Transport en afweer

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Transport en afweer

Leerdoelen:

Ik kan uitleggen uit welke bestandsdelen het bloed bestaat.

Ik kan uitleggen wat de taak van de verschillende bestandsdelen zijn.

bloed

Bloed is onmisbaar!

Ons lichaam bestaat uit 5 a 6 liter bloed.

functie: zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen vervoeren door het lichaam

Bloed

55% bloedplasma

45% vaste bestanddelen

(bloedcellen en 

bloedplaatjes) 

Bloedcellen en 

bloedplaatjes

 94,2% Rode bloedcellen

0,1% Witte bloedcellen

5,7% Bloedplaatjes

Bloedplasma

91% water

7% (plasma) eiwitten

2% opgeloste stoffen in water 

(zuurstof, zouten, voedingsstoffen, 

koolstofdioxide, afvalstoffen)

Rode bloedcellen

Bevatten hemoglobine voor het vervoer van zuurstof en koolstofdioxide (CO₂).

Hebben geen celkern

5.000.000 per ml (mm3)

Witte bloedcellen

Hebben een celkern

Hebben geen vaste vorm (kunnen tussen cellen door kruipen)

Maken ziekteverwekkers onschadelijk 

7.000 per ml (mm3)

Witte bloedcellen

• Verschillende typen witte bloedcellen met ieder een eigen taak in de afweer (BS5).
• Bij een ontsteking zorgen witte bloedcellen ervoor dat een bacterie wordt opgeruimd door deze in te sluiten.
• Pus/ etter is dode witte bloedcellen met dode bacteriën en vocht.

12.2

De bloedsomloop en de bloedvaten

Bloedvatenstelsel

Hart & bloedvaten samen is bloedvatenstelsel

De weg die het bloed aflegt noem je de bloedsomloop

Hart pompt het bloed door de bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop

Kleine bloedsomloop
+
Grote bloedsomloop

=

dubbele bloedsomloop

Kleine bloedsomloop

Kleine bloedsomloop heeft als doel om zuurstof op te halen in de longen.

Route:

Rechter harthelft 

Long 

Linker harthelft

Grote bloedsomloop

De grote bloedsomloop heeft als doel zuurstof weg te brengen naar alle delen (cellen) van het lichaam.

Route:

Linker harthelft

Alle delen van het lichaam

Rechter harthelft

slagaders -- haarvaten -- aders

Slagader

Ader

Bloedvatenstelsel

Dubbele bloedsomloop

Aorta (grootste slagader)

Holle ader (grootste ader)

Rood = zuurstofrijk

Blauw = zuurstofarm

Bloedvaten

3 soorten bloedvaten:

• slagaders,
  
• haarvaten,
• aders.

Het hart pompt bloed door de bloedvaten.

De namen van de bloedvaten komen vaak van de organen waar ze naartoe of vandaan lopen.

Bloedvaten

Bloedvaten met een afwijkende naam

Aorta

Bovenste holle ader

Onderste holle ader

Kransslagader

Kransader

Poortader

Deze les leer je:

• De delen van het hart en de aansluitende bloedvaten kennen met hun kenmerken en hun functies.

• Hoe een hartslag verloopt. 

Uitleg BS3 - Het hart

BOUW VAN HET HART

2 helften - Linkerharthelft - Rechterharthelft.

Elk harthelft bestaat uit 2 delen: 

- Kamer - Gespierde holte.

- Boezem - Zakje op de kamer.

Het hart is een holle spier. 

Uitleg BS3 - Het hart

KRANSSLAGADERS - Zuurstof en glucose naar het hart. 

- Lopen over het hart en zijn aftakkingen van de aorta.

KRANSADERS -  Koolstofdioxide en andere afvalstoffen

 weg van het hart.

- Bloed komt in de rechterboezem. 

Uitleg BS3 - Het hart

BOVENSTE EN ONDERSTE HOLLE ADER

Hierdoor stroomt zuurstofarm bloed van de organen van het lichaam naar het hart.

RECHTERBOEZEM

- Ontvangt zuurstofarm bloed uit de bovenste en onderste 

holle ader en voert dit door naar de rechterkamer.

- Pompt bloed over een kleine afstand - Wand weinig gespierd. 

RECHTERKAMER

- Pompt zuurstofarm bloed in de longslagader.

- Pompt bloed naar beide longen - Wand gespierd. 

Uitleg BS3 - Het hart

LONGSLAGADER

Hierdoor stroomt zuurstofarm bloed VAN het hart NAAR de longen.

LONGADERS

Hierdoor stroomt zuurstofrijk bloed VAN de longen NAAR het hart. 

LINKERBOEZEM

- Ontvangt zuurstofrijk bloed uit de longaders en voert dit door naar de linkerkamer.

- Pompt bloed over een kleine afstand - Wand weinig gespierd. 

LINKERKAMER

- Pompt zuurstofrijk bloed in de aorta.

- Pompt bloed naar de grote bloedsomloop - Wand zeer gespierd. 

Uitleg BS3 - Het hart

AORTA

Hierdoor stroomt zuurstofrijk bloed van het hart naar de organen van het lichaam. 

HARTTUSSENWAND

Scheidt de linker- en rechterharthelft.

HARTKLEPPEN

Kleppen tussen boezems en kamers.

Verhinderen dat bloed terugstroomt van kamers naar boezems.

HALVEMAANVORMIGE KLEPPEN

Kleppen aan het begin van de longslagader en de aorta. 

Verhinderen dat bloed terugstroomt van de longslagader en aorta naar de kamers. 

Uitleg BS3 - Het hart

HARTSLAG

Samentrekken van de boezems:

De boezems trekken samen - bloed stroomt naar de kamers.

- Hartkleppen zijn open.

- Halvemaanvormige kleppen zijn dicht. 

Uitleg BS3 - Het hart

HARTSLAG

Samentrekken van de kamers:

- De kamers trekken samen.

- De hartkleppen gaan dicht.

- De druk in de kamers stijgt.

- De halvemaanvormige kleppen gaan open.

Het bloed wordt in de longslagaders en aorta gepompt. 

Uitleg BS3 - Het hart

HARTSLAG

Hartpauze:

Zowel de boezems als de kamers zijn ontspannen.

Bloed stroomt vanuit de holle aders en longaders naar de boezems en de kamers.

- De hartkleppen zijn open.

- De halvemaanvormige kleppen zijn dicht. 

Werking hart

Dubbele bloedsomloop

Kleine bloedsomloop
+
Grote bloedsomloop

=

dubbele bloedsomloop

Hart- en vaatziekten

Hoge bloeddruk

Lage bloeddruk

Slagaderverkalking

Hartinfarct of beroerte

Hartritmestoornis

Bloeddruk

De bloeddruk is de druk van het bloed tegen de wand van bloedvaten.

  

De bloeddruk wordt gemeten in een armslagader.

Bovendruk: tijdens het samentrekken van de kamers. 

Onderdruk: tijdens de hartpauze.

Bloeddruk

Lage bloeddruk:

-Duizeligheid bij opstaan

-Vermoeidheid

Hoge bloeddruk:

-Beschadiging bloedvaten en organen

Slagaderverkalking

Vernauwing in de bloedvaten.

Kleine beschadigingen in de bloedvaten door stress, roken etc.

Cholesterol blijft dan plakken. Er ontstaat een ophoping

Infarct

Vernauwing van de bloedvaten

Minder bloed door het bloedvat, dus ook minder zuurstof en voedingsstoffen

Minder zuurstof betekent schade aan weefsels in het ergste geval afsterven van weefsel

Hartinfarct en herseninfarct

Geen zuurstof meer door verkalking van een slagader.

Afsterving van het weefsel.

Hartinfarct 

Hartritme stoornis

langdurige verstoring van het normale hartritme.

bloedstroom wordt onregelmatig

oplossing kan een pacemaker zijn

Hartritme stoornis

Hart- en vaatziekten voorkomen

• Niet roken
• Geen alcohol
• Voldoende beweging
• Gezonde voeding (weinig slechte vetten - verzadigde vetten)
• Wees zuinig met zout

lymfevatenstelsel

Bestaat uit:

lymfevaten

lymfeknopen

Taken:

* terugvoeren van lymfe naar bloed

* controleert op ziekteverwekkers en ongewenste stoffen (lymfeknopen)

lymfevaten

Als de weefselvloeistof in de lymfevaten terecht komt noemen we het lymfe

lymfevaten lijken op aders (kleppen)

lymfe komt vlak bij de holle ader (nabij het sleutelbeen)  weer in bloed terecht.

Lymfevatenstelsel: lymfevaten en lymfeknopen

Bestaat uit:

• Lymfevaten en lymfeknopen (lymfeklieren).
• voert lymfe met opgeloste stoffen terug naar het bloedvatenstelsel.
• Lymfeknopen zuiveren de lymfe van o.a. ziekteverwekkers.

Welke functie hebben de rode bloedcellen?

1. Afweer
2. Transport van zuurstof
3. Bloedstolling
4. Transport opgeloste stoffen

Witte bloedcellen

1. vervoeren zuurstof
2. zorgen voor stolling
3. bevatten hemoglobine
4. bestrijden ziekteverwekkers

Bloedplaatje

Rode bloedcel

Witte bloedcel

witte bloedcel

bloedplaatje

rode bloedcel

bloedstolling

herkenen en  bestrijden ziekteverwekker

transporteren zuurstof

De kleine bloedsomloop gaat naar.....

1. alle organen van het lichaam
2. de longen

Welk type bloedcellen kunnen door wanden heen kruipen?

1. Rode bloedcellen
2. Bloedplaatjes
3. Witte bloedcellen

Laag A in de
reageerbuis, bevat

1. Bloedplasma
2. witte bloedcellen
3. Bloedplaatjes
4. Bloedplaatjes en witte bloedcellen