Par. 2 en 3 HV1A

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Wat gaan we doen vandaag? 

- Welkom! 

- Samenvatting

- Uitleg par. 2 en 3 

- Histoclip ontdekkingsreizen

- Blooket

- Afsluiting

Huiswerk nakijken

Par. 2: vraag 4, 5, 8, 9, 10, 11 en 13 (blz. 116/117).

Par. 3: vraag 4, 5, 6, 7, 10, 11, 13 en 14 (blz. 123/124).

§6.2 Een nieuwe mentaliteit

Leerdoelen:

Als we deze paragraaf hebben behandeld kun je: 

- Je kunt uitleggen wat de 'herontdekking van de oudheid' inhield. 

- Je kunt een beschrijving geven van de werkzaamheden en ideeën van humanisten. 

- Je kunt uitleggen waarom de ideeën van humanisten leidden tot een andere mentaliteit en waarom dat bedreigend was voor de kerk. 

Renaissance

Hergeboorte van klassieke kunst

Klassieke teksten (Grieks/Romeins) worden onderzocht 

Pak 'Teksten uit de oudheid' van §6.2 erbij

• Wat hield de 'herontdekking van de oudheid' in?

Teksten uit de oudheid

In de renaissance komt er aandacht voor kunst uit de oudheid.

Geleerden krijgen aandacht voor de literatuur en wetenschap.

Ze gaan Grieks leren (!) en de teksten nauwkeuriger bekijken

De originele teksten zijn echter allemaal vergaan

Oude teksten zijn niet altijd betrouwbaar?

- Oorspronkelijke teksten zijn verloren gegaan

- geschriften die werden jarenlang overgeschreven,  zaten foutjes in.

Door zoektocht => Werden ook nieuwe teksten herontdekt

Fouten

Middeleeuwse monniken hadden de teksten overgeschreven

Deze kopieën staan echter vol met fouten

Geleerden gaan dus op zoek naar onontdekte originele teksten

Zo herontdekken zij delen van de Grieks-Romeinse cultuur

Humanisten

De geleerden uit de renaissance worden humanisten genoemd

Het onderscheidt tussen mens en dier is dat de mens nadenkt

Daarom is onderwijs belangrijk, vooral in taal

Want wie veel leest, kan een oordeel vormen en info checken

Humanisme is afgeleid van het Latijnse woord humanus, menselijk, en een centraal begrip is dan ook humanitas, menselijkheid. Humanisten stellen de mens centraal.

Humanisten

"De mens is anders dan dieren, we hebben taal en kunnen nadenken" = Onderwijs is nodig om te controleren of teksten kloppen

Humanisten

Zij vinden dat mensen in de middeleeuwen de teksten uit de oudheid verkeerd begrepen => Komen met nieuwe ideeën over de samenleving

Erasmus 1466-1536Z

Kritiek

De humanisten hebben veel kritiek op de middeleeuwen

De Grieken en romeinen hadden veel wijze dingen gezegd

Maar middeleeuwers hadden deze verkeerd begrepen

Humanisten komen met nieuwe ideeën over de samenleving

0

Pak 'Bedreiging voor de kerk' van §6.2 erbij

• Waarom de manier van denken van de humanisten een bedreiging voor de kerk?

Bedreiging voor de kerk

De humanisten vormen al snel een bedreiging voor de kerk

Door de boekdrukkunst worden hun ideeën snel verspreid

Hierdoor verandert de mentaliteit van veel mensen

Ze geloven in God, maar denken wel zelfstandig na

Kerk

- Bepaalt wat mensen moeten geloven

- Bepaalt wat mensen mogen lezen

- Mag als enige bepalen wat schrijvers van de Bijbel bedoelen

Humanisten

- Mensen mogen zelf oordeel vormen, ook over religie

- Maken een nieuwe, betrouwbare vertaling van de Bijbel (Erasmus)

Hun manier van denken

De kerk voelt zich bedreigt

Mensen moeten zich aan strenge christelijke regels houden => Ketterij

Teksten tegen de ideeën van de kerk worden verboden 

Humanisten: " Mensen moeten zelf een oordeel vormen ook over het geloof"

Boekdrukkunst

Johannes Gutenberg:

1455: Uitvinding drukpers

Gevolgen:

- Kennis/ideeën wordt sneller verspreid.

- Mensen worden kritischer op de kerk. = Mentaliteit (manier van denken) veranderd.

§3 De ontdekkingsreizen

leerdoelen

- Je kunt uitleggen hoe de Europese langeafstandshandel er in de late middeleeuwen uitzag en wat daarin veranderde.

- Je kunt enkele redenen geven waarom Europeanen op ontdekkingsreis gingen.

- Je kunt uitleggen welke economische gevolgen de ontdekkingsreizen hadden voor gebieden in Azië en Amerika.

Wat zijn ontdekkingsreizen?

• Vanaf 1450
• Reizen naar gebieden die toen nog niet bekend waren bij de Europeanen
• Doel: Nieuwe route naar Azië vinden

• Christoffel Columbus voor de Spanjaarden --> 1492 ontdekt hij Amerika

Oorzaken ontdekkingsreizen

• Naar Azië om specerijen te kopen --> Kon je veel geld mee verdienen. Eerst via Midden-Oosten aan de specerijen komen --> werd te duur... Dus opzoek naar eigen route naar Azië
• Rond 1450 grote zeereizen voor het eerst mogelijk door technische verbeteringen in scheepsvaart --> bvb Kompas + betere kaarten

Columbus probeerde dit in 1492 maar ontdekte een nieuw continent: Amerika.

• Handel en verbeteringen scheepvaart 

Van land naar zee

1453: Turken/Ottomanen veroveren Constantinopel.

• Producten kwamen van Azië naar Europa.
• Specerijen verhandeld via veel tussenhandelaren => Spullen werden alsmaar duurder.
• Je moest tol betalen

De zijderoute

=> Europeanen zoeken naar nieuwe mogelijkheden.

Specerijen:
Kruiden uit de oost:
Kruidnagel
Laurier
Nootmuskaat
Foelie
Kaneel
Gember
Cayennepeper

= Gebruikt om het eten smaak te geven  

Kaart uit de oudheid

Ontdekkingsreizen

• Op zoek naar nieuwe gebieden en handelsroutes.

• Schepen => dicht bij de kust varen voor bevoorrading 

       en makkelijke navigatie.

• Navigeerde door sterren en de zon.
  
• Gedetailleerde kaarten bestonden nog niet 

       en werden tijdens het varen getekend.

• Door de ontdekking van het kompas wist men 

      altijd waar het noorden was en konden de ontdekkingsreizen beginnen!

Ontdekkingsreizen naar Indië

• In de vijftiende en zestiende eeuw zijn er veel ontdekkingsreizen gemaakt. 
• Veel landen probeerden als eerste de beste zeeroutes te vinden!
• Handel in o.a. specerijen was erg waardevol. 

Hendrik de Zeevaarder*

(1394- 1460)

• Portugees
• ontdekt de westkust van Afrika

Doel:

• Verdrijven van de Islam
• handel in Afrikaanse producten overnemen.

Vasco da gama*

• Portugees

• Eerste zeeroute naar Indië (1498)
• De Portugezen waren daardoor 100 jaar de baas over de zeeroute tussen Europa en Azië.

Columbus*

• Spanjaard
• In opdracht van de koning naar Indië varen
• Ging de andere kant op dan zijn voorgangers
• Ontdekte Amerika, maar dacht dat hij in Indië was (1492)

Handelsposten en koloniën

Economische gevolgen ontdekkingsreizen:

• 1637 Handelsposten gesticht aan de Afrikaanse kust voor kopen handelswaar
• Koloniën: Grote gebieden waar Spanjaarden de baas waren, ze bouwden hier plantages (stuk grond waarop grote schaal gewassen werden verbouwd) 
• Voor voldoende arbeidskrachten werden Afrikaanse mensen  tot slaaf gemaakt en naar Zuid Amerika gebracht =>Slavenhandel

Fort Elmina Ghana

Gevolgen

Politiek-bestuurlijk:

Spanje, Portugal, Nederland, Engeland kregen erg veel macht in de wereld

Cultureel:

Missionarissen gaan mee om het Christelijke geloof te verspreiden

Op ontdekkingsreis; stap 1

Trek een rollenkaart.

keuze: 

• Christoffel Columbus (ontdekkingsreiziger)
  
• Ferdinand Magellaan (ontdekkingsreiziger)
  
• Olivier van Noort (ontdekkingsreiziger)
• Bemanningslid op een Portugees schip
  
• Spanjaard op zoek naar goud
  
• Tolk of priester op een schip
  

Op ontdekkingsreis; stap 2

Teken op de wereldkaart: 

- Startpunt (bijv. Spanje, Portugal)

- Bestemming (bijv. India, Amerika)

- Route over zee

- Schrijf er minimaal 3 gevaren bij: storm, zeerover, voedseltekort, scheurbuik...

Zijn jullie (snel) klaar? 

Schrijf een dagboekverhaal vanuit je rol. 

Op ontdekkingsreis; stap 3

Presenteer: 

• Wie zijn wij? Wat zoeken wij?
  
• Wat was onze route?
  
• Wat hebben wij meegemaakt onderweg?
  
• Wat is ons gelukt of mislukt?
  

Reflectie:

Wat zouden jullie nu doen als je een ontdekkingsreiziger was?

Zou jij het risico nemen om zo’n reis te maken? Waarom (niet)?