Liefde in hedendaagse kunst: Kiss my soul!

• Kunstzinnige oriëntatie
• Kunst
• +2
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3-6

 Liefde in hedendaagse kunst

     Les bij (maar ook los van) de tentoonstelling Kiss my soul

Deze les laat leerlingen op een prikkelende en activerende manier kennismaken met het thema "liefde" in hedendaagse kunst. De kunstwerken in deze les zijn van 15 oktober 2023 tot 3 maart 2024 in het Dordrechts Museum te bewonderen, maar de les kan ook prima los van een tentoonstellingsbezoek gegeven worden. De les eindigt met een (optionele) eindopdracht, waarbij de leerlingen zelf creatief aan de slag gaan met het thema "liefde".

"Liefde" is een belangrijk onderwerp in kunst van nu, maar vroeger ook.

Dit schilderij uit 1850 van Ary Scheffer vormt het startpunt voor de tentoonstelling Kiss my soul in het Dordrechts Museum. 

In de tentoonstelling kun je zien: hoe hebben kunstenaars na Ary Scheffer zich laten inspireren door de liefde?

Dit schilderij van Ary Scheffer gaat over hemelse en aardse liefde. 

Op de volgende slide beantwoord je de vraag:
welke vrouw stelt hemelse liefde voor, en welke vrouw stelt aardse liefde voor? 

Kijk alvast goed!

Ary Scheffer, 'De Hemelse en Aardse Liefde', 1850, collectie Dordrechts Museum.

Dit schilderij gaat over hemelse (geestelijke) en aardse (lichamelijke) liefde.
Welke vrouw stelt welke vorm van liefde voor, denk je?

1. Links is hemelse liefde, rechts is aardse liefde
2. Links is aardse liefde, rechts is hemelse liefde
3. Beide vrouwen stellen aardse liefde voor
4. Beide vrouwen stellen hemelse liefde voor

Het goede antwoord is A, omdat deze vrouw naar boven (de hemel) wijst, terwijl de rechter vrouw naar beneden (de aarde) wijst. Ook wordt het aardse meer met zaken als seks geassocieerd - zichtbaar in de naaktheid van de vrouw. De hemelse (ook de verheven en goddelijke liefde) is keurig gekleed, en lijkt bijna een heilige.

Hoeveel verschillende vormen

van LIEFDE kun je bedenken?

Natuurlijk draait het hier om het eigen antwoord! Met het bespreken kun je wel de volgende vormen van liefde benoemen:

• Romantische liefde
• Seksuele/erotische liefde
• Zuster-/broederliefde
• Liefde voor een (groot)ouder
• (Platonische) liefde voor een vriend(in)
• Liefde voor een spiritueel wezen of leider, zoals (een) god(in), Boeddha, de paus, etc.

Bedenk hoe je kunt zien dat dit kunstwerk zowel over 

liefde als seks gaat. 

Tracy Emin, 'I promise to love you', 2007, collectie museum Voorlinden,  c/o Pictoright Amsterdam 2023.

Dit kunstwerk heeft twee kanten. Enerzijds lijkt het over romantische liefde te gaan als je kijkt naar de tekst: "I promise to love you" is iets dat vaak door een koppel aan elkaar wordt beloofd op hun trouwdag. Anderzijds doet het materiaal, namelijk neonlampen, denken aan seks vanwege het Amsterdamse "red light district" (de Wallen, waar veel bordelen zitten).

Sieraden worden vaak geassocieerd met vrouwen. Deze ketting gaat over allerlei rollen, emoties en ideeën in een vrouwenleven.

Plaats een vinkje op de 3 woorden die jij het beste vindt passen bij vrouwen.

(Als je dit moeilijk vindt, kun je ook een specifieke vrouw in gedachten nemen, zoals een (groot)moeder of vriendin.)

Kalliopi Lemos & Nancy Atakan, 'Necklace in Time', 2019, (C) Kalliopi Lemos and Nancy Atakan and Gazelli Art House.

Ook hier gaat het weer om persoonlijke associaties; er is geen goed/fout. Als de sfeer goed en veilig is, kun je wel een aantal leerlingen vragen om hun antwoord toe te lichten.

Dit schilderij is een huwelijksportret van politicus Johan de Witt (1625-1672) en zijn vrouw Wendela
Bicker (1635-1668). Zijn zij uit liefde of plicht getrouwd, denk je? Hoe kun je dat aan het schilderij zien?

Natasja Kensmil, twee delen van 'Het Huwelijksportret van Johan de Witt en Wendela Bicker', 2020, Dordrechts Museum, c/o Pictoright Amsterdam 2023.

Bij het bespreken kun je de leerlingen vragen om zowel aspecten van de vormgeving als voorstelling te noemen.

In de 17de eeuw trouwden veel mensen - zeker uit belangrijke families - vanwege status, niet vanuit liefde. Als je met iemand uit een goede familie trouwde vanwege de status noemde je dat een verstandshuwelijk.

Johan en Wendela kijken elkaar niet aan, waardoor het schilderij iets afstandelijks krijgt. Door de koude/kille kleuren en zombie-achtige uiterlijk van het bruidspaar heeft het werk iets duisters. De geschiedenis schemert door in de verf: de tijd van Johan de Witt was er eentje van macht en rijkdom, maar ook van kolonisatie en slavernij overzee.

Swipe left

TINDER MET KUNSTWERKEN: wat spreekt jou aan?

Swipe right

A. Raquel van Haver, 'Tamara', 2021, courtesy Raquel van Haver en KERS Gallery. 

B. Maria Roosen, 'Turn Magdalena Turn!', 2021, courtesy Maria Roosen.

C. Charlott Weise, 'Erde', 2015, courtesy Charlott Weise.

D. Maria Roosen, 'Borsten', 2023, courtesy Maria Roosen.

E. Vera Gulikers, 'The Model' (Hush and Hurl), 2021, collectie AkzoNobel Art Foundation.

Laat de leerlingen de kunstwerken links of rechts zetten, afhankelijk van of een werk ze aanspreekt of niet. Bij het bespreken kun je doorvragen naar de motivatie; probeer er een concreet argument uit te halen (meer dan "ik vind het wel/niet mooi"). Ook leuk om een algemene observatie te doen over bijv. de smaak van een (groot) deel van de groep, of wat juist uitzonderingen zijn.

Deze vrouwfiguur is heel lang en slank; voor sommigen het toppunt van vrouwelijkheid. De kleuren
van haar benen verwijzen naar de kleuren van schoonmaakdoekjes, en lijken op stofzuigerslangen.
Leg in je eigen woorden wat de vormen en kleuren van deze benen met vrouwelijkheid te maken hebben.

Vera Gulikers, 'The Model' (Hush and Hurl), 2021, collectie AkzoNobel Art Foundation.

De kunstenaar levert een kritisch commentaar op hoe de vrouw traditioneel wordt gezien in het huishouden. Keukendoekjes en stofzuigerslangen zijn veelgebruikte producten tijdens schoonmaakwerk, waar vrouwen volgens hele ouderwetse opvattingen met name voor geschikt zouden zijn.

Ook interessant om toe te voegen: de overdreven lange benen doen ook denken aan onrealistische schoonheidsidealen (namelijk: onmogelijk lange benen). 

Natuurlijk kan dit een moeilijk onderwerp zijn voor jongeren die vaak onzeker en zelfbewust zijn. Hier is het  dus belangrijk om bij het bespreken van de antwoorden te benadrukken dat een schoonheidsideaal vaak onhaalbaar en oppervlakkig is, en bovendien niet absoluut (maar cultuur-, tijd- en plaatsgebonden).

Leg uit hoe Bas Kosters in dit kunstwerk troost probeert te vinden na het overlijden van zijn vader.
(Klik op het plusje rechtsboven voor meer uitleg over het werk.)

Bas kosters, Love is all alone, 2016. Na het overlijden van zijn vader in 2015 naait Bas Kosters, modeontwerper en kunstenaar, een wandkleed van de nagelaten kleding. Op het grote kleed naaide Kosters een kleinere jas, als een soort cocon om in weg te kruipen.

Door rechtsboven op het plusje te klikken kunnen de leerlingen nog meer te weten komen over dit kunstwerk.

Door een cocon te maken waarin hij kan wegkruipen in de geur en kleding van zijn vader, probeert Kosters troost te vinden in het gemis. (Zie de volgende slide voor foto's van Bas Kosters die zichzelf door zijn kunstwerk laat omhullen.)

Bas Kosters, Love is all alone, 2016, courtesy Bas Kosters, foto's: Marc Deurloo.

Bas Kosters die wordt omhuld door zijn wandtapijt, vervaardigd uit de nagelaten kleding van zijn overleden vader. 

Keuzeopdracht 1:

• Probeer twee verschillende vormen van liefde in één kunstwerk uit te beelden. Denk bijvoorbeeld aan: liefde en seks, romantische liefde en vriendschappelijke liefde, etc.
  
  
• Om inspiratie op te kunnen doen kun je kijken naar het volgende kunstwerk: "I promise to love you" (slide 4).
  
  
• Laat beide kanten van de liefde in één creatief werk terugkomen. Dit kan van alles zijn: een tekening of schilderij, een collage, sculptuur, digitaal werk, filmpje, performance, dans,  kledingstuk, meubel(ontwerp)...
  

Keuzeopdracht 2:

• Kies één vorm van liefde uit (bijv. (groot)ouderliefde, broeder-/zusterliefde, romantische liefde, liefde voor een vriend(in) etcetera). 
  
  
• Neem een object dat van deze persoon is (geweest) en verwerk dit tot een monument van jouw liefde voor deze persoon. Dit kan van alles zijn: een tekening of schilderij, een collage, sculptuur, digitaal werk, filmpje, performance, dans, kledingstuk, meubel(ontwerp)...
  
  
• Als je het voorwerp niet hiervoor wil gebruiken, kun je er ook een deel van gebruiken of er bijv. een foto/scan van maken en deze gebruiken.

Optioneel:  slotopdracht

Als je deze les(sen) iets wil uitbreiden, kan het leuk zijn om de leerlingen uit deze slotopdrachten te laten kiezen - of hen één van de twee opdrachten te geven. Maar natuurlijk is het niet per se nodig; ook zonder deze opdrachten hebben de leerlingen vast een hoop geleerd.

Optioneel: upload hier een foto van je eindopdracht!

Bedankt!

Wil je meer weten over liefde in (hedendaagse) kunst? 

Bezoek dan de tentoonstelling Kiss my soul (15 oktober 2023 - 3 maart 2024) in het Dordrechts Museum!

Voor vragen of boekingen (bijv. een zelfstandig bezoek of een interactieve rondleiding over de tentoonstelling): [e-mail]