3TL H6 en H8

• Economie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

3TL H6 en H8

PW H6 en H8

Hoofdstuk 6 en 8

19 leerdoelen/vragen

Stapsgewijs 3/4 per les

Productiefactoren

Alles wat je nodig hebt om een product te maken, noemen we productiefactoren. Er zijn vier productiefactoren:

Kapitaal

Arbeid

Natuur

Ondernemerschap

| **Productiefactor** | **Uitleg** | **Voorbeeld** |

| ---------------------- | ---------------------------------------------------------------------------------------------- | ----------------------------- |

| 💰 **Kapitaal** | Machines, gebouwen, gereedschap – alles wat je gebruikt om iets te maken. | Een oven in een bakkerij |

| 👷‍♀️ **Arbeid** | Het werk dat mensen doen. | De bakker die het brood maakt |

| 🌱 **Natuur** | Alles wat uit de natuur komt. | Graan, water, zonlicht |

| 💡 **Ondernemerschap** | Iemand die de andere drie productiefactoren bij elkaar brengt om iets te maken of te verkopen. | De eigenaar van de bakkerij |

💰 Kapitaal

Denk aan machines, gereedschap, gebouwen.

Alles wat je gebruikt om een product te maken.

Voorbeeld: een oven in een bakkerij.

👷‍♀️ Arbeid

Het werk dat mensen doen om iets te maken of te verkopen.

Voorbeeld: de bakker die het brood bakt.

🌱 Natuur

Alles wat uit de natuur komt.

Voorbeeld: graan, water, zonlicht.

💡 Ondernemerschap

De persoon die de andere drie productiefactoren organiseert.

Neemt risico’s en bedenkt hoe iets verkocht kan worden.

Voorbeeld: de eigenaar van de bakkerij.

Kies een product (bijv. een product wat je vaak gebruikt of waar je aan gehecht bent).

Beantwoord de volgende vragen:

Kapitaal: Wat heb je aan spullen nodig om dit product te maken?

Arbeid: Wie werkt eraan?

Natuur: Welke natuurlijke producten worden gebruikt?

Ondernemerschap: Wie organiseert alles?

Kapitaalintensief vs Arbeidsintensief

Kapitaalintensief

Arbeidsintensief

Kapitaalintensief = met machines 

Arbeidsintensief = werken met de handen

Kapitaalintensief en arbeidsintensief *

Brutowinstmarge

Inkoopprijs + brutowinstmarge = verkoopprijs

Brutowinstmarge: het bedrag dat je optelt bij de inkoopprijs om de verkoopprijs te berekenen. Een deel daarvan gaat op aan bedrijfskosten.

• Bijvoorbeeld: 
• Inkoopprijs t-shirt = €20,-
• Brutowinstmarge = 50%
• Verkoopprijs = €30,-

Wie krijgt wat?

Consumentenprijs berekenen 

Consumentenprijs berekenen 

Verkoopprijs berekenen 

Verkoopprijs berekenen 

aan de slag

Afzet en omzet

Afzet =

Aantal producten dat je verkoopt

Omzet =

Opbrengst van de verkoop €

Het nettoresultaat

• Omzet (afzet x verkoopprijs)
• Inkoopwaarde -
• Brutowinst
• Bedrijfskosten -
• Nettoresultaat

Voorbeeld

Omzet 

Inkoopwaarde -

Brutowinst

Bedrijfskosten -

Nettoresultaat

Gamegate heeft € 15.800 omzet behaald. De inkoopwaarde van de games was € 6.700. De personeelskosten zijn € 2.900. De huur van het gebouw is € 1.600. De overige kosten zijn 

€ 1.700.

a. Bereken de brutowinst.

...

b. Bereken het nettoresultaat.

...

abstracte markt

concrete markt

Vaste of Variabele kosten

Variabele kosten = afhankelijk van de afzet

Vaste kosten niet

Vaste en variabele kosten

 Vaste kosten

 bijv.

• huur
• rentekosten
• afschrijvingskosten

 Variabele kosten

 bijv.

• grondstoffen
• schoonmaakmiddel
• waterverbruik
• personeel? flex
  

Vaste en variabele kosten

 Vaste kosten

 bijv.

• huisvesting
• rentekosten
• contributies
  
• personeel?

 Variabele kosten

 bijv.

• zakelijk verbruik
• schoonmaak
• wasserij
• personeel?
  

Arbeidsproductiviteit

Arbeidsproductiviteit is de productie per werknemer in een bepaalde tijd. 

Een bedrijf en land willen het liefst een zo hoog mogelijke arbeidsproductiviteit.

Arbeidsproductiviteit in relatie met kwaliteit productiefactoren

Hoge arbeidsproductiviteit -> hoge productie -> hoge werlvaart

Hoge arbeidsproductiviteit = concurrerender dan land/bedrijf met lage arbeidsproductiviteit

Arbeidsproductiviteit hoog door hoge kwaliteit productiefactoren

Arbeidsproductiviteit

De arbeidsproductiviteit is hoog als het personeel:

• snel kan werken; 

• goed gemotiveerd is voor het werk;

• weinig moeite heeft met het werk.

Arbeidsproductiviteit berekenen

Aan de slag

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Maatschappelijk verantwoord ondernemen = bedrijven houden rekening met de gevolgen voor mensen en milieu

Import 

Export 

Het kopen van goederen en diensten uit het buitenland

Het verkopen van goederen en diensten aan het buitenland 

Import en export

Import (invoer)

- Goederen/diensten naar Nederlands

- Geld naar het buitenland

Export (uitvoer)

- Goederen/diensten naar het buitenland

- Geld naar Nederland

Je kunt met de invoerwaarde en uitvoerwaarde berekenen wat het saldo op de betalingsbalans is.

Je kunt met de invoerwaarde en uitvoerwaarde berekenen wat het saldo op de betalingsbalans is.

Open / Gesloten Economie

Aan de slag

Internationale concurrentiepositie

De internationale concurrentiepositie geeft aan in hoeverre een land in staat is om beter en/of goedkoper te produceren dan andere landen.

Belangrijk begrip!
 

Leg uit waarom de loonstijgingen nadelig kunnen zijn voor de internationale concurrentiepositie.

Antwoord

• Loonstijgingen kunnen nadelig zijn voor de internationale concurrentiepositie, omdat…hogere kosten betekent hogere prijzen voor producten. Dit wordt doorberekend in de prijs van producten, wat weer slecht is voor de internationale concurrentiepositie. 

Internationale concurrentiepositie

De internationale concurrentiepositie geeft aan in hoeverre een land in staat is om beter en/of goedkoper te produceren dan andere landen.

 

Concurrentiepositie

Verbeteren internationale concurrentiepositie:

• Beter en/of goedkoper produceren
• Onderwijs
• Gezondheidszorg
• Infrastructuur
• Investeringen in innovaties

Protectiemaatregelen

Voor- en nadelen EU-lidmaatschap

Voordelen	Nadelen
vrede	Verlies van soevereiniteit
welvaart	kosten lidmaatschap
investeringsklimaat	Controle munteenheid
Grensoverschrijdende problemen
praktische voordelen
agentschappen

link

bron

Interne markt ^

Binnen de EU is er:

Aan de slag

Inkomen per hoofd berekenen

Inkomen per hoofd = nationaal inkomen ÷ aantal inwoners

Hoe bereken je het inkomen per hoofd van de bevolking?

Inkomen per hoofd van de bevolking:

• Eerst van miljarden naar miljoenen 
• Nationaal inkomen : aantal inwoners = inkomen per hoofd van de bevolking

Slechte infrastructuur in Nigeria

Oorzaken onderontwikkeling

Slechte infrastructuur (wegen, havens, internet en elektriciteit).

Contingent is vastgestelde hoeveelheid.

Vicieuze cirkel van armoede

Vicieuze cirkel armoede

De vicieuze cirkel van armoede

Vicieuze cirkel van armoede