NN7 - Meer dan lezen §5 - opdracht 8+9 - 2H

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

opdracht 8+9

NN7 - Meer dan lezen §5 - 2H

Wat we gaan doen:

• We gaan verder met §5 en maken opdracht 8 en 9
• Je hebt behalve LessonUp ook je lesboek nodig en een pen.

In tekst 5 zijn enkele woorden onderstreept. Zoek ze op in de tekst. Leid de betekenis af uit de context. Sleep de juiste betekenissen naar de woorden.

vormt de basis voor

rijke

scheepseigenaar

het als minderwaardig beschouwen van iets of iemand

gewone; veel voorkomende

beschuldigde van een fout of tekortkoming

voorspelling

meteen; snel daarna

ligt ten grondslag aan (al. 2)

welvarende (al. 3)

reder (al. 3)

minachting (al. 3)

banale (al. 3)

verweet (al. 3)

profetie (al. 3)

prompt (al. 3)

les; boodschap

plaatsje dat bestaat uit slechts enkele huizen

groeide

werd niet meer gebruikt

overheersten op een wrede manier

maakte van de gelegenheid gebruik

gevoel van teleurstelling, woede en ergernis

kwamen er niet uit angst

moraal (al. 3)

  gehucht (al. 5)

gedijde (al. 5)

raakte in onbruik (al. 5)

tiranniseerden (al. 6)

    zag haar kans schoon (al. 6)

frustratie (al. 6)

schuwden (al. 7)

Ga nu naar blz.  39 van je boek. We lezen tekst 5 'Namen en sagen'.

Daarna bespreken we per alinea de hoofdzaken van de tekst.

(1) Veel plekken in ons land hebben een naam die te maken heeft met een verhaal dat over die plek verteld werd, een zogenaamde sage (afgeleid van zeggen: ‘wat men zegt’). Daarin ging het vaak over spoken, heksen, reuzen, dwergen, monsters, Romeinse veldheren en geheimzinnige gebeurtenissen.

Wat zijn de hoofdzaken in de tekst?

(1) Veel plekken in ons land hebben een naam die te maken heeft met een verhaal dat over die plek verteld werd, een zogenaamde sage (afgeleid van zeggen: ‘wat men zegt’). Daarin ging het vaak over spoken, heksen, reuzen, dwergen, monsters, Romeinse veldheren en geheimzinnige gebeurtenissen.

(2) Zo’n sage ligt ook ten grondslag aan de naam ‘Vrouwenzand’. De naam verwijst naar een zandige, ondiepe plek in het IJsselmeer, ongeveer 6 kilometer ten zuiden van het Friese stadje Stavoren. De plek ligt twee meter beneden NAP en valt dus nooit meer droog. Hij is genoemd naar het Vrouwtje van Stavoren.

(2) Zo’n sage ligt ook ten grondslag aan de naam ‘Vrouwenzand’. De naam verwijst naar een zandige, ondiepe plek in het IJsselmeer, ongeveer 6 kilometer ten zuiden van het Friese stadje Stavoren. De plek ligt twee meter beneden NAP en valt dus nooit meer droog. Hij is genoemd naar het Vrouwtje van Stavoren.

(3) Volgens de sage was dit ‘vrouwtje’ eeuwen geleden, toen Stavoren nog een welvarende Hanzestad was, een schatrijke reder, die zo veel geld had dat de straten rondom haar huis met zilveren platen belegd waren. Op een dag arriveerde een van haar scheepskapiteins met een lading graan, maar zijn bazin was ontevreden – zij had allerlei kostbaarheden verwacht. Uit minachting voor de banale handelswaar liet zij het graan voor de kust in zee gooien, daar waar nu het Vrouwenzand ligt. Toen een oude man haar verweet dat ze het graan niet aan de armen had gegeven en voorspelde dat ze zelf ooit eens in armoede zou leven, lachte ze hem uit, gooide haar ring in het water en zei: ‘Eerder zal deze ring aan mijn hand terugkeren, dan dat één woord van jouw profetie waar wordt.’ Een paar dagen later werd er een grote vis gevangen. Toen men die opensneed, vond men de weggegooide ring. En prompt kwam een knecht met slecht nieuws: alle schepen zijn vergaan. Zijn bazin stierf als bedelares en de haven van Stavoren verzandde. Op het zand groeiden halmen, maar ze droegen geen aren en waren dus waardeloos. De moraal van dit verhaal is: hoogmoed komt voor de val, met andere woorden: op verwaandheid en arrogantie volgt dikwijls een vernedering.

(3) Volgens de sage was dit ‘vrouwtje’ eeuwen geleden, toen Stavoren nog een welvarende Hanzestad was, een schatrijke reder, die zo veel geld had dat de straten rondom haar huis met zilveren platen belegd waren. Op een dag arriveerde een van haar scheepskapiteins met een lading graan, maar zijn bazin was ontevreden – zij had allerlei kostbaarheden verwacht. Uit minachting voor de banale handelswaar liet zij het graan voor de kust in zee gooien, daar waar nu het Vrouwenzand ligt. Toen een oude man haar verweet dat ze het graan niet aan de armen had gegeven en voorspelde dat ze zelf ooit eens in armoede zou leven, lachte ze hem uit, gooide haar ring in het water en zei: ‘Eerder zal deze ring aan mijn hand terugkeren, dan dat één woord van jouw profetie waar wordt.’ Een paar dagen later werd er een grote vis gevangen. Toen men die opensneed, vond men de weggegooide ring. En prompt kwam een knecht met slecht nieuws: alle schepen zijn vergaan. Zijn bazin stierf als bedelares en de haven van Stavoren verzandde. Op het zand groeiden halmen, maar ze droegen geen aren en waren dus waardeloos. De moraal van dit verhaal is: hoogmoed komt voor de val, met andere woorden: op verwaandheid en arrogantie volgt dikwijls een vernedering.

(4) Dat het stadje Stavoren ooit een grote bloei kende, is waar, en dat er eind veertiende eeuw een ondiepte voor de haven ontstond, klopt ook. Maar dat die er kwam door een scheepslading graan, is nergens in de geschiedenisboeken terug te vinden, net zomin als bewijs voor het bestaan van de steenrijke weduwe.

(4) Dat het stadje Stavoren ooit een grote bloei kende, is waar, en dat er eind veertiende eeuw een ondiepte voor de haven ontstond, klopt ook. Maar dat die er kwam door een scheepslading graan, is nergens in de geschiedenisboeken terug te vinden, net zomin als bewijs voor het bestaan van de steenrijke weduwe.

(5) Verhalen kunnen dus leiden tot het ontstaan van een aardrijkskundige naam, maar het komt ook voor dat de naam juist de aanleiding vormt voor een verhaal – vaak doordat de naam niet meer wordt begrepen. Dat is het geval bij het heidegebied Ellertsveld en het gehucht Brammershoop in Drenthe, die volgens een sage hun naam ontlenen aan de reuzen Ellert en Brammert. De feiten zijn echter anders: het gebied dat nu Ellertsveld heet, werd oorspronkelijk Ellersveld genoemd. Een ‘eller’ was in het plaatselijke dialect de aanduiding voor een ‘els’, een boomsoort die hier goed gedijde; zo’n wisseling van de klanken s (in els) en r (in eller) komt wel vaker voor, denk maar aan ‘keus’ en ‘keur’. Het Ellersveld was dus een ‘met elzen begroeid veld’. Maar het dialectwoord ‘eller’ raakte in onbruik en de streekbewoners zochten een andere betekenis achter deze naam. Zo ontstond de sage over de twee reuzen Ellert en Brammert. Die laatste gaf zijn naam aan Brammershoop, maar dat gehucht heeft naar alle waarschijnlijkheid zijn naam eerder te danken aan de plantnaam ‘brem’, in het Drents uitgesproken als ‘braom’.

(5) Verhalen kunnen dus leiden tot het ontstaan van een aardrijkskundige naam, maar het komt ook voor dat de naam juist de aanleiding vormt voor een verhaal – vaak doordat de naam niet meer wordt begrepen. Dat is het geval bij het heidegebied Ellertsveld en het gehucht Brammershoop in Drenthe, die volgens een sage hun naam ontlenen aan de reuzen Ellert en Brammert. De feiten zijn echter anders: het gebied dat nu Ellertsveld heet, werd oorspronkelijk Ellersveld genoemd. Een ‘eller’ was in het plaatselijke dialect de aanduiding voor een ‘els’, een boomsoort die hier goed gedijde; zo’n wisseling van de klanken s (in els) en r (in eller) komt wel vaker voor, denk maar aan ‘keus’ en ‘keur’. Het Ellersveld was dus een ‘met elzen begroeid veld’. Maar het dialectwoord ‘eller’ raakte in onbruik en de streekbewoners zochten een andere betekenis achter deze naam. Zo ontstond de sage over de twee reuzen Ellert en Brammert. Die laatste gaf zijn naam aan Brammershoop, maar dat gehucht heeft naar alle waarschijnlijkheid zijn naam eerder te danken aan de plantnaam ‘brem’, in het Drents uitgesproken als ‘braom’.

(6) Volgens de sage waren Ellert en Brammert twee reuzen, die samen in een hol op de heide woonden. Ze tiranniseerden hun omgeving en hadden in het woeste, eenzame veld diverse draden gespannen. Raakte een voorbijganger zo’n draad aan, dan waarschuwde een bel in het rovershol dat er buit te behalen was. Op een dag ontvoerden de twee in een afgelegen dorp een meisje, dat ze vervolgens bij zich hielden als huishoudster. Maar op een dag dat de ene reus op pad was en de andere lag te slapen, zag het meisje haar kans schoon: ze stak de slapende reus dood en vluchtte. De ander zag haar wegrennen, maar kon haar niet meer te pakken krijgen. Uit frustratie blies hij flink wat zand bij elkaar tot een grote hoop en stak daarna een zwaard door zijn hart.

(6) Volgens de sage waren Ellert en Brammert twee reuzen, die samen in een hol op de heide woonden. Ze tiranniseerden hun omgeving en hadden in het woeste, eenzame veld diverse draden gespannen. Raakte een voorbijganger zo’n draad aan, dan waarschuwde een bel in het rovershol dat er buit te behalen was. Op een dag ontvoerden de twee in een afgelegen dorp een meisje, dat ze vervolgens bij zich hielden als huishoudster. Maar op een dag dat de ene reus op pad was en de andere lag te slapen, zag het meisje haar kans schoon: ze stak de slapende reus dood en vluchtte. De ander zag haar wegrennen, maar kon haar niet meer te pakken krijgen. Uit frustratie blies hij flink wat zand bij elkaar tot een grote hoop en stak daarna een zwaard door zijn hart.

7) Hoewel de mensen in de buurt van een grote plaag verlost waren, schuwden ze de grote vlakten nog lang, want ze meenden dat de beide reuzen er nog vaak genoeg rondspookten. De grote heide noemden ze Ellertsveld en de berg zand kreeg de naam Brammershoop.

7) Hoewel de mensen in de buurt van een grote plaag verlost waren, schuwden ze de grote vlakten nog lang, want ze meenden dat de beide reuzen er nog vaak genoeg rondspookten. De grote heide noemden ze Ellertsveld en de berg zand kreeg de naam Brammershoop.

Tenslotte:

Ga naar de digitale methode - Meer dan lezen §5 - opdracht 9.

Maak alleen vraag 2 en 3. Goed lezen!

Tot zover weer!