6.2: Vriend en vijand in Berlijn

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H6: Over de muur

6.2: Vriend en vijand in Berlijn

Leerdoelen

1. Je kunt de ideologieën van Amerika en de Sovjet-Unie aan de hand van voorbeelden uitleggen.

2. Je kunt zowel afspraken als problemen tijdens de conferentie van Potsdam beschrijven.

3. Je kunt verschillende voorbeelden noemen hoe de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten elkaar dwarszitten in Europa tussen 1945 en 1950.

De vorige les ging over de oriëntatie over dit hoofdstuk van de Koude Oorlog. Wat weet je nog? 

Twee uitspraken:

1. De Koude Oorlog start in 1945, dit is dus in de 19e eeuw / 20e eeuw.

2. De Koude Oorlog is een strijd over twee verschillende culturele / politieke 

ideologieën

1. 1. 19e eeuw, 2. culturele
2. 1. 19e eeuw, 2. politieke
3. 1. 20e eeuw, 1. culturele
4. 1. 20e eeuw, 2. politieke

Systeem Amerika

De Koude Oorlog was dus een periode van spanningen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Vooral het verschil van ideologie botste. 

De Verenigde Staten ging uit van democratie met een gekozen parlement en vrijheid voor mensen. Het economische systeem was het kapitalisme. Ondernemers willen zoveel mogelijk winst en er is een vrijemarkteconomie: vraag en aanbod bepalen de prijs. 

De overheid probeert zich zo weinig mogelijk met de economie te bemoeien.

Systeem Sovjet-Unie

De Sovjet-Unie had het communisme als politieke en economische ideologie. Hierin staat gelijkheid centraal. Productiemiddelen zijn eigendom van de overheid en het geld moet eerlijk worden verdeeld over de arbeiders. 

In het communisme is er een planeconomie. Vrije markt is er dus niet. 

De communistische partij was in de Sovjet-Unie de enige toegestane partij. De Sovjet-Unie was een éénpartijstaat. De regering bepaalt alles in de politiek, economie en cultuur.  

De Sovjet-Unie was, net als Nazi-Duitsland een totalitair regime.

Twee uitspraken:

1. De vlag hiernaast is van een communistisch / kapitalistisch land.

2. Communistische landen vindt je tijdens Koude Oorlog (1945-1989) in het westen / oosten van Europa.

1. 1. communistisch, 2. westen
2. 1.communistisch, 2. oosten
3. 1. kapitalistisch, 2. westen
4. 1. kapitalistisch, 2. oosten

Wantrouwen

Zowel de VS als de SU was bang dat de ideologie van de ander het grootst zou worden. Het wantrouwen groeide direct na de Tweede Wereldoorlog. 

Uiteindelijk ontstonden er 2 machtsblokken in de wereld. 

Vrienden onder spanning

In het voorjaar van 1945 was duidelijk dat de geallieerde landen de oorlog zouden winnen. Ze zouden samen plannen maken voor de toekomst van Duitsland en Europa. Dit gebeurde tijdens de conferentie van Jalta. 

De 3 belangrijkste landen (Grote Drie) kwamen in juli 1945 samen nog eens bij elkaar in de Duitse plaats Potsdam. Tijdens deze Conferentie van Potsdam werden de geallieerden het niet eens met elkaar. 

Conferentie van Potsdam

Waarom werden 'De Grote Drie' het niet eens?

1. De Engelse premier Churchill werd niet herkozen en er kwam een nieuwe premier;
2. De Amerikaanse president Roosevelt stier onverwachts. Zijn opvolger Harry Truman kon niet goed met Stalin. 
3. Tijdens de conferentie kreeg Truman het bericht dat de atoombom werkte. Hij maakte Stalin duidelijk dat hij niet teveel kon eisen, omdat Amerika nu machtiger was. 
4. Truman eiste dat in heel Europa de vrijemarkteconomie en democratie moest worden ingevoerd. 
5. Stalin wilde een 'bufferzone' tussen de SU en West-Europa. Zo konden deze landen hem niet direct aanvallen. In deze invloedssfeer werd het communisme ingevoerd. 

Sleep de juiste namen en vlaggen naar de twee afbeeldingen. Bondgenoten of vijanden?

Conferentie Jalta

Conferentie Potsdam

Roosevelt

Truman

Stalin

Stalin

Churchill

Attlee

Verdeling Duitsland

Uiteindelijk werd Duitsland én Berlijn opgedeeld in vier bezettingszones. Elke zone zou tijdelijk worden bestuurd door een van de geallieerde landen. 

De Sovjet-Unie voerde al snel het communisme in, ondanks de afspraak dat Duitsland op economisch gebied een geheel zou blijven. 

De drie westerse landen gingen op hun beurt intensiever samenwerken en vormden ook één gebied. Zo ontstond er een kloof tussen Oost en West.

Hashtag! Welke 'hashtags' passen volgens jou bij deze les? Noem er minimaal 5. 

Bedenk na afloop van deze les 3 toetsvragen die je docent zomaar kan gebruiken:

Werktijd

Havo

VWO

Klaar? 

Maak 6.2: Vriend en vijand in Berlijn

Opdr. 1a - 11b

Maak 6.2: Vriend en vijand in Berlijn

Opdr. 1a - 8c

Nakijken via Tijd voor GS. 

H6: Over de muur

6.2: Vriend en vijand in Berlijn

Leerdoelen

1. Je kunt de ideologieën van Amerika en de Sovjet-Unie aan de hand van voorbeelden uitleggen.

2. Je kunt zowel afspraken als problemen tijdens de conferentie van Potsdam beschrijven.

3. Je kunt verschillende voorbeelden noemen hoe de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten elkaar dwarszitten in Europa tussen 1945 en 1950.

Wat weet je nog van de vorige les? 

Democratie

Dictatuur

Communisme

kapitalisme

vrijheid

onderdrukking

Trumandoctrine

Na de Tweede Wereldoorlog verstevigde de SU haar greep op Oost-Europa. De landen in deze invloedssfeer noem je het Oostblok. 

De president van de VS, Harry Truman, wilde dat tegenhouden. Hij sprak zich in 1947 uit door middel van de Trumandoctrine. Door ingrijpen moest voorkomen worden dat er meer landen communistisch werden. 

IJzeren Gordijn

De Britse premier Churchill beschreef de steeds groter wordende kloof tussen Oost- en West-Europa als een IJzeren Gordijn. 

Uiteindelijk werd het Ijzeren Gordijn ook een fysieke grens. 

Marshallplan

Na de WOII werd door de VS het Marshallplan ontwikkeld. Dit had 4 doelen: 

1. Europa helpen bij de wederopbouw van wegen, fabrieken, huizen etc;
2. Voorkomen dat mensen zouden stemmen op communistische partijen;
3. Een nieuwe markt voor hun handelsproducten opzetten in Europa;
4. Zorgen voor een betere Europese samenwerking. 

Blokkade en Luchtbrug

Stalin was tegen het Marshallplan en de Trumandoctrine. Hij verdacht de VS ervan meer macht in Europa te willen en verbood het Marshallplan in zijn invloedssfeer. 

In West-Duitsland werd één munt ingevoerd. Hierop probeerde Stalin Berlijn af te zetten met de Blokkade van Berlijn. De Amerikanen schoten te hulp via de Luchtbrug van Berlijn. Een jaar lang vlogen vliegtuigen met voedsel en andere producten. 

Stalin zag hierna in het niet vol te kunnen houden en beëindigde de Blokkade. Millitair ingrijpen zou een oorlog met de VS zijn geweest. 

Opdeling Duitsland

Uiteindelijk werden de westelijke bezettingszones in 1949 samengevoegd tot West-Duitsland (BRD). 

De Sovjet-Unie ging na dat jaar verder als de Duitse Democratische Republiek (DDR of Oost-Duitsland)

Gebruik de bron. 

Welke historische gebeurtenis is te zien? 

1. De bouw van de Berlijnse Muur
2. De Amerikaanse luchtbrug tijdens de blokkade van Berlijn
3. De tweefrontenoorlog tijdens de Eerste Wereldoorlog
4. De Amerikaanse invasie van Berlijn aan het eind van de Tweede Wereldoorlog

Welke bewering over de Blokkade van Berlijn is juist?

1. Als gevolg van de blokkade zocht Stalin toenadering tot het Westen.
2. De aanleiding was een bezoek van president Kennedy aan Berlijn.
3. De oorzaak was de dreiging van de NAVO met een wapenwedloop tegen de Sovjet-Unie.
4. Door de luchtbrug ontstond in West-Berlijn geen hongersnood.

Hiernaast zie je een kaart van Duitsland over de periode 1945-1989.

Sleep de woorden naar de juiste plek.

Let op: er blijft 1 woord over!

Hierna: een poll-vraag.

IJzeren gordijn.

Dodendraad

Berlijnse muur

BRD

DDR

Op 20 maart 1948 hield een opinieonderzoeksbureau in Nederland een enquête over het Marshallplan. Een grote meerderheid van de Nederlanders stond positief tegenover het Marshallplan, maar onder leden van de CPN (Communistische Partij Nederland) bleek 78% tegen deelname aan het Marshallplan te zijn.

Verklaar deze uitslag door:

1. een politiek motief van de Verenigde Staten te noemen om het Marshallplan uit te voeren en

2. aan te geven welke politieke reden de CPN-leden hadden om tegen deelname aan het Marshallplan te zijn.

Evaluatie: Welk begrip vind je nog lastig en wil je graag in de volgende les nogmaals uitgelegd krijgen?

Oostblok

Trumandoctrine

Communisme

IJzeren Gordijn

Marshallplan

Blokkade van Berlijn

Luchtbrug

BRD

DDR

Ken ze allemaal, ik word ook docent geschiedenis

1: Je kunt bewijzen waarom Julius Caesar zowel voorstanders als tegenstanders kreeg.

2: Je kunt uitleggen hoe keizer Augustus zorgde voor welvaart en rust in het Romeinse Rijk.

3: Je kunt uitleggen waarom het West-Romeinse Rijk uit elkaar valt.

1. Je kunt de ideologieën van Amerika en de Sovjet-Unie aan de hand van voorbeelden uitleggen.

2. Je kunt zowel afspraken als problemen tijdens de conferentie van Potsdam beschrijven.

3. Je kunt verschillende voorbeelden noemen hoe de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten elkaar dwarszitten in Europa tussen 1945 en 1950.

Ik beheers ze alle 3!

Ik beheers er 2/3

Ik beheers er 1/3

Ik ken geen leerdoelen en zing dus een liedje

Werktijd

Havo

VWO

Klaar? 

Maak 6.2: Vriend en vijand in Berlijn

Opdr. 1a - 11b

Maak 6.2: Vriend en vijand in Berlijn

Opdr. 1a - 8c

Nakijken via Tijd voor GS.