

Je hebt altijd 2 genen van een eigenschap, 1 van je vader en 1 van je moeder.

Uit welke stof bestaan chromosomen?

1. DNA
2. Genen
3. Mutaties
4. Draden

Een chromosoom bevat:

1. Één gen
2. Meerdere genen
3. Één of meerdere genen, afhankelijk van het chromosoom

2 gelijke allelen (genen) voor een eigenschap noemen we:

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Dominant
4. Recessief

Als uit een rode en een witte plant, roze planten ontstaan, dan is de overerving?

1. intermediair
2. recessief
3. homozygoot
4. heterozygoot

Aa is

1. Homozygoot recessief
2. Homozygoot Dominant
3. Heterozygoot
4. Heterozygoot Dominant

AA is

1. homozygoot recessief
2. homozygoot dominant
3. heterozygoot

aa is:

1. Homozygoot
2. Homozygoot recessief
3. Homozygoot dominant
4. Heterozygoot

Hoe noemen we de variant van een gen dat altijd tot uiting komt in het uiterlijk als het aanwezig is?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Recessief
4. Dominant

Een recessieve eigenschap is een:

1. Eigenschap die snel tot uiting komt
2. Eigenschap die tot uiting komt als hij homozygoot voorkomt
3. Eigenschap die tot uiting komt als hij heterozygoot voorkomt

Kruisingen

Bij geslachtgelijke voortplanting:

genen van vader en moeder worden gekruisd

Er ontstaan nieuwe genotypen

Voorbeeld kruising

Uitwerking kruising

Noteer eerst de P -generatie: AA x aa

Welke geslachtscellen?               A        a

F1                                                                Aa

Kans op Zwartbont = 100 %

Kans op Roodbont = 0%

De jongen uit de F1 planten zich onderling voort...

F1:                                      Aa    x    Aa

Geslachtscellen       A of a       A of a

Kruisingsschema:           A               a

                                     A       AA            Aa

                                     a       Aa             aa

Compleet uitgewerkte kruising

P:                                  AA             x                    aa

Geslachtscellen:    A                                      a

F1:                                                  Aa

                                     Aa             x                 Aa

Geslachtscellen: A of a                         A of a

F2:

De kans op Roodbont = 25%

De kans op Zwartbont = 75%

Verhouding genotype = 

AA:Aa:aa = 1:2:1

Verhouding fenotype =

Zwartbont : roodbont = 3:1

Bij konijnen is de vachtkleur zwart dominant over wit. Een homozygoot zwart konijn wordt enkele malen gekruist met een wit konijn.
Hoe groot is de kans op witte konijntjes?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

Bij konijnen is de vachtkleur zwart dominant over wit. Een homozygoot zwart konijn wordt enkele malen gekruist met een wit konijn.
Wat is het genotype van de konijntjes uit de F1?

1. Aa
2. AA
3. aa

De konijnen in de F1 hebben allemaal genotype Aa.
De konijntjes planten zich onderling voor. Werk de kruising uit.

Uit de kruising komt:
A a
A AA Aa
a Aa aa
Wat is de verhouding in de genotypen? En wat in de fenotypen?

Intermediaire kruising

Intermediaire kruising

Beide genen zijn even sterk. Geen dominant gen.

Onder de nakomelingen bevinden zich 'mengvormen' van de genotypen.

Uitwerking kruising

P:          A_zA_z  x A_wA_w

F1:                 A_zA_w

          A_zA_w   x    A_zA_w

F2:           A_z                    A_w

     A_z      A_zA_z               A_zA_w

     A_w     A_zA_w              A_wA_w

Stambomen

• Lees de opgave goed: wat is dominant en wat is recessief?
• noteer eerst de genotypen die je al weet
• Vul nu de overige genotypen in

Stambomen 

Of een koe roodbont is of zwartbont wordt bepaald door erfelijke factoren. Een koe en een stier, beide zwartbond en heterozygoot, krijgen twee nakomelingen. De nakomelingen krijgen samen een nakomeling die roodbont is. In de afbeelding zijn drie stambomen getekend. Welke stamboom kan de genotypen juist weergegeven?

1. Stamboom 1
2. Stamboom 2
3. Stamboom 3

De kleur van erwten is een erfelijke eigenschap.
Een bepaalde erwtenplant is opgegroeid uit een gele erwt. Hij wordt gekruist met een andere erwtenplant die ook is opgegroeid uit een gele erwt. Onder de nakomelingen uit deze kruising komen zowel gele als groene erwten voor.

Wat is het genotype van beide ouderplanten voor de kleur van de erwten waaruit ze zijn opgegroeid?

1. Beide planten zijn heterozygoot.
2. Beide planten zijn homozygoot.
3. De ene plant is heterozygoot en de andere homozygoot.

Thalassemie is een zeer ernstige bloedziekte die het gevolg is van afwijkende rode bloedcellen. De ziekte wordt veroorzaakt door een recessief gen. Iemand die heterozygoot is voor dit gen, wordt een drager genoemd. Een drager heeft meestal voldoende gezonde rode bloedcellen en heeft de ziekte in een minder ernstige vorm.

Rob en Monica zijn allebei drager van thalassemie.
Hoe groot is de kans dat een kind van Rob en Monica de ernstige vorm van thalassemie heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Uit de resultaten van één bepaalde kruising is met zekerheid af te leiden, dat het gen voor korte haren dominant is.

Welke kruising is dit?

1. kruising 1 x 2
2. kruising 3 x 4
3. kruising 5 x 6

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap.
Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

erfelijkheid