5.9 Spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom H3

: )

Planning van dit uur

• Uitleg theorie spelling 5.9
• Individueel werken 

Aan het einde van deze les

• heb je geleerd wanneer je er (of hier, daar en waar) + voorzetsel los of aan elkaar schrijft.

Welkom 3HD

: )

Dinsdag

Planning van dit uur

• Samen oefenen grammatica 
  
• Individueel werken aan grammatica 

Aan het einde van deze les

• heb je alle zinsdelen herhaald die je tot nu toe hebt geleerd in havo 1 t/m havo 3
• heb je alle woordsoorten herhaald die je tot nu toe hebt geleerd in havo 1 t/m havo 3

Noem een voorzetsel

aan, achter, af, behalve, beneden, bij, binnen, boven, buiten, door, in, langs, met, na, naar, naast, om, onder, op, over, per, sinds, te, tegen, tot, tussen, uit, van, via, volgens, voor, zonder.

Wat is de juiste spelling?

1. Het boek ligt er naast.
2. Het boek ligt ernaast.

Regel er + voorzetsel 

meestal aan elkaar

Wat is de juiste spelling?

1. Hij gaat er van uit dat ik kom.
2. Hij gaat ervanuit dat ik kom.
3. Hij gaat ervan uit dat ik kom.

Regel er + voorzetsel

Niet aan elkaar als het voorzetsel deel is van een splitsbaar werkwoord

Wat is de juiste spelling?

1. Wie leest er voor?
2. Wie leest ervoor?

Regel er + voorzetsel

Niet aan elkaar als het voorzetsel tot een ander zinsdeel behoort

Wat is de juiste spelling?

1. Pim zat links, Hester zat rechts. Tom zat ertussenin.
2. Pim zat links, Hester zat rechts. Tom zat er tussenin.
3. Pim zat links, Hester zat rechts. Tom zat er tussen in.

Regel er + voorzetsel 

meestal aan elkaar

Regel er + voorzetsel 

meestal aan elkaar

Regel er + voorzetsel

Niet aan elkaar als het voorzetsel tot een ander zinsdeel behoort

Regel er + voorzetsel 

meestal aan elkaar

Regel er + voorzetsel

Je schrijft er, hier, daar, waar + voorzetsel meestal aan elkaar: ernaast, hierlangs, daarvoor, etc. Als er nog een voorzetsel volgt; dan plak je die er ook aan vast: ertussenin, hiertegenover, waaroverheen. 

Je schrijft er, hier, daar, waar + het voorzetsel NIET aan elkaar als: 

- het voorzetsel deel is van een splitsbaar werkwoord: uitgaan -> ervan uitgaan dat ik kom. 

Wie leest er voor? vs Wie kan er voorlezen?

- het voorzetsel tot een ander zinsdeel behoort -> we zaten achter in de auto.  

Leg het boek maar boven op de tafel vs Leg het boek maar bovenop.

Wat is de juiste spelling?

1. Waar kan je patat halen? Hiertegenover.
2. Waar kan je patat halen? Hier tegen over.
3. Waar kan je patat halen? Hier tegenover.

Wat is de juiste spelling?

1. Waar zat hij? Hij zat achter in de auto.
2. Waar zat hij? Hij zat achterin de auto.

Wat is de juiste spelling?

1. Waar zat hij? Hij zat achter in.
2. Waar zat hij? Hij zat achterin.

Wat is de juiste spelling?

1. Leg het boek maar bovenop de stapel.
2. Leg het boek maar boven op de stapel.

Er, hier, daar, waar + voorzetsel

• Meestal aan elkaar
• Niet aan elkaar als het voorzetsel deel is van een splitsbaar werkwoord
• Niet aan elkaar al shet voorzetsel tot een ander zinsdeel behoort

Individueel werken

Wat	Maak opdracht 4 van 5.9 Spelling
Hoe	Individueel, in stilte - na vijf minuten fluisterend overleggen
Hulp	Steek je vinger op, dan kom ik langs
Tijd	5 minuten
Uitkomst	Je weet wanneer je er, hier, daar, waar + voorzetsels aan elkaar schrijft.
Klaar	Werk aan een samenvatting voor de repetitie.

Samenvatting van de les

Jij

• hebt geleerd wanneer je er (of hier, daar en waar) + voorzetsel los of aan elkaar schrijft. 

Huiswerk 

• Lees de leertekst 'Er (hier, daar, waar) + voorzetsel: los of aan elkaar' (pagina 164)
• Maak opdracht 1 t/m 5 van 5.9 Spelling

tussenletters

1. Tarwebrood
2. Tarwenbrood

tussenletters

1. rijstenpap en stekeblind
2. rijstenpap en stekenblind
3. rijstepap en stekenblind
4. rijstepap en stekeblind

Hoe schrijf je dit woord?

1. zonnebril
2. zonnenbril

Met of zonder tussen-n?

1. kattebak
2. kattenbak

Met of zonder tussen-n?

1. hogeschool
2. hogenschool

Tussen-s

1. Je schrijft de tussen-s als je hem hoort.
   Snelheidslimiet, landschapsarchitect
2.  Als het tweede deel van de samenstelling met een s-klank begint, is de tussen-s lastig te horen: station + chef 
3. Vervang dan het tweede deel en schrijf de -s- als je die in vergelijkbare samenstellingen hoort: stationschef, want station + klok > stationsklok
4. Soms zijn twee manieren goed: tijd(s)verschil / voorbehoed(s)middel
   

Tussen-en of -e
(Zie het schema bij de theorie in de methode )

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als het linkerdeel geen zelfstandig naamwoord is
   Wel een zn: gekkenhuis, beestenbende, spinnenweb
   Geen zn: spinnewiel (want linkerdeel=werkwoord) 
                   rodekool (want linkerdeel=bijvoeglijk naamwoord)
2. als het linkerdeel een meervoud op -s (of -s en -n) heeft
   Rijstevla (rijst heeft geen meervoud) secondewijzer (secondes) groentesoep (groentes)

Tussen-en of -e
(Zie het schema bij de theorie in de methode )

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als er van het linkerdeel maar één in zijn soort is
   zon, maan, hel, koningin
   zonnebril, maneschijn, hellevuur, koninginnedag
2. als het linkerdeel een bijvoeglijk naamwoord versterkt
   beresterk, stekeblind, reuzeleuk
3. als de delen niet (meer) herkenbaar is als los woord
   elleboog, klerelijer, bolleboos, apegapen, dageraad, bakkebaard
   
   

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e- in maneschijn?

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e- in beresterk?

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Waarom schrijf je horlogemaker zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar één van.
2. Het eerste deel heeft twee meervouden.
3. Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Aan de slag

Maak opdr. 7 op p. 167