Wereldorientatie de eerste spoorlijn

Wereldoriëntatie 

De eerste spoorlijn

Kerndoelen

47 De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven wonen, werken, verkeer en recreatie.

52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines; wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer. De vensters van de canon van Nederland dienen als uitgangspunt ter illustratie van de tijdvakken.

Lesdoelen

• weten de leerlingen dat in 1839 de opening was van de eerste spoorlijn van Nederland. Stoomlocomotief 'De Arend' reed in 25 minuten van Amsterdam naar Haarlem.
  
• weten de leerlingen dat mensen tot die tijd vooral met de trekschuit of per koets reisden.
  
• weten de leerlingen dat de komst van de trein mogelijk was door de uitvinding van de stoommachine en dat die werkte op steenkool.
  
• weten de leerlingen dat de komst van de trein Nederland kleiner maakte: Mensen reisden nu sneller en makkelijker door het hele land.

Theorie

De eerste trein in Nederland

• Op 20 september 1839 werd de eerste spoorlijn van Nederland feestelijk geopend. 
• Locomotief De Arend trok, met een snelheid van 40 kilometer per uur, in een half uurtje negen personenwagons van
• Amsterdam naar Haarlem. 
• Tegenwoordig rijden de meeste treinen wel 130 kilometer per uur, en hogesnelheidstreinen zelfs meer dan 400.

• Maar tot 1839 was het snelste vervoermiddel de paardenkoets. Die haalde zo'n 14 kilometer per uur. 
• Na de eerste spoorlijn van Amsterdam naar Haarlem werden er in hoog tempo nieuwe spoorlijnen bij gebouwd.
• Rond 1900 lag er zelfs meer spoor in Nederland dan tegenwoordig.

Angst voor het stalen beest

• Mens en dier moesten flink wennen aan dat herrie- en rook veroorzakende monster dat door de ooit zo rustige weilanden trok. 

• Er gingen veel spookverhalen rond: dat de koeien geen melk meer zouden geven bijvoorbeeld, of zelfs dat de mens zo'n grote snelheid niet zou overleven. 
• En men was bang voor ongelukken.

Reizen voor de trein?

Trekschuiten

• De trekschuit werd een veelgebruikt vervoermiddel vanaf ongeveer 1600. In die jaren werden er veel 'trekvaarten' in Nederland gegraven:
• speciale kanalen tussen de belangrijkste steden, met zo weinig mogelijk bochten en steeds met een 'jaagpad' erlangs. Over dat jaagpad kon het paard lopen dat de trekschuit trok. Soms werd de trekschuit ook wel door mensen getrokken of met lange stokken voortgeduwd. De komst van de trein heeft ervoor gezorgd dat zowel trekschuiten als paardenkoetsen uit Nederland zijn verdwenen. Veel prettiger reisde je in de trekschuit, maar die ging maar 7 kilometer per uur. 

Reizen voor de trein?

paardenkoetsen

• Tot 1839 was het snelste vervoermiddel de paardenkoets. Die haalde zo'n 14 kilometer per uur.
  
• Vanaf 1700 zag je ook steeds meer paardenkoetsen door Nederland rijden. Die gingen sneller, maar ze hobbelden vaak heel erg.

De stoommachine

Door de uitvinding van de stoommachine

veranderde de wereld flink. In fabrieken ging het werk

dankzij stoommachines opeens veel sneller. Stoomtreinen

en stoomschepen konden snel en gemakkelijk mensen en

spullen over de hele wereld vervoeren. En stoomgemalen

pompten in korte tijd grote meren leeg. 

Treinen en het spoornet

Nederland en heel Europa breidden het spoornet heel erg snel uit. Pas na de toenemende welvaart en vliegtuigmaatschappijen nam het netwerk af. 

Grote prijsverschil: Vliegtuigen worden zwaar voorzien van belastingvoordelen en subsidies. Treinen veel veel minder. 

Lelylijn? Nedersaksenlijn?

Lelylijn: Betere en snellere verbinding tussen het noorden en de randstad. 

Betuwelijn:

Werkblad