Les 2: Vulkanen en aardbevingen.

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1,2

Vulkanen en aardbevingen

Les planning

Les doelen bespreken

Introductie filmpje hoe een aardbeving ontstaat

Theorie

Korte quiz

Zelfstandig werken

Vooruitblik 

Les doelen

- Aan het eind van deze les kan je aan de hand van een kaart benoemen waar

   vulkanen en aardbevingen voorkomen;

- Aan het eind van deze les kan je uitleggen hoe een vulkaan ontstaat;

- Aan het eind van deze les kan je uitleggen hoe een aardbeving ontstaat en wat de gevolgen zijn.

Wat weet je nog over
de opbouw van de aarde?

Hoe noemen we punt A?

Waaruit bestaat de aardmantel?

Op welk punt wonen wij?

De aardkorst bestaat uit delen. Hoe heten die delen?

Wat gebeurt er bij convergente plaatbeweging?

Wat gebeurt er bij Divergente plaatbeweging?

Welke plaatbeweging zie je hier?

Aardbevingen

De meeste aardbevingen komen voor langs de breuklijnen van de aarde. Dit zijn grote platen op de aardkorst die zich heel langzaam voortbewegen. Hierdoor ontstaat wrijving en kunnen er aardbevingen ontstaan.

Sommige aardbevingen vinden ver van de breuklijnen plaats. Deze aardbevingen worden veroorzaakt doordat er druk ontstaat in de aardkorst waardoor deze in elkaar wordt geduwd of juist uit elkaar wordt getrokken totdat deze scheurt.

Linkje live aardbeving: https://weather-radar-live.com/nl/aardbeving/

Schurende aardplaten

De aarde bestaat uit verschillende platen. De platen drijven op vloeibaar gesteente (magma). Magma stroomt heel langzaam.

Doordat magma heel langzaam beweegt, is er beweging en verschuiven de platen. Als 2 platen langs elkaar schuiven, dan ontstaat er een schok. Deze schok zorgt voor de aardbeving.

De locatie onder het aardoppervlak waar de aardbeving ontstaat, noemt het hypocentrum. De plek aan het aardoppervlak loodrecht boven het hypocentrum (dat is het punt waar de aardbeving het zwaarst is aan het aardoppervlak) noemt het epicentrum.

Gevolgen aardbeving

1. Complete stad verwoest
2. Mensen liggen onder het puin
3. Veel doden en wonden
4. Gasleidingen zijn kapot en daardoor is er meer kans op een grote brand. 
5. Infrastructuur kan compleet verwoest zijn, waardoor goederen niet meer naar een gebied kunnen dit zorgt voor economische schade.
6. Mensen worden bang en misschien wel depressief, omdat hun droom huis/stad verwoest is.

Meten van de kracht en schade van een aardbeving

Met de schaal van Richter wordt de kracht van de aardbeving gemeten.

Met de schaal van Mercalli wordt de schade van de aardbeving gemeten.

Vulkanisme

Een vulkaan is een opening aan het oppervlak van een planeet waar gesmolten gesteente (magma), gas en brokstukken van vast gesteente door naar buiten komen. Meestal wordt er een berg gevormd rond de opening.

Wanneer gesmolten gesteente nog in de aarde zit noemen we dit magma.

Wanneer magma naar buiten stroomt noemen we dit lava. Wanneer lava buiten de vulkaan is zal het heel snel afkoelen en ontstaat er stollingsgesteente. 

Vulkanen kunnen op drie manieren ontstaan:

1. Hotspot;
2. Divergente plaatbeweging;
3. Convergente plaat beweging.

Hotspot

• Een hotspot zit niet op een plaat grens, maar midden op de plaat. De aardmantel is op deze plek heel dun. Dus wanneer heet magma omhoog geduwd wordt kan het makkelijk erdoor heen.

• Dit hete gesmolten gesteente (magma), noemen we zodra het uit de kern is lava. Wanneer lava afkoelt ontstaat er stollingsgesteente. Als dit proces heel vaak herhaald wordt ontstaat er na verloop van tijd een vulkaaneiland. 

Divergent

• Plaatbeweging uit elkaar – Twee tektonische platen bewegen van elkaar af.

• Openingen in de aardkorst – Door de scheur ontstaat ruimte in de korst.

• Magma stijgt op – Magma uit de aardmantel komt via de openingen omhoog.

• Vorming van vulkaan – Het magma stroomt uit en vormt nieuwe korst en vulkanen, vaak op de oceaanbodem (mid-oceanische rug).

Convergent

• Botsing van platen – Twee tektonische platen bewegen naar elkaar toe; meestal schuift een oceanische plaat onder een continentale plaat (subductie).

• Smelten van de oceanische plaat – De oceanische plaat zinkt in de aardmantel, smelt door hoge druk en temperatuur, en vormt magma.

• Stijging van magma – Het lichte magma stijgt door scheuren en zwakke plekken in de aardkorst omhoog.

• Uitbarsting en vulkaanvorming – Het magma bereikt het oppervlak en barst uit, waardoor een vulkaan ontstaat.\

Ezelbrug: Bij convergent ontstaat er een Kom.

Vulkaaneilanden

Hawaii, Canarische eilanden en Indonesië zijn voorbeelden van vulkaan eilanden. 

Deze landen worden gevormd door meerdere eilanden en dan spreken we van een archipel. Een archipel is een groep eilanden.

• Hawaii is een archipel;
• Canarische Eilanden zijn een archipel;
• Indonesië is een archipel.

Waar komen aardbevingen voornamelijk voor?

Hoe noemen we de plekken waar aardbevingen plaats vinden?

1. Epicentrum
2. Hypocentrum
3. Epicentrum en hypocentrum

Wat meten we met de schaal van Richter?

1. De kracht van de aardbeving.
2. De schade van de aardbeving.

Wat meten we met de schaal van Mercalli?

1. De kracht van de aardbeving.
2. De schade van de aardbeving.

Bij een aardbeving schuren twee platen tegen elkaar, hierdoor komen de plaat vast te zitten, maar doordat er altijd beweging is zal er door de toenemende druk een van de twee platen eruit klappen. Hierdoor komt een enorme schokgolf. Bij welke plaatbeweging hoort dit?

1. Convergente plaatbeweging.
2. Divergente plaatbeweging.
3. Transform

Wat is Lava?

Wat is magma?

Leg uit hoe een vulkaan ontstaat bij een hotspot.

Zelfstandig werken

Vooruitblik