Historische kring Nijverdal - Textielindustrie en de Regge

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 5-8

Textielindustrie en de Regge 

Leerdoelen

Aardrijkskunde:

1. De leerling kan verklaren waarom textielfabrieken langs de Regge werden gebouwd.

2. De leerling kan benoemen hoe de geografische ligging van Nijverdal bij de Regge heeft bijgedragen aan de groei van de textielindustrie.

3. De leerling kan uitleggen hoe de textielindustrie de omgeving van Nijverdal heeft beïnvloed, met 3. inbegrip van economische en sociale veranderingen.

Geschiedenis:

Textielfabriek

In een textielfabriek worden van garen stoffen en textiel gemaakt. Met deze stoffen kun je kleren maken. Dit werd veel in Twente en met name in Enschede gedaan. 

Textielfabriek

Vroeger werd kleding met de hand gemaakt. Later werden machines uitgevonden die konden weven: de weefmachines. Deze waren groot en gevaarlijk.

Wat zou er gevaarlijk zijn aan zo'n weefmachine?

Gevaarlijk

De weefmachines in de textielfabriek werden steeds groter. De garen gingen soms nog wel eens dwars zitten, of een machine ging wel eens stuk. Volwassenhanden waren te groot om tussen de machine te komen om iets te repareren. Hiervoor werden kinderen gebruikt. 

Kinderhanden waren kleiner en konden makkelijker bij de garen en klossen om ze te verwisselen. 

Dit was niet zonder gevaar....

Gevaarlijk

Ook voor kinderen was dit gevaarlijk. Ze moesten soms wel 6 uur achter elkaar tussen de machines staan, soms in een geknielde houding!! Ze moesten goed opletten want als je hand tussen de machine kwam verloor je zo een vinger! Dit is vaak gebeurd.

Gevaarlijk

Kinderen moesten soms wel 12 uur werken per dag! Ook moesten ze zich steeds concentreren omdat ze gevaarlijk werk deden. Om ze een beetje bij de les te houden kregen ze geen energydrink maar iets anders...

Wat kregen de kinderen tegen vermoeidheid?

1. Koffie
2. Borrel
3. Suikers
4. Druiven

Kinderarbeid

Vraag wat de leerlingen nog weten over de eerste les, dat ging over kinderarbeid en het wetje van van Houten.

Waarom?

Volwassen arbeiders verdienden maar 12 stuivers dag (60 cent). Kinderen moesten het inkomen aanvullen.

Kinderen verdienden minder, namelijk 7 stuivers per dag. (35 cent)

Waarom?

Sommige taken konden dus ook beter door kinderen uitgevoerd worden, en ze waren nog eens goedkoper ook!

Kinderarbeid

Vroeger was het heel gewoon dat een kind van 7 of 8 jaar al aan het werk was. In Twente was dit in de Textielfabrieken of bij je ouders op de boerderij.

Leerplicht of recht op onderwijs bestond nog niet.

Een jongen werkt op de boerderij van zijn ouders op Stroinkslanden.

Bestaat er nog steeds kinderarbeid?

Kinderwetje van Houten 

Kinderwetje van Van Houten

In 1874 moet de Kinderwet van Samuel van Houten hier verbetering in brengen. De wet, geïnitieerd door het liberale kamerlid Van Houten, verbiedt fabrieksarbeid voor kinderen onder de twaalf. Zij mogen nog wel thuis en op het veld werken. Oudere kinderen zijn daarmee niet aan werken ontsnapt.

Textiel in Nijverdal 

In Nijverdal startte men de Koninklijke Stoomweverij in 1853 met een stoommachine en 10 weefgetouwen. Ook koning Willem III steekt geld in de fabriek, waardoor de fabriek het predicaat ‘koninklijk’ mag dragen. De Koninklijke Stoomweverij weeft voor de binnenlandse markt, maar produceert ook grote hoeveelheden stoffen voor Nederlands-Indië en maakt zoveel winst, dat er na twee jaar al 360 en later zelfs 576 weefgetouwen klepperen.

Gevolg:

Doordat de textielfabriek zoveel produceerde nam het aantal werkende mensen toe in Nijverdal, waardoor de stad groeide in grootte en bevolkingsaantal.

Toen, textielfabriek

Koninklijke TenCate is nu internationaal marktleider of een van de grootste spelers in:

kunstgrasvezels voor sport

tentdoek en zonwering

antiballistische materialen voor persoonlijke en voertuigbescherming

composieten voor de luchtvaartindustrie en ruimtevaart

geosynthetics voor de bouw, milieumarkt, agrarische sector, tuinbouw en outdoortoepassingen

beschermende (veiligheids)weefsels.

Ligging van de textielfabriek 

Nieuwe textielfabriek

Oude textielfabriek 

De mensen die werkten in de oude textielfabriek, woonden in de salomosonstraat die naast de oude textielfabriek ligt.

N.H.M. en Koning Willem I

• Industriële revolutie: Ontstaan in Engeland rond 1750, Nederlanden beginnen met industrialiseren in de negentiende eeuw.
  

Zuidelijke Nederlanden (België): Eerste locatie van industrialisatie.

• Oprichting Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM) door Koning Willem I in 1824.
  
• Versnelling van industrialisering in Nederland vanaf 1830, door scheiding van België en Nederland.
  
• Doel: Concurreren met Engeland en België door productie van goede en goedkope textiel.
  

Financiële steun van Koning Willem I om industrie te bevorderen.

• Historische textielproductiegebieden: Brabant en Twente, met Twente als voorname focus.
  
• Keuze voor Twente: Minder kans op smokkelen, lagere lonen en bestaande kennis over textielproductie.
  

Twente als hart van Nederlandse textielindustrie.

Ten tijde van de industriële revolutie, die in Engeland rond 1750 ontstond, moesten de Nederlanden in de negentiende eeuw beginnen met industrialiseren. De industrialisatie vindt in eerste instantie veelal plaats in de Zuidelijke Nederlanden (het huidige België). Om ook de vlam van de industrie in de Noordelijke Nederlanden te laten ontbranden, richt koning Willem I in 1824 de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM) op. Vanaf 1830 komt de industrialisering van Nederland in een stroomversnelling terecht. In dat jaar scheidde het ver geïndustrialiseerde België zich af van de minder geïndustrialiseerde Noordelijke Nederlanden. Wil Nederland met Engeland (en België) concurreren, dan moet er in ons land goede en goedkope textiel geproduceerd gaan worden. Koning Willem I leent daarom geld uit om de industrie te bevorderen. Er zijn diverse gebieden in Nederland waar al voor de industriële revolutie geweven en gespind wordt, waarvan Brabant en Twente de meest voorname zijn. Omdat er veel Brabantse wevers zijn die hun goederen naar het zuidelijker gelegen België smokkelen, wil de Nederlandse regering dat de focus van de Nederlandse textielindustrie in Twente komt te liggen. Naast dat de kans op smokkelen kleiner is in Twente, zijn ook de lonen lager in Twente en is er al kennis over het produceren van textiel in het gebied. Twente wordt zo het hart van de Nederlandse textielindustrie. 

Thomas Ainsworth

• Ainsworth ontdekt dat snelspoelen efficiënter zijn dan stoomweverijen, waardoor de productie in Twente snel kan toenemen.
• De Maere opent een weefschool in Lonneker, waar boeren snel de nieuwe techniek oppakken.
  
• In 1833 opent de N.H.M. een weefschool in Goor, die al snel succesvol wordt.
  
• Weefscholen verspreiden zich snel over Twente, met steun van de N.H.M.
  
• Ondanks de invoering van snelspoelen in Enschede, blijven fabrikanten vooral voor de Nederlandse markt weven. Almelo richt zich op export naar Indië.

Bestaan er nog steeds textielfabrieken?

1. Ja
2. Nee

Je kent de labels misschien wel: Made in China, of Made in India. Tegenwoordig halen de meeste grote bedrijven hun kleding uit Azië, waar mensen nog steeds voor een laag loon in een textielfabriek veel te lang moeten werken, ook kinderen.. Bekende bedrijven die hier kleding laten maken zijn C&A en Primark.

Stel: je koopt een T-shirt bij de Primark. Deze kost maar 5 euro, maar is gemaakt door een kind. Je kunt hetzelfde t-shirt ook kopen voor het dubbele, 10 euro, maar dan is hij wel gemaakt door een volwassene. Zou je dit doen?

1. Ja
2. Nee

Verbinding tussen de Regge en de textielfabriek 

• Oprichting van weverij in Nijverdal in 1836 door N.H.M. en Thomas Ainsworth.
• Strategische ligging op plek waar weg van Almelo naar Zwolle de Regge kruist.
• Gebruik van de Regge als transportroute voor aanvoer van katoen en afvoer van geweven textiel.
• Weverij blijkt geen succes en wordt in 1839 opgeheven.
• Nijverdal blijft belangrijk centrum voor textielindustrie, gebruikt als verzamel- en verzendpunt voor Twentse textielproducten door N.H.M.
• Beperkt gebruik van de Regge, alleen tijdens vaarseizoen van november tot april, wat invloed heeft op logistiek en distributie van textielproducten.

In Nijverdal had de Regge een specifieke rol in de textielindustrie. In 1836 werd daar een weverij opgericht door de Nederlandsche Handel-Maatschappij (N.H.M.) en Thomas Ainsworth. Deze weverij was gelegen op een strategische locatie waar de weg van Almelo naar Zwolle de Regge kruiste. Hierdoor kon de Regge worden gebruikt als transportroute voor de aanvoer van katoen en de afvoer van geweven textiel.

Hoewel de weverij zelf geen succes was en in 1839 werd opgeheven, bleef Nijverdal een belangrijk centrum voor de textielindustrie. De N.H.M. gebruikte Nijverdal als verzamel- en verzendpunt voor textielproducten van Twentse fabrikanten. De Regge werd echter alleen gebruikt tijdens het vaarseizoen, van november tot april, wat betekende dat de nieuwe doeken pas in het volgende vaarseizoen konden worden vervoerd. Deze beperkingen in het gebruik van de Regge hadden invloed op de logistiek en distributie van textielproducten vanuit Nijverdal en andere textielcentra in Twente.

De Regge 

De Rol van de Regge in de Textielindustrie van Nijverdal

1. Waterkracht voor energie:

De Regge leverde waterkracht voor de textielfabrieken.

Watermolens langs de Regge dreven de machines aan die nodig waren voor de productie van textiel.

2. Transport van goederen:

De Regge diende als transportroute voor grondstoffen en afgewerkte producten.

Textielproducten konden gemakkelijk via de rivier worden vervoerd, wat de handel vergemakkelijkte.

3. Water voor industriële processen:

Water van de Regge werd gebruikt voor het reinigen van wol en later voor stoommachines.

Dit water ondersteunde de groei en ontwikkeling van de textielindustrie in Nijverdal.

Conclusie:

De aanwezigheid van de Regge was essentieel voor de opkomst en bloei van de textielindustrie in Nijverdal.

Waterkracht, transportmogelijkheden en water voor industriële processen waren cruciale factoren die de groei van de industrie mogelijk maakten.

Waterkracht voor energie: In de begindagen van de textielindustrie waren machines afhankelijk van waterkracht om te draaien. Langs de oevers van de Regge werden watermolens gebouwd die deze energie leverden aan de textielfabrieken. Het snelstromende water van de Regge werd gebruikt om de waterraderen van deze molens aan te drijven, waardoor machines konden werken. Dit was essentieel voor het aandrijven van spin- en weefmachines die nodig waren voor de productie van textiel.

Transport van goederen: Naast energievoorziening bood de Regge ook een transportroute voor grondstoffen en afgewerkte producten. Textielproducten konden gemakkelijk worden vervoerd naar andere steden en gebieden via de rivier, waardoor de handel werd vergemakkelijkt. Dit maakte het voor de textielindustrie mogelijk om uit te breiden en zich te ontwikkelen.

Water voor industriële processen: Naast het leveren van energie, was water ook nodig voor industriële processen zoals het reinigen van de wol en het aandrijven van stoommachines nadat deze werden geïntroduceerd. De Regge voorzag in deze behoefte aan water, wat de groei van de textielindustrie ondersteunde.

De aanwezigheid van de Regge maakte Nijverdal tot een aantrekkelijke locatie voor de vestiging van textielfabrieken. Het water bood niet alleen de noodzakelijke energie voor de productie, maar ook mogelijkheden voor transport en andere industriële behoeften. Daarom is de Regge nauw verbonden met de opkomst en bloei van de textielindustrie in Nijverdal.