1.1: Opbloei van handel en nijverheid in Vlaanderen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

tijd van steden en staten

13

13. De opkomst voor handel en ambacht die de basis legde voor de agrarisch-urbane samenleving

14

de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden

Leerdoelen

Les 1 

1) Ik weet waar en waardoor in de Nederlanden in de elfde eeuw de bevolkingsgroei 

versnelde.

2) Ik kan met voorbeelden uitleggen hoe de bevolkingsgroei leidde tot specialisatie

in beroepen, handel en de groei en stichting van steden.

3) Ik kan uitleggen dat steden zelfstandiger werden doordat zij, als gevolg van hun 

groeiende economische macht, stadsrechten konden verwerven.

4) Ik kan uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden door het organiseren van 

gilden opkwamen voor hun belangen.

5) Ik kan het belang van Hanze beschrijven.

Opdracht 1.

Verklaar de ontwikkeling die je ziet op de volgende dia. 

Amsterdam in 1200

Amsterdam in 1700

Steden beginnen te groeien. 

• Verbeterde landbouwtechnieken leidt tot meer bevolkingsgroei
  - Drieslagstelsel vervangt tweeslagstelsel
  - Betere ploeg, voorgetrokken door paarden. 
• Meer landbouwgrond --> meer bevolking --> meer landbouwgrond
• Opleving ambacht / specialisatie 
• Overschotten verkocht/verhandeld op de markt 
• Handelaren vestigen zich rond de markt --> ontstaan steden
• Atrecht, Brugge en Gent groeiden door toename handel >
• ontstaan monetaire economie    

Stedelijke dynamiek in Artesië

Videofragmenten 

1. Opkomst van de steden (03.00-05.00) 

2. Opkomst van de handel 

Stedengroei en stadsrechten

• in steden toename handel en nijverheid (ambachtslieden) >
  
• ontstaan landbouwstedelijke samenleving, gunstig voor:
  1.  adel (belastingen)
  2. stedelingen (groei = goed) 
  3. horigen > aspirant-poorters 
•  Macht van de steden nam toe door stadsrechten:
•  oa muntrecht, gilderecht, recht op rechtspraak, verdedigingsrecht
• Verklaar waarom landheren stadsrechten verleenden

Leerdoelen

Les 2 

1) Ik weet waar en waardoor in de Nederlanden in de elfde eeuw de bevolkingsgroei 

versnelde.

2) Ik kan met voorbeelden uitleggen hoe de bevolkingsgroei leidde tot specialisatie

in beroepen, handel en de groei en stichting van steden.

3) Ik kan uitleggen dat steden zelfstandiger werden doordat zij, als gevolg van hun 

groeiende economische macht, stadsrechten konden verwerven.

4) Ik kan uitleggen wat het verzorgingsgebied van een stad inhoudt. 

5) Ik kan uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden door het organiseren van 

gilden opkwamen voor hun belangen.

6) Ik kan het belang van de Hanze beschrijven.

Atrecht, bisschopsstad en gunstige ligging voor groei:

• Wegennet Romeinen intact + toegang rivieren + bisschopstad
• Centrale rol in lakennijverheid, omdat ...
• Hoge landbouwproductiviteit en veel schapenhouderijen
• Atrecht onderdeel van Franse en Italiaanse handelsnetwerken
• Kooplieden krijgen meer invloed via koopliedengilden
• Veel macht in stadsbestuur door uitlenen geld aan edellieden
• Daarmee is Atrecht het startpunt van stedelijke dynamiek
  in de Nederlanden. 

Romeinse wegennet

Pelgrimsroutes naar Santiago

Oefenen met examenvragen

Maak uit de examenbundel vraag 2 en 7 (blz. 46 +48)

Leerdoelen

Les 3

4) Ik kan uitleggen wat het verzorgingsgebied van een stad inhoudt. 

5) Ik kan uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden door het organiseren van 

gilden opkwamen voor hun belangen.

6) Ik kan het belang van de Hanze beschrijven.

7) Ik kan het verschil tussen de verschillende sociale groepen in de Vlaamse steden

beschrijven en de onderlinge spanningen benoemen en verklaren.

8) Ik kan uitleggen waardoor en hoe de steden een rol gingen spelen in het

krachtenspel tussen adel en koning.

In deze tijd gaan de ambachtslieden in de steden zich steeds meer verenigen (ook in gildes) tegen de handelaren die de politieke macht in handen hadden (en de patriciërsfamilies vormden). 

Het Gemeen

Strijd om de macht in de stad

•  Franse soldaten komen naar Vlaanderen
• In Brugge worden de soldaten afgeslacht door het gemeen.
  Filips IV stuurt ridderleger
• Bij Kortrijk (1302) Guldensporennslag
• Vlaamse edelen, boeren en burgers verslaan de ridders!
  Gevolg op korte termijn: patriciaat verliest sterk aan invloed
• Het gemeen krijgt zelfs een deel van de bestuursmacht
• Maar: na enkele jaren wil Gwijde zijn macht op steden versterken,
  steun het patriciaat en draait alle veranderingen terug. 

Gulden Sporen in Kortrijk, 1302 -1382 - 1952

Maken

Examenbundel opdracht 3, 4, 5, 6, 8