1.3 Sociaal-economische ontwikkelingen in het thuisland (1750-1900)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Les gemist?

Kijk dan de filmpjes op de laatste dia's en maak eventueel voor jezelf ook aantekeningen!

Examenvragen!

De paarse dia's in deze lessonup zijn actuele examenvragen uit het examen mei 2022 die verband houden met de context of de tijdvakken waarbinnen ze zich afspelen!

Hoofdvraag

Welke rol speelden de koloniën in sociaal-economische ontwikkelingen in Groot-Brittannië (1750-1900)?

Kenmerkende aspecten

• De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving
  
• Discussies over de ‘sociale kwestie’ 
• De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
• Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces 
• De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Gevolgen van het ontstaan Brits wereldrijk voor de samenleving op economisch gebied

GB industrialiseerde sneller dan andere landen door:

• Economische winst door gebruiken van kolonies 
• Industriële revolutie die in Engeland begon

Welke rol speelde de industrialisatie op sociaal-economisch gebied?

• Door nieuwe uitvindingen (stoommachine/Spinning Jenny) kon meer efficiënt geproduceerd worden! Minder mensen waren nodig voor meer productie!
• Enorme bevolkingsgroei door:

1. Verbeteringen in de landbouw (landbouwmachines en kunstmest) zorgde voor meer en gevarieerd voedsel
2. Betere ziektebestrijding: inentingen voor ernstige ziektes.

Gevolgen:

1. Voldoende (goedkope) arbeiders
2. Meer vraag naar producten (afzetmarkt) en daardoor weer meer werk met name in industrie
3. Trek van boeren naar de steden (grotere boeren kregen meer grond door herverkaveling, kleine boeren stopten ermee).
4. Goedkope en grootschalige productie van goederen

Welke rol speelde de kolonies in deze industrialisering en economische ontwikkeling?

1. De plantages in het Caraïbische gebied, Noord-Amerika en India waren belangrijke leveranciers van grondstoffen, zoals katoen. Deze werden in het moederland verwerkt tot eindproducten

2. ondernemers investeerden de winsten uit de koloniën weer in Groot-Brittannië. Ze bouwden fabrieken en leggen transportwegen (kanalen en spoorwegen) aan.

3.  kolonies als afzetmarkt voor producten die in Groot-Brittannië werden gemaakt (vooral katoenindustrie).

Gevolgen: 

• De Britse economie werd vatbaar voor wereldwijde ontwikkelingen! (een misoogst in de kolonie kon GB economisch raken). 
• Reden voor GB nog meer gebied te koloniseren om controle te behouden.

Gevolgen van het ontstaan Brits wereldrijk voor de samenleving op sociaal gebied

• De samenleving veranderde van een standenmaatschappij (geboorte bepaalde vaak je plaats) naar een klassenmaatschappij (het ging er meer om wat je kon en je kon je plek meer gaan verdienen in de maatschappij).
• Hierdoor ontstonden nieuwe sociale klassen (industriële ondernemers tegenover arme fabrieksarbeiders)
• In 1846 werden de Corn Laws afgeschaft. Nu werd het mogelijk goedkoop graan te importeren waardoor brood goedkoper werd. Op deze manier konden de ondernemers de lonen van de arbeiders laag houden.
• Door de slechte omstandigheden van de arbeiders kwam de bevolking steeds meer in opstand.  Er ontstonden vakbonden waarvan overheid en werkgevers niet wilden weten. toch bleek dit effect te hebben.

Gevolgen van het ontstaan Brits wereldrijk voor de samenleving op sociaal gebied

• Door de Reform Bill van 1832 groeide de invloed van Industriële ondernemers in het Britse Parlement (ook kregen mannen stemrecht vanaf een bepaald inkomen en oude kiesdistricten werden opnieuw ingedeeld). Gevolg: geïndustrialiseerde steden werden beter vertegenwoordigd in het Parlement (Britse Lagerhuis)
• Door de Factory Acts van 1833 werden grenzen gesteld aan kinderarbeid en veiligheid en gezondheid voor de arbeiders (controle door arbeidsinspectie). In de praktijk moeilijk deze wet na te leven, er waren 4 inspecteurs op 4000 fabrieken. Echter het was een eerste stap! (kinderen tussen 9 en 13 jaar mochten niet meer werken dan 8 uur en niet meer in de nacht, en recht op 2 uur onderwijs per dag).
• Belangrijk persoon in het verbeteren van de woon- en werkomstandigheden van de arbeiders was Robert Owen.

Robert Owen

Deze (utopisch) socialistische Britse fabriekseigenaar streed tegen kinderarbeid en steunde de vorming van vakbonden. Hij wilde dat het Britse Parlement de situatie van de arbeiders zou verbeteren. In de loop van de 19e eeuw raakte de arbeidersklasse dan ook beter georganiseerd. Hij bouwde een eigen arbeiderswijk met goede huizen en onderwijs voor de arbeiderskinderen! 

Examenvraag! Lees de bron hiernaast:
Ondersteun deze bewering door:
a. aan te geven welke oplossing voor de sociale kwestie Robert Owen nastreefde en
b. te verklaren dat de boodschap van het boek van Samuel Smiles populair was bij liberale ondernemers.

1851: eerste wereldtentoonstelling in Londen

Londen werd de werkplaats van Europa en het financieel hart van de wereld met:

• De grootste haven
• de beste infrastructuur
• Het centrum van het bank- en verzekeringswezen

In 1851 werd in Crystal Palace (zie afbeeldingen) de eerste wereldtentoonstelling gehouden met meer dan 6 miljoen bezoekers. Nieuwe uitvindingen en invloeden werden hier tentoon gesteld (aanzien/status voor GB)!

Het Britse Rijk als wereldmacht

• Groot-Brittannië groeide uit tot de meest welvarende grootmacht op aarde
• Britse koloniën profiteerden hiervan. Zo staken ondernemers geld in projecten als spoorwegen 
• Na 1870 kwam er echter steeds meer concurrentie van de Verenigde Staten en Duitsland.

Rond 1900 heerste Groot-Brittannië over een kwart van de wereldbevolking.

Begrippen

• industriële revolutie: grote verandering in de samenleving waarbij industrie en verkeer steeds meer worden gemechaniseerd.
• spinning jenny: spinnewiel dat meerdere draden tegelijk kon spinnen.
• handelskapitalisme: economisch systeem waarin ondernemers goederen verhandelen om daarmee winst te maken.
• Industrieel kapitalisme: economisch systeem waarin particuliere ondernemers met behulp van vrije arbeid goederen en diensten produceren met het doel zoveel mogelijk winst te maken door ze op de vrije markt te verkopen. Ook ‘modern kapitalisme’ geheten.
• liberale markteconomie: grote verandering in de samenleving waarbij industrie en verkeer steeds meer worden gemechaniseerd.

Begrippen

• sociale klasse: groep mensen die op basis van hun bezit en inkomen een vergelijkbare positie hebben in de samenleving.
• Reform Bill: wet die in 1832 in Groot-Brittannië werd aangenomen en zorgde voor een hervorming van het Britse parlement. Grote industriesteden kregen met deze wet een sterkere vertegenwoordiging in het parlement. Eigenlijk: Reform Act.
• Factory Acts: wetten die in 1833 door het Britse parlement werden aangenomen en die het werk in fabrieken aan regels bonden (bijvoorbeeld over werktijden, veiligheid en gezondheid).
• wereldtentoonstelling: grote internationale tentoonstelling waar deelnemende landen hun economische en culturele ontwikkeling laten zien. De eerste wereldtentoonstelling werd in 1851 gehouden in Londen

In het Britse parlement wordt in 1845 gediscussieerd of de Factory Acts moeten worden uitgebreid door de werkdagen te verkorten tot tien uur.
Leg uit dat in de brief de mogelijke uitbreiding van de
Factory Acts wordt verdedigd met een kapitalistisch standpunt, waarbij je je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de bron.

In het Britse parlement wordt in 1845 gediscussieerd of de Factory Acts moeten worden uitgebreid door de werkdagen te verkorten tot tien uur.

Verklaar dat de informatie in deze verslagen als betrouwbaar beschouwd kan worden!

Om de emancipatie van arbeiders te bevorderen voert de Britse regering de Education Act in. Toon aan door:
a. aan te geven waardoor de Education Act de emancipatie van arbeiders bevordert en
b. uit te leggen dat de noodzaak van de Education Act kan worden onderbouwd met de brief in The Guardian. Ondersteun het antwoord met verwijzing naar de bron.

Socialisten reageerden wisselend op het werk van Octavia Hill. Geef aan:
a. bij welk socialistisch streven dit project van Octavia Hill paste en
b. voor beide gegevens apart, welke kritiek de socialisten hadden op de uitgangspunten van Hill.