5 Steden en Staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Tijd van steden en staten

~1000 - 1500 n. Chr. 

5.1 Handel en de opkomst van steden

Wat gaan we doen vandaag? 

Intro

Uitleg

 - Meer voedsel, meer handel

Hebben jullie het begrepen? 

Opdrachten maken

Evaluatie

Repetitie 

18 mei

De stof komt in SOM!

Vroege middeleeuwen

~800 n. Chr.

Late middeleeuwen 

~1100 n. Chr. 

Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.

Nieuwe stof 

Er ontstaan weer steden

• Rond jaar 1000:
• Verandering --> handel + nijverheid bloeide weer op
• Continuiteit --> Meeste mensen woonden en werkten op platteland 

• 2 redenen

Er ontstaan weer steden

• 1. Verbetering in de landbouw:
• Betere werktuigen: ploeg van ijzer, het halsjuk
• Grond efficiënter gebruiken --> drieslagstelsel: 

Er komen weer steden

• 2. Woeste gronden ontginnen -->
• = het voor landbouw bruikbaar maken van bossen en moerassen

Er komen weer steden

• 1 + 2 zorgen voor stijging voedselopbrengst

--> zorgt voor stijging bevolking
--> meer voedsel om te ruilen 

Er komen weer steden

• Voedsel ruilen op markten bij kruispunten, kloosters, kastelen --> Daar ontstonden dorpjes met handelaren 

• Tussen 900 - 1300 ontstonden er +/- 1000 steden in Europa
• Onstaan agrarisch-urbane samenleving = Maatschappij waarin merendel op platteland woont + werkt, maar ook deel in steden als ambachtsman of handelaar

Zet de ontwikkelingen in de juiste volgorde in de tijd

1

2

3

4

Meer voedsel en een grotere bevolking 

Handel onstaat bij kruispunten, kloosters en kastelen

Het ontstaan van het drieslagstelsel en ontginnen van woeste gronden 

Er ontstaan dorpen en de samenleving verandert 

Opdrachten maken 

4, 5, 7 op blz. 66

Verandering

Continuïteit

Leenheer

& Leenman

Handel

De opkomst van het geld en handel

Wat gaan we doen vandaag? 

Intro

Uitleg

- Geld en handelsnetwerken

Hebben jullie het begrepen? 

Opdrachten maken

Evaluatie

Leerdoel

Je kunt uitleggen waarom er weer een geldeconomie ontstond

Je kunt uitleggen waarom en hoe handelsnetwerken onstonden en welke voordelen dat had 

Wat weten we nog van
een middeleeuwse stad?

Nieuwe stof 

Er komt meer geld in omloop

• Verandering: ontstaan geldeconomie vanaf 13e eeuw
• Domeinheer vond pacht in vorm van oogst onhandig
• Oogst vergaat 
• Geld praktischer --> leger en hofhouding betalen makkelijker

Er komt meer geld in omloop

• Ook boeren vonden ruilen vervelender worden
• Op de markt niet altijd voldoende producten om direct te ruilen
• Hadden geld nodig voor pacht en belasting

Nadeel geldeconomie = overal een ander soort munt... moeilijk te bepalen hoeveel de munten waard zijn. 

www.npostart.nl

Handelsnetwerk

• Steden die geld met langeafstandshandel verdienen: handelssteden
• Extra geld door tol heffen

• Vanaf 12e eeuw samenwerking kooplieden Noord-Europese steden: Hanze

Handelsnetwerk

• Hanze = handelsverbond van steden langs de Noordzee en de Oostzee. 
• Voordelen: 

1. Koggeschepen in groepjes varen = veiliger 
2. Samen eisen minder tol te betalen 
3. Leveranciers niet samenwerken met concurrenten Hanze

De Zijderoute

Wat was de belangrijkte reden waarom er nauwelijks handel was in de vroege middeleeuwen?

1. de wegen werden niet onderhouden
2. het mocht niet van Karel de Grote
3. de Franken wisten niet hoe zij handel moesten drijven
4. er was veel oorlog

Waardoor ontstond er meer handel tijdens de late middeleeuwen?

1. De Vikingen stopten met hun aanvallen en landbouwoverschotten
2. Mensen waren bang voor de Vikingen
3. Landbouwoverschotten en mensen wilden van hun spullen af
4. Dat moest van de heer

Opdrachten maken 

14, 16 op blz .66

Blijf in de lessonup!!

Leerdoel

Je kunt uitleggen waarom er weer een geldeconomie ontstond

Je kunt uitleggen waarom en hoe handelsnetwerken onstonden en welke voordelen dat had 

Is er nog iets onduidelijk
?

De middeleeuwse stad

Wat gaan we doen vandaag? 

Intro

Uitleg:

Leven in de stad

Film en vragen

Evaluatie

Zet de ontwikkelingen in de juiste volgorde in de tijd

1

2

3

4

Meer voedsel en een grotere bevolking 

Handel onstaat bij kruispunten, kloosters en kastelen

Het ontstaan van het drieslagstelsel en ontginnen van woeste gronden 

Er ontstaan dorpen en de samenleving verandert 

Nieuwe stof 

Gilden

Er kwamen erg veel ambachtslieden in sommige steden

Zij besloten te gaan samenwerken in verenigingen

Zo'n vereniging noemden ze een gilde

Ieder ambacht had zijn eigen gilde (vereniging)

Leerling, gezel en meester

Voordelen van een gilde...

1. Zorgde voor de opleiding van nieuwe gildeleden.
2. Controleerde de kwaliteit van producten.
3. Stelde de prijs van producten vast. 
4. Als je ziek werd, kreeg je gezin hulp van het gilde.
5. Als een lid overleed dan kreeg het gezin hulp van het gilde.

kwaliteit

Dat het product goed is. Dat je geen slechte producten verkoopt. 

overlijden

Dat iemand dood gaat.

Stadsrechten

De Heer gaf steden stadsrechten

Stad met stadsrechten mocht: 

• Zelf de stad besturen
• Eigen wetten maken
• Stadsmuur bouwen
• Eigen leger hebben
• Rechtspraak zelf doen
• Eigen munten slaan

Stadsrechten

Steden krijgen stadsrechten. Dit      zijn privileges van een stad. 

• Steden moesten voor stadsrechten betalen. Koningen, hertogen en graven verkochten stadsrechten voor geld. 

           

stadsrechten

www.npostart.nl

Opdrachten maken

• 6a, 8, 9

Wat vind jij de belangrijkste ontwikkeling die de samenleving heeft doorgemaakt in de late middeleeuwen?

Wat gaan jullie voor leuks doen
in de vakantie?