H4 ET1 poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

WELKOM!

Wat gaan we doen vandaag?

POËZIE

WAAROM POËZIE?

1. Onderdeel van het

eindexamen Nederlands

in havo en vwo.

2. Verrijking van de 

geest.

3. Poëzie is een taalspel.

ET1: Poëzie in de proefwerkweek

Doelen

1. Je kunt de kenmerken van poëzie onderscheiden.
2. Je (her)kent o.a. de volgende begrippen: (eind)rijm, alliteratie, assonantie, vers, strofe, ritme, metrum, vergelijking, metafoor, personificatie, paradox.
3. Je weet wat het verschil is tussen een sonnet en een vrije versvorm.
4. Je kunt literaire begrippen toepassen op een artistiek-literaire tekst.
5. Je weet dat er verschillende soorten gedichten bestaan, elk met eigen typische eigenschappen, ritme en rijmschema.
6. Je kunt gedichten analyseren en plaatsen in de tijd.

Wat is poëzie?

Poëzie is een manier om met taal een indruk, een gevoel of een gebeurtenis te uiten. Het is een voorbeeld van een artistiek-literaire tekst met de nadruk op de schoonheid van de taal.

Gedichten zijn een vorm van kunst. De schrijver wil op een creatieve manier een sfeer of een gevoel weergeven aan de lezer, en doet dat met de hulp van bepaalde technieken.

Wat zijn kenmerken van poëzie?
Waar denk je aan bij het begrip 'poëzie'?

Poëzie: begrippen

Strofe:

in een lied noemt men dat een ...?

Versregel:

In een boek of verhaal noemt men dat een...?

Een strofe bestaat uit een aantal regels:

distichon: 2 regels.

terzine: 3 regels.

kwatrijn: 4 regels.

kwintet: 5 regels 

sextet: 6 regels (ook als onderdeel sonnet)

octaaf: 8 regels (ook als onderdeel sonnet)

sonnet: 14 regels

Sonnet

(Martinus Nijhoff, 1936)

Wat is een vers?

1. Een versje
2. Een regel van 2 zinnen
3. Een regel in een gedicht
4. Een volzin

Wat is ook alweer een strofe?

1. Het rijmschema van een gedicht
2. Een regel in een gedicht
3. Een alinea van een gedicht
4. Het onderwerp van een gedicht

Lay-out (opmaak)

Een strofe =

• een aantal versregels dat door een witregel gescheiden is van andere versregels;
  
• vergelijkbaar met een couplet in een lied en een alinea in een tekst.
• een strofe die wordt herhaald, heet een refrein.

(Herman Gorter, 1890   -   Ingmar Heytze, 1999) 

Poëzie en muziek

Muziek en poëzie zijn namelijk onlosmakelijk verbonden. Samen ontdekken we hoe!

Ritme = metrum

Volgens Jay-Z moeten bepaalde rappers erkend worden als heuse dichters. Rap bevat namelijk ook verzen, strofes, meestal ook rijm én vooral veel ritme. 

Ritme = Je kan meestal een regelmaat vinden in de tekst van gedicht, net zoals een melodie in een liedje.

          Begrippen

Wat is eindrijm?

Begrippen

Wat is eindrijm?

Eindrijm komt voor wanneer bepaalde verzen eindigen op dezelfde klank.

Bv. 'zee' en 'mee'.

Begrippen

Wat is alliteratie?

Begrippen

Wat is assonantie?

Begrippen

Wat is assonantie?

De rijmvorm 

waarbij klinkers of 

tweeklanken worden 

herhaald.

Bijvoorbeeld: 

`bomen` en `rozen`.

Begrippen

Wat is alliteratie?

De beginmede-

klinkers van enkele 

woorden die dicht 

bij elkaar staan 

zijn hetzelfde.

Bv. gras & groen

Bv. zicht & zee

Vergelijking

Metafoor

Je bent zo koppig                                                        Wat een koppige

als een ezel.                                                                    ezel!

Vergelijking vs. Metafoor

• Een vergelijking is een zin waarin iets expliciet wordt vergeleken met iets anders ('als', 'alsof', 'zoals' ...).
  
  
• Een metafoor is een stijlfiguur waarbij ook gewerkt wordt met een vergelijking, maar de vergelijking wordt niet expliciet vermeld. Het woordje 'als' of 'zoals' ontbreekt namelijk.

Vergelijking vs. Metafoor

• Voorbeeld vergelijking:
  Ze was als een prachtige zomerdag, de rit naar het zuiden van Frankrijk was als een ware helletocht
  
  
• Voorbeeld metafoor:
  Ze was een prachtige zomerdag, de helletocht naar het zuiden van Frankrijk

Opdracht

• Schrijf een eigen gedicht bij het thema thuis.
• Je hebt een volledig vrije keuze in lengte/vorm/inhoud etc.
• Werk het uit op een creatieve en originele manier: met  potlood/stift/verf/foto/Canva/rap/lied/toneel/film/dans etc.
• Typ wel zeker ook een versie zodat de leesbaarheid gegarandeerd wordt.

Instapoëzie

Ze moeten meteen (‘instantly’) begrepen kunnen worden en zijn daarom vrij kort. Er wordt vaak gespeeld met rijm, ritme en alliteraties. 

Ook het lettertype en de kleuren spelen een belangrijke rol, omdat belangrijk is hoe het eruit ziet. 

De hashtags die hiervoor het meest gebruikt worden zijn #poëzie, #instadichters, #instapoetry of #dichtersvaninstagram.

Voorbeeld Instapoëzie: @woordschittering

Stiftgedicht

Dit is een kort gedicht dat ontstaat door delen van een artikel of een andere tekst zwart te kleuren.

De woorden die overblijven vormen een samenhangende tekst die poëtisch is of juist geheel absurd kan zijn.

Elfje

Dit is een gedicht met een vaste vorm. Het gedicht bevat 11 woorden:

een woord

twee woorden

drie woorden

vier woorden 

een woord

Knipselgedicht

Knipselgedichten zijn gedichtcollages. Knip koppen uit kranten, tijdschriften en folders. Dat kunnen zinnen en losse woorden zijn. Leg de uitgeknipte woorden en zinnen naast en onder elkaar. Bedenk bij het rangschikken welk gevoel je wilt overbrengen.

Haiku

Dit is een gedicht met een vaste vorm. 

vijf lettergrepen

zeven lettergrepen

vijf lettergrepen

Stapelgedicht

Dit is een gedicht dat gevormd wordt met boektitels.

Leg een aantal

boektitels naast of op elkaar en zie hoe een gedicht ontstaat.

Typografisch gedicht (figuurgedicht)

Visuele poëzie is experimenteel, speels en creatief. 

De uiterlijke vorm (typografie) speelt een belangrijke vorm. De vorm beeldt de inhoud vaak uit.

Eens of oneens?

... een gedicht hoeft niet moeilijk te zijn

... een gedicht hoeft niet lang te zijn

... een gedicht hoeft niet te rijmen 

... er hoeven geen regels te zijn, het mág wel!

Debatteren

Met degene die naast je zit, ben je een duo.  De één is tegen, de ander is voor een standpunt.  Jullie gaan met elkaar in discussie over een van de volgende standpunten:

1. Alles is poëzie.

2. Poëzie moet moeilijk zijn anders is het geen kunt.

3. Poëzie moet voor iedereen te begrijpen zijn.

1. Je hebt twee minuten de tijd om één argument voor of tegen het standpunt te formuleren. Schrijf deze op. 

Eens of oneens?

... een gedicht hoeft niet moeilijk te zijn

... een gedicht hoeft niet lang te zijn

... een gedicht hoeft niet te rijmen 

... er hoeven geen regels te zijn, het mág wel!

Debatteren

2. Je gaat met elkaar in discussie: eerst is degene die voor het standpunt is, aan het woord, daarna de ander. Laat elkaar uitpraten. 

3. Luister naar de ander en noteer het argument dat je hoort. Laat elkaar uitpraten.

4. Formuleer een tegenargument dat het argument van de ander weerlegt.

5. Je vervolgt de discussie: degene die als laatste heeft gesproken (tegen het standpunt), mag beginnen.

Debatteren

4. Formuleer een tegenargument dat het argument van de ander weerlegt.

5. Je vervolgt de discussie: degene die als laatste heeft gesproken (tegen het standpunt), mag beginnen.

6. Laatste ronde: ieder mag nog één keer een argument inbrengen om de ander te overtuigen van zijn/haar gelijk.

Wie heeft er gewonnen?

Huiswerk

Bestudeer theorie poëzie

Nieuw Nederlands

blz. 201 t/m 215

WELKOM TERUG!

En nu ...

Inspiratie voor je gedicht!