9.4 Ziek

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Ziek worden

Micro-organismen = bacteriën, schimmels en virussen.

Micro-organismen waar je ziek van wordt, zijn ziekteverwekkers.

• bacteriën: afgifte giftige stoffen en veroorzaken ontstekingen.
• schimmels: afgifte giftige stoffen.
• virussen: dringen cellen binnen en vermeerderen. Als cel 'ontploft' komen virussen vrij en verspreiden.

Infectieziekte ontstaat door ziekteverwekker. Voorbeelden:

• verkoudheid: verkoudheidsvirus gaat in slijmvliescellen zitten. Die zwellen op -> loopneus/niezen/hoesten -> verspreiding virus.
• griep: verspreiding verloopt hetzelfde.

Infectie in lichaam: je hebt 

een besmetting/infectie.

Verspreiding door druppeltjes in lucht 

of handcontact. Ziekteverwekkers

komen via mond, neus, geslachts-

organen of wondje in je lichaam.

Verloop van infectieziekte

Ziekteverwekker dringt binnen: je bent besmet.

Wat is de incubatietijd? Wat gebeurt er dan met de ziekteverwekkers?

Symptomen: ziekteverschijnselen (bv. hoofdpijn/misselijkheid).

Afweer

Witte bloedcellen ontstaan in beenmerg, rijpen in lymfeklieren, twee typen:

• vreetcellen (algemene afweer): gaan uit de bloedvaten en sluiten bacteriën in bij ontstoken wond.
  Daarna gaan de vreetcellen dood,
  pus/etter uit de wond zijn alle resten.
  
  
• antistofcellen: cellen die antistoffen maken.

Hoe worden ziekteverwekkers herkend?

Alle cellen hebben herkenningseiwitten aan buitenkant van de cel: antigenen. Twee soorten:

• lichaamseigen: antigenen van je eigen cellen
• lichaamsvreemd: antigenen op ziekteverwekkers. 

Als een antigen lichaamsvreemd 

is, maken witte bloedcellen 

de antistoffen. Die passen

precies op het antigen van die

ziekteverwekker.

Antistofcellen = witte bloedcellen die antistoffen maken.

Algemene/specifieke afweer

• algemene afweer 

• Specifieke afweer 

Samengevat

• Ziekteverwekker is een micro-organisme die je ziek maakt.

Witte bloedcellen worden gemaakt in beenmerg en kunnen vreetcel of antistofcel zijn.

• Als een ziekteverwekker binnenkomt, kunnen er twee dingen gebeuren:

1. Algemene afweer: vreetcellen 'eten' de ziekteverwekker op.
2. Specifieke afweer: witte bloedcel maakt antistoffen die precies op die antigenen passen -> antistoffen koppelen ziekteverwekkers -> vreetcellen eten de ziekteverwekkers op.

Antistofcellen = witte bloedcellen die antistoffen maken.

Ziek: witte bloedcellen maken stoffen --> hypothalamus verhoogt lichaamstemperatuur --> koorts.

Koorts: bloed stroomt sneller, dus afvalstoffen stromen sneller weg. Ook maken de witte bloedcellen sneller antistoffen.

Antistofcellen = witte bloedcellen die antistoffen maken.

Immuun

Je kunt immuun

Als je ziek bent geweest, ben je voor die ziekteverwekker immuun. Je wordt er dan niet meer ziek van.

Je kunt immuun worden voor een ziekteverwekker, je wordt er dan niet meer ziek van. Kan op verschillende manieren:

• besmetting met ziekteverwekker
• vaccinatie met antigenen
• injectie met antistoffen
• borstvoeding

Actieve immunisatie                Passieve immunisatie

• Besmetting met ziekteverwekker

Sommige antistofcellen die de antistof maakten voor die ziekteverwekker, blijven over: geheugencellen.

• Vaccinatie met antigenen

Er worden verzwakte ziekteverwekkers in je lichaam gespoten, waardoor je antistofcellen antistoffen gaan maken. Er blijven weer geheugencellen achter.

• injectie met antistoffen

Je krijgt antistoffen in je bloed tegen een bepaalde ziekteverwekker.

• borstvoeding

Binnenkrijgen van antistoffen van moeder via borstvoeding. 

Allergie

Allergie = heftige reactie van afweer op bepaalde stoffen.

Allergie = heftige reactie van afweer op bepaalde stoffen.

Onderdelen in het bloed