2.1 Cellen leven samen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H2: Cel en leven

Terugblik hoofdstuk 1

• Theorie besproken tijdens de les (begrippen)
• Veel voorbeelden gezien van diergedrag (filmpjes)
• Basisopdrachten gemaakt (huiswerk)
• Extra opdrachten gemaakt (*)
• Practicum gedragsobservatie (verslag)
• Documentaire Blackfish (opdracht)

Toetsweek 1

Herfstvakantie 16-20 okt

Toetsweek start 2 nov

Enquête Hoofdstuk 1

• de uitleg is duidelijk
• tempo is voldoende/goed
• te weinig tijd voor zelfstandig werken
• de docent te veel aan het woord 

H2: Cel en leven

Pak je schrift en beantwoord de volgende vragen:

1. Teken een cel, welke onderdelen weet je nog?

2. Wat is nog kleiner dan een cel?

3. Wat doen cellen? Noem drie voorbeelden.

Onderwerpen H2

• Je leert welke organisatieniveaus er zijn en dat emergente eigenschappen kunnen ontstaan.
• Je leert wat het betekent dat cellen leven en hoe ze samenwerken
• Je leert hoe cellen zijn opgebouwd en hoe de celonderdelen werken
• Je leert hoe water, glucose en andere stoffen de cellen in- en uitgaan
• Je leert hoe een cel, aan de hand van DNA, eigen eiwitten maakt
• Je leert hoe cellen delen en hoe fouten in de celdeling kunnen leiden tot een ziekte als kanker

 

Levenskenmerken

Onderbouw BvJ

Groeien

Voortplanten

Ademhalen

Uitscheiden

Voeden

Waarnemen

Bewegen

Bovenbouw Nectar

Groeien (celdeling)

Voortplanten

Stofwisseling

Waarnemen/reageren

Opgebouwd uit cellen

Organisatie van erfelijk materiaal (DNA/RNA)

Zijn virussen levende organismen?

ja/nee

Levenskenmerken

Bovenbouw Nectar

Groeien (celdeling)

Voortplanten

Stofwisseling

Waarnemen/reageren

Opgebouwd uit cellen

Organisatie van erfelijk materiaal (DNA/RNA)

Nee

Nee, niet zelfstandig

Nee

Nee, maar wel adaptatie

Nee

Ja, DNA of RNA

Organisatieniveaus

Bij biologie kun je dingen op verschillende organisatieniveaus bestuderen. 

Van molecuul tot systeem Aarde.

academicinfluence.com

Molecuul

Een structuur die bestaat uit meerdere atomen en met alle eigenschappen van die bepaalde stof

±1 nm = 1x10-9

Organel

Een onderdeel van een cel met een bepaalde taak

±1 μm = 1x10-6

Cel

Functionele basiseenheid van elk organisme

± 50 μm

Weefsel

Een groep cellen met dezelfde bouw en dezelfde functie

Orgaan

Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak

Orgaanstelsel

Diverse organen die samen een bepaalde taak hebben

Organisme

Een levend wezen

Populatie

Groep organismen van een bepaalde soort in een bepaald gebied

Levensgemeenschap

Alle organismen (en hun onderlinge relaties) in een bepaald gebied

Ecosysteem

Een begrensd gebied waarbij de levende en levenloze natuur relaties hebben

Systeem Aarde

Een dynamisch systeem gevormd door alle fysische, chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties

H2 par 1: Cel en leven

Deze les kijken we naar:

• Emergente eigenschappen
• Oppervlakte/inhoud
• Stamcellen

Emergente eigenschap

De eigenschap ontstaat door interactie.

Pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Emergente eigenschap

De eigenschap ontstaat door interactie.

Pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Oppervlakte/ inhoud

Uit hoeveel cellen bestaat het menselijk lichaam?

Hoeveel bacterien zitten er op het menselijk lichaam?

Waarom zijn cellen eigenlijk zo klein?

- 2 minuten in stilte -

Oppervlakte/ inhoud

Een cel kan niet groter zijn omdat anders de oppervlakte (mogelijkheid tot uitwisseling van stoffen) te klein wordt t.o.v. de inhoud van de cel.

Organisatieniveau van groot naar klein

1. orgaan -organisme -weefsel -cel -organenstelsel
2. organisme- organenstelsel- orgaan - weefsel - cel
3. weefsel - cel- orgaan - organisme- organenstelsel
4. organenstelsel- orgaan - organisme - weefsel- cel

Zoogdieren verliezen veel warmte via de huid. Ten opzichte van ijsberen zijn bruine beren daarom

1. Groter
2. Kleiner

Vroeger (560 miljoen jaar geleden) zat er 31% zuurstof in de lucht. Insecten waren toen

1. Groter
2. Kleiner

Eicel tot organisme

Celdifferentiatie:

Stamcellen --> gespecialiseerde cellen.

Stamcellen

Unipotente stamcellen
(bijv. fibroblasten)

Pluripotente stamcellen (embryo, foetus)

Omnipotente stamcellen

(vroege embryonale ontwikkeling - zygote)

Cellen/ suikerziekte

Eilandjes van langerhans: gespecialiseerde cellen in de alvleesklier die insuline maken (nodig voor de regeling van de glucose concentratie in het bloed).

Bij mensen met Diabetes type 1 zijn deze cellen beschadigd en maken dus geen insuline meer aan.

Cellen/ suikerziekte

Oplossingen (organisatieniveaus):

• Insuline spuiten
• Weefseltransplantatie (eilandjes van langerhans)
• Orgaantransplantatie (alvleesklier)
• Stamceltransplantatie

Orgaan

Weefsel

Cel

Organel

Molecuul

Insuline spuiten

Alvleesklier transplantatie

EvL transplantatie

Stamcel transplantatie