H2/V2 - Spelling, paragraaf 5 (tussenletters in samenstellingen)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Deze les

Herhaling vorige les

1. uitleg §5 tussenletters in samenstellingen

2. oefenen + afmaken §4 koppelteken en weglatingsstreepje

3. stillezen

Deze les

Herhaling vorige les + HW controle

1. uitleg §5 tussenletters in samenstellingen

2. oefenen 

3. stillezen

Koppelteken of geen koppelteken?

1. 18 jarige
2. 18-jarige

Koppelteken of geen koppelteken?

1. niet roker
2. niet-roker

Koppelteken of geen koppelteken?

1. Astma-aanval
2. Astmaaanval

Waar wordt het weglatingsstreepje juist gebruikt?

1. rode- en witte sokken
2. fiets- en vliegvakanties
3. oude- en jonge mensen

Welke is goed?

1. oude - en nieuwe kleren
2. oude en nieuwe kleren
3. oude kleren en nieuwe -
4. oude kleren en nieuwe

waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt

1. voor- en nadelen
2. voor en na-delen
3. voor en -nadelen
4. voor en nadelen

§5 Tussenletters in samenstellingen

Cursus 7 Spelling

Maak aantekeningen!

Theorie

• Als je twee woorden aan elkaar plakt, maak je een samenstelling > tuin + stoel = tuinstoel.
• Soms moet je een of twee letters tussen deze woorden toevoegen > tussenletters.
• Tussenletters kunnen zijn: (e)n, e of s.

Wanneer voeg je een -s- toe?

• Als je een -s- hoort, dan schrijf je die ook.
• liefdesverdriet, koningshuis

• Twijfel je? Vervang het tweede deel van de samenstelling door een ander woord. Zo hoor je of er een -s- tussen moet.
• meisjesstem (want: meisjesfiets), stationsstraat (want: stationsplein)

Wanneer voeg je -(e)n toe?

1. Het eerste deel van de samenstelling is een zelfstandig naamwoord
2. Het zn heeft alléén een meervoud op -en-. 

• paardenbloem > paard is een zn > meervoud = paarden

• maar: groentesoep > groente is een zn > meervoud = groenten/groentes

Uitzonderingen

• Het eerste deel is geen zn.
• Het eerste deel  heeft (ook) een meervoud op -s-.
• Het eerste deel heeft geen meervoud.
• Het eerste deel verwijst naar iets waarvan er maar één is.
• Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord .
• De herkomst van een samenstelling is niet meer duidelijk.

> in deze gevallen schrijf je alleen de tussenletter -e-.

Het eerste deel is geen zn

• knarsetanden > knarsen is een ww
• armelui > arme is een bn
• blindedarm > blinde is een bn

Het eerste deel heeft (ook) een meervoud op -s-

• secondewijzer > meervoud = secondes/seconden
• aspergekwekerij > meervoud = asperges

Het eerste deel heeft geen meervoud

• rijstepap > rijst heeft geen meervoud

Het eerste deel verwijst naar iets waarvan er maar één is

• zonnebank > we hebben er maar één zon; de zon is uniek
• maneschijn > we hebben maar één maan; de maan is uniek

Het eerste deel versterkt een bn

• reuzefijn > betekent: heel erg fijn
• apetrots > betekent: heel erg trots 

De herkomst is niet meer duidelijk

• een zogeheten 'versteende uitdrukking'
• bolleboos 
• schattebout

(e)n

s

e

kat + bak

tarwe + brood

pakje + avond

beer + sterk

dame + schoen

Verdere verloop van de les

• 1 of meer fout? > We doen eerst nog een opdracht samen.

• 0 fout? > Begin zelfstandig aan de opdrachten in de planning.

Opdracht -s

1. omgang + regeling

2. stad + centrum

3. eenman + zaak
4. bioscoop + stoel
5. onweer + bui

• omgangsregeling
• stadscentrum
• eenmanszaak
• bioscoopstoel
• onweersbui 

Opdracht -e/-en

1. zwijn + stal
2. groente + soep
3. beer + leuk
4. spin + web

5. tarwe + brood

• zwijnenstal
• groentesoep
• bereleuk
• spinnenweb
• tarwebrood

Opdracht en huiswerk

Maak online de opdrachten van Spelling cursus 7, paragraaf 5:

opdr. 1 t/m 5

Maak daarna opdr. 1 t/m 7 van §4 af (koppelteken en weglatingsstreepje)

als je klaar bent, ga je stillezen

Opdracht en huiswerk

Maak online de opdrachten van Spelling cursus 7, paragraaf 5:

opdr. 1 t/m 5

als je klaar bent, ga je stillezen

Stillezen 

Je pakt je leesboek en gaat stillezen.

Geen leesboek? Meld dit bij mij!

Reflectie

Je kunt samenstellingen met en zonder tussenletters correct spellen.