Les 3: Klimaten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon en oortjes weg
• schrift en pen op tafel 

Periode 3

1	2	3	4	5	6
Nabespreking P2 Intro P3 + 1.1	1.2	1.3	Meivakantie	Meivakantie	1.4 + SO H1

7	8	9	10	11	12
2.1 + 2.2	2.3 + 2.4	H3	4.1 + 4.2	4.3 + 4.4	Herhaling

Programma vandaag

1. Overzicht periode 3
2. Terugblik platentektoniek algemeen
3. Terugblik platentektoniek Zuid-Amerika
4. Start 1.3

H1 Zuid-Amerika Systeem Aarde
H2 Zuid-Amerikanen
H3 Zuid-Amerika en de wereld
H4 Actuele vraagstukken

Overzicht 

Terugblik Platentektoniek algemeen

• verschillende afbeeldingen te zien
• Kan je uitleggen wat je ziet? 
• Neem eerst moment voor jezelf, maak eventueel wat korte notities
• 1 leerling wordt gevraagd het te delen 

Terugblik Platentektoniek Zuid-Amerika

Welke plaatbewegingen komen voor?

Waar leidt dat toe?

Weet je de doelen van vorige les nog?

• de drie hoogtezones in Zuid-Amerika
  
  
• wat is de geologische geschiedenis van Zuid-Amerika? (3 stappen)
  
  
• Wat vlakke subductie is en hoe het is ontstaan?  

Kijk eventueel terug in je aantekeningen

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Hoogtezones

Geschiedenis Platentektoniek in Zuid-Amerika

• Divergentie (riftzone met horsten en slenken)
• Ontstaan subductiezone

• Ontstaat mid-oceanische rug

Vlakke subductie

Oudere korst is kouder, daardoor zwaarder, zakt dieper 

Jongere korst is lichter, verschilt van dichtheid te weinig van de mantel, zakt daardoor niet diep.  

Bij ‘vlakke’ subductie komt geen vulkanisme voor, omdat het gesteente op die diepte nog niet kan smelten.

Huiswerk

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Aan de slag

A)
platen: Nazcaplaat en Zuid-Amerikaanse plaat

type plaatbeweging: convergentie met subductie

vulkaanvorm: stratovulkaan 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Aan de slag

b)

Uit de beschrijving moet blijken dat:

een eerdere vulkaan uitbarstte of instortte, waardoor de grote krater is ontstaan. (1p)

in de toen ontstane krater (door hernieuwde toestroom van magma) de vulkaankegel van de kleinere vulkaan is ontstaan. (1p)

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Aan de slag

C)

De lahars / pyroclastische stromen / magmastromen zullen tijdens toekomstige uitbarstingen vanuit de krater over de flanken van de vulkaan stromen (oorzaak). (1p)

De stadsuitbreidingen liggen op de flanken van de vulkaan en zullen dus eerder bedolven worden onder vulkanisch materiaal dan de oorspronkelijke stad (gevolg). (1p)

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Nog één stapje verder...

In W18 staat dat er 150 vulkanen te vinden zijn in Peru. Veel daarvan zijn niet meer actief.

Verklaar in welk deel van Peru zich de niet-actieve vulkanen zullen bevinden.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Nog één stapje verder...

In W18 staat dat er 150 vulkanen te vinden zijn in Peru. Veel daarvan zijn niet meer actief.

Verklaar in welk deel van Peru zich de niet-actieve vulkanen zullen bevinden.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

H1 Zuid-Amerika Systeem Aarde
H2 Zuid-Amerikanen
H3 Zuid-Amerika en de wereld
H4 Actuele vraagstukken

Overzicht 

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• weet je welke klimaten volgens Köppen voorkomen in Zuid-Amerika
• Ken je de redenen waarom deze klimaten daar voorkomen. 
• weet je welke invloed ENSO heeft op Zuid-Amerika

Paragraaf 1.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Wat zie je?

Wat weet je hier al over?

Wat zie je?

Wat weet je hier al over?

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• weet je welke klimaten volgens Köppen voorkomen in Zuid-Amerika
• Ken je de redenen waarom deze klimaten daar voorkomen. 
• weet je welke invloed ENSO heeft op Zuid-Amerika

Paragraaf 1.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Klimaten in Zuid-Amerika

• A-klimaten (tropisch)
• B-klimaten (droog)
• C-klimaten (maritiem)
• E-klimaten (polair)
  
  Enige wat niet voorkomt is D-klimaat 
  (continentaal) 

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• weet je welke klimaten volgens Köppen voorkomen in Zuid-Amerika
• Ken je de redenen waarom deze klimaten daar voorkomen. 
• weet je welke invloed ENSO heeft op Zuid-Amerika

Paragraaf 1.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Klimaatfactoren

De ligging van klimaatzones (en hierbij passende landschappen) wordt bepaald door de 

5 klimaatfactoren:

1. breedteligging
2. de ligging van gebergten,
3. de ligging ten opzichte van zee
4. de gesteldheid van het aardoppervlak (land warmt/koelt sneller af dan zee)
5. zeestromen

Leerlingen verwachtingen laten invullen, zelf verwachtingen uitspreken. 

Opdracht

• Kaart op het bord met cijfers erin
• 4 teams: 4 whiteboards 
• Schrijf de cijfers 1 t/m 5 op aan jouw kant van het whiteboard  
• Overleg in je team: waarom komt dit klimaat op die locatie voor? 
  
• Noem 1 van de 4 klimaatfactoren

1

2

3

4

5

Klimaatfactoren:

1. breedteligging
2. ligging ten opzichte van de Andes (of in Brazilie kustgebergte) / hoogteligging
3. invloed van zee- en windstromen 

Klimaat

Tropen	- opstijgende lucht, veel neerslag - onder invloed van ITCZ (regengebieden verschuiven)
Westen	- invloed van oceaan minder door Andes, aflandige winden. - koude zeestroom
Oosten	- aanlandige passaat, grote invloed van oceaan - kustgebergte Brazilië (stuwingsregens) - warme zeestromen
Zuiden	- langs oostkust geen bergen, aanlandige wind - langs oostkust koude zeestroom - Wind komt van andere kant

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• weet je welke klimaten volgens Köppen voorkomen in Zuid-Amerika
• Ken je de redenen waarom deze klimaten daar voorkomen. 
• weet je welke invloed ENSO heeft op Zuid-Amerika

Paragraaf 1.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

El Niño of Zuidelijke oscillatie

Heeft iemand hier al eens over gehoord of geleerd? 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

ENSO

EN = El Niño (het kerstkind)

SO = Southern Oscillation  (zuidelijke schommeling) 

Normale situatie op grote oceaan:
- oostelijke passaatwinden.
- koud zeewater voor kust Z-A (droog)
- warm water voor kust Indo (nat)

ENSO

•  om de twee tot zeven jaar verandert

het luchtdrukpatroon in dit gebied

• wetenschappers weten nog niet
  Waarom 
• passaatwind zwakt af / draait om
• warm water voor kust Z-A (nat)

Klimaat: El Niño

In het kort...

Pak je kladpapier en schrijf: 

• Welke klimaten volgens Köppen komen voor in Zuid-Amerika en waarom daar? 
  
  
• Wat is ENSO en wat betekent het voor Zuid-Amerika? 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

H1 Zuid-Amerika Systeem Aarde
H2 Zuid-Amerikanen
H3 Zuid-Amerika en de wereld
H4 Actuele vraagstukken

Overzicht 

Begrippen oefenen!

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Tot de volgende les!

Meenemen:
- JDW Map of AK schrift

- Pen