3.2 Bacteriën en Schimmels

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

3.2 Bacteriën en schimmels

TERUGBLIK

Van wie is welke cel?

Dier

Schimmel

Bacterie

Plant

Bacteriën

schimmels

dieren

planten

geen celwand

bladgroen korrels

geen celkern

wel celwand, 

celkern, geen bladgroenkorrels

Een bacterie heeft:

1. wel een celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels
2. wel een celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
3. GEEN celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
4. GEEN celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels

Een cel van een schimmel heeft:

1. wel een celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels
2. wel een celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
3. GEEN celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
4. GEEN celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels

Een plantencel heeft:

1. wel een celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels
2. wel een celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
3. GEEN celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
4. GEEN celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels

Een dierlijke cel heeft:

1. wel een celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels
2. wel een celkern -GEEN celwand - GEEN bladgroenkorrels
3. GEEN celkern - wel een celwand - GEEN bladgroenkorrels
4. GEEN celkern - wel een celwand - wel bladgroenkorrels

Bacteriën

Bacteriën

- Geen celkern

- Wel een celwand

- Geen bladgroenkorrels

- Eéncellig, ze bestaan uit 1 cel. 

- Met een gewone microscoop alleen als 

  kleine puntjes of streepjes ziet. 

                                         

Alleen als je ze honderdduizenden keren vergroot, kun je zien hoe ze 

er in werkelijkheid uitzien.

Voortplanting 

Bacteriën planten zich voort door deling.

Hoe ze dat doen?

1.  Eén bacterie deelt in tweeën.

2.  Die 2 groeien totdat ze weer even groot zijn.

3.  Dan gaan die 2 zich ook weer delen.

4.  Dan zijn er 4 en die gaan zich ook weer delen......

Bij gunstige omstandigheden delen ze zich elk half uur. 

Er moet dan voedsel en vocht zijn en de temperatuur moet goed zijn. 

Er ontstaat dan een hele grote groep, zo'n groep noem je een bacteriekolonie. 

Een bacteriekolonie kun je met het blote oog zien.

Het menselijk lichaam telt 10x meer bacterien dan cellen

In de darmen zitten ontzettend veel bacteriën. De meeste zijn nuttig. 

Ze helpen bij het verteren van voedsel.

Door de goede, nuttige bacteriën hebben schadelijke bacteriën geen kans. Nuttige bacteriën beschermen de huid.

In je mond zitten 25 x meer bacteriën 

dan er mensen op de aarde leven.

Het zijn veel nuttige bacteriën maar er zijn ook schadelijke bacteriën.

Nuttige bacteriën

De meeste bacteriën voeden zich met resten van dode organismen.

Zo ruimen bacteriën, net als schimmels andere organismen op. Daarbij ontstaan voedingstoffen voor planten. Bacteriën en schimmels worden reducenten genoemd. 

Het menselijk lichaam telt 10 x meer bacteriën dan cellen

Voedsel maken

Bacteriën kunnen een rol hebben bij het maken van voedsel.

Die speciale bacteriën worden gebruikt bij het maken van voedingsmiddelen.

Schadelijke bacteriën

Voedsel bestaat uit (delen van) organismen. Voorbeelden hiervan zijn: vlees, vis, fruit en groenten. 

Voor bacteriën is dat ook voedsel, daarom kunnen ze daar goed op leven. 

Het voedsel gaat daardoor bederven. Als wij bedorven voedsel eten, kunnen we daarvan ziek worden.

Er zijn bepaalde soorten bacteriën die mensen ziek kunnen maken. De bacteriën delen zich dan in je lichaam. Longontsteking, keelontsteking en oorontsteking zijn voorbeelden van ziekten veroorzaakt door bacteriën. 

8. Je kunt gevaren en gebruik van bacteriën noemen.

• Nuttige bacteriën.

– Bacteriën ruimen dode organismen op in de natuur.

– Een laagje bacteriën op je huid beschermt tegen ziekte.

– Bacteriën in je darmen helpen bij de vertering van je voedsel.

– Mensen maken voedsel met bacteriën, bijv. yoghurt en zuurkool.

• Schadelijke bacteriën.

– Bacteriën kunnen voedsel bederven.

– Bacteriën kunnen ziekten veroorzaken, bijv. oorontsteking.

7. Je kunt de bouw en voortplanting van bacteriën beschrijven. 

• De bouw van bacteriën.

– Bacteriën bestaan uit één cel.

• De voortplanting van bacteriën.

– Bacteriën planten zich voort door deling.

Onthoud

Schimmels

Schimmels

Schimmels hebben een celkern. 

Ze hebben ook een celwand. 

Ze hebben geen bladgroenkorrels. 

Ze bestaan uit lange, dunne draden die je schimmeldraden noemt.  

Schimmels kunnen ééncellig of meercellig zijn. De eencellige schimmels zijn gisten. 

Als er schimmel op je boterham zit, zie je die schimmeldraden als 'pluisjes'

Voortplanting

Gisten planten zich voort door deling

Schimmels planten zich voort met sporen. Een spore is een cel waaruit een nieuwe schimmel kan groeien. De sporen kunnen ontstaan aan het uiteinde van de schimmeldraden. Bij sommige schimmels ontstaan de sporen in speciale organen: de paddenstoelen. Hiernaast zie je een paddenstoel die de sporen vrijgeeft. 

Nuttige schimmels

Schimmels halen voedsel uit resten van dode organismen. Zoals afgevallen bladeren of dode dieren in het bos. In de natuur zijn schimmels daardoor erg nuttig. Ze ruimen dode organismen op, hierom worden ze reducenten genoemd. 

Mensen kunnen schimmels nuttig gebruiken. Er zijn drie manieren waarop mensen schimmels gebruiken:

• om te eten: zoals champignons

• om voedsel te maken: zoals brood, bier, kaas.

• om medicijnen te maken: antibiotica

Schimmelkaas

1

Gist is een eencellige schimmel.

Gebruikt voor het rijzen van deeg

2

Schimmel speelt een rol bij maken van bier / wijn

3

cantharellen en champignons

4

In 1920 ging de engelse arts Alexander Fleming met vakantie en liet een rotzooi achter in zijn laboratorium.

Toen hij terugkwam ontdekte hij dat de bacteriën in zijn schaaltjes op sommige plekken dood waren. 

Op deze plekken groeide namelijk een schimmel. 

Zo ontdekte hij penicilline (een antibiotica). 

Antibiotica worden sindsdien gebruikt om bacteriën te doden. 

Peniciline: hoe (soms) schimmels bacteriën verslaan

Schadelijke schimmels

Schimmels kunnen voedsel bederven.

Schimmels kunnen ziekten veroorzaken bij planten, dieren en mensen. Bijv. zwemmerseczeem. 

• Nuttige schimmels.

– Schimmels ruimen dode organismen op in de natuur.

– Mensen eten schimmels, bijv. champignons.

– Mensen maken voedsel met schimmels, bijv. brood.

– Mensen maken medicijnen met schimmels, bijv. antibiotica.

• Schadelijke schimmels.

– Schimmels kunnen voedsel bederven.

– Schimmels kunnen ziekten veroorzaken, bijv. voetschimmel.

• De bouw van schimmels.

– Veel schimmels bestaan uit schimmeldraden.

• De voortplanting van schimmels.

– Uit sporen kunnen nieuwe schimmels groeien.

– Bij sommige schimmels ontstaan de sporen in paddenstoelen.

Onthoud

Aan het werk! Bio voor Jou

Wat? 3.1 Bacteriën en  Schimmels - opdrachten 6 t/m 12

Waar? In Magister.me in de studiewijzer mens en natuur. 

Hoe? Als het bord op rood staat werk je alleen en in stilte.

Als het bord op groen staat mag je fluisterend overleggen met je buurman. 

Heb je vragen? Steek je hand op en ik kom bij je. 

Klaar? Test Jezelf!

Nog zin in een Quizje?

Voortplanting van Bacteriën:
Bacteriën planten zich voort
door te delen

1. Waar
2. Nietwaar

Een bacterie

1. bestaat uit een bacteriekolonie
2. bestaat uit een klein groepje cellen
3. bestaat uit 1 cel
4. is geen cel

Bacteriën hebben

1. wel een celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
2. wel een celwand wel een celkern geen bladgroenkorrels
3. geen celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
4. wel een celwand geen celkern geen bladgroenkorrels

Bacteriën

1. zijn nuttig omdat ze een beschermende laag op je huid vormen
2. zijn nuttig voor de natuur, ruimen (resten) van organismen op
3. zijn nuttig omdat ze voor voedselproductie worden gebruikt
4. A, B en C zijn waar

Bij warm weer leg je voedsel in de koelkast

1. omdat het voedsel dan beter smaakt
2. ziekmakende bacteriën kunnen zich dan minder voortplanten
3. het hoeft niet, eigenlijk is dat onzin
4. gezonde bacteriën blijven dan beter aanwezig in het voedsel

Roy zegt: Bacteriën planten
zich voort door deling

Emily zegt dat bacteriën zich voeden met dode resten van organismen

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. Roy: waar Emily: niet waar
4. Roy: niet waar Emily: waar

Mayke zegt dat sla kan bederven door bacteriën, het stinkt dan.

Görkem zegt dat bij de bereiding van yoghurt bacteriën worden gebruikt

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Mayke: waar Görkem: nietwaar
4. Mayke: nietwaar Görkem: waar

Een bacterie bestaat uit:

1. 1 cel
2. 2 cellen
3. meer cellen

Een bacterie heeft een celwand?

1. ja
2. nee

Een bacterie heeft een celkern?

1. ja
2. nee

Bacteriën

1. planten zich niet voort
2. vermeerderen zich door te delen
3. planten zich voort met zaadjes

Bacteriën zijn nuttig als reducenten in de natuur.

1. juist
2. onjuist

Bacteriën kunnen voedsel doen bederven.

1. juist
2. onjuist

Bacteriën kunnen oorontsteking veroorzaken.

1. juist
2. onjuist

Een bacteriële infectieziekte kan worden bestreden met antibiotica.

1. onjuist
2. juist

Bij de productie van zuurkool worden bacteriën gebruikt.

1. juist
2. onjuist

Noem de 3 kenmerken om de vier rijken te ordenen?

1. Bladgroenkorrels, celkern en cytoplasma
2. Bladgroenkorrels, celkern en celwand
3. Blad, stengel en wortel
4. Celkern, celwand en slijmvliescellen

Hoeveel bacteriën heb je na een uur delen als de bacterie zich om de 30 minuten deelt?

1. 2
2. 4
3. 6
4. 8

Welke hoort niet thuis bij de 4 rijken?

1. Bacterien
2. Dieren
3. Mensen
4. Planten

Wat zijn twee gunstige omstandigheden voor bacterien?

1. Koude temperatuur en vocht
2. Droog en voedsel
3. Warmte en droog
4. Warmte en vocht

Vul in:

Met ... 1 ... kun je ... 2 ... doden.
Dat doe je omdat deze ziekten veroorzaken

1. 1: schimmels 2: sporen
2. 1: bacteriën 2: schimmels
3. 1: sporen 2: schimmels
4. 1: antibiotica 2: bacteriën

Schimmels hebben:

1. wel een celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
2. wel een celwand wel een celkern geen bladgroenkorrels
3. geen celwand geen celkern wel bladgroenkorrels
4. wel een celwand geen celkern geen bladgroenkorrels

1. Schimmeldraden zijn lange, dunne draden waaruit
veelzijdige schimmels meestal bestaan
2. Sporen zijn cellen waaruit een nieuwe schimmel of plant
kan ontstaan

1. 1 : waar 2: nietwaar
2. 1: nietwaar 2: waar
3. beide waar
4. beide nietwaar

Waarom was de ontdekking van Fleming erg belangrijk

1. Veel mensen hadden last van een schimmelinfectie
2. De ontdekking was leuk maar niet heel erg belangrijk
3. Door de ontdekking konden alle schimmels onschadelijk worden gemaakt
4. Veel mensen stierven door ontstekingen

Hoe noem je de onderdelen bij nr. 1?

1

1. cellichamen
2. sporen
3. vruchtlichamen
4. schimmeldraden

Schimmels zijn opgebouwd uit

1. sporen
2. wortels
3. plaatjes
4. draden

Hoe noem je de onderdelen bij nr. 1?

1

1. cellichamen
2. sporen
3. vruchtlichamen
4. schimmeldraden

Paddenstoelen hebben een functie bij de voortplanting van schimmels

1. ja
2. nee

Voor het bereiden van deze producten worden schimmels gebruik:
1: Brood
2: Wijn

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar