H8 straling her haling 8.3 les 8.4 + 8.5

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo k, g
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 8, Straling

Straling die moleculen kapot kan maken noem je....

Samenvattend 8.1

• Soorten straling: licht straling, Uv straling, IR stralling, rontgenstraling en Microgolven.
• Allen komen van een bron vandaan
• Alleen lichtstraling kan je zien
• Straling wordt weerkaatst, geabsorbeerd of doorgelaten
• 2 effecten van straling: de energie geeft warmte af Of ioniserend effect

Samenvattend 8.2

• Radio actief: uitzenden ioniserende straling (Geigerteller)
• Kunstmatig of natuurlijk
• Instabiele (radioactief) Kern, Atoomkern kan spontaan veranderen waardoor radioactief straling vrijkomt dit heet radioactief verval
• Stabiele kernen (niet radioactief). Atoomkern veranderd niet spontaan
• Iedere stof heeft een halveringstijd. De tijd waarop de helft van de stof verdwijnt.
• Grafiek daarvan moet je af kunnen lezen.

Radioactiviteit

Radioactiviteit

Onder radio-activiteit verstaan we het proces waarin een stof (de bron) onstabiel is en via een toevalsproces 'spontaan' overgaat in een andere vorm, onder uitzending van één of meer stralingsdeeltjes. Deze uitgezonden straling zelf is NIET radio-actief, maar kan WEL schade aanrichten bij de ontvanger door de energie die het met zich meedraagt. 

Wanneer je een radio-actieve bron op of in je lichaam hebt, ben je besmet.

Wanneer je wordt getroffen door de straling van een bron, heet dat bestraald.

Vandaag:Leerdoelen

Eind van de les weet/ken je:

- 3 soorten stralingen

- De verschillen en kenmerken van iedere straling

- Toepassing van stralingen

- Gevaren van straling

- Bescherming tegen straling

8.3 Stralling gebruiken

Soorten straling

De ioniserende straling lopen van minder sterk naar sterk:

Alfa straling

Beta straling

Gamma straling

Dracht van straling

Het ene soort straling heeft een veel groter doordringend vermogen dan de andere:

- Alfastraling

- Betastraling

- Gammastraling

Dracht 

Hoe ver de straling in een stof kan doordringen (doordringend vermogen)

Alfa komt niet ver, gamma komt het verst en gaat door bijna alles heen

Gammastraling

Alfastraling

Betastraling

Groot doordringend vermogen

Klein doordringend vermogen

Bijna geen doordringend vermogen

 α,

β

γ

Van welke straling is de dracht het verst?

1. Gamma
2. Alfa
3. Beta

Van welke straling is de dracht het kortst?

1. Gamma
2. Alfa
3. Beta

Straling gebruiken

Straling kun je ook in je voordeel gebruiken. Bijvoorbeeld in het ziekenhuis om bepaalde ziekten te behandelen of bepaalde processen in het lichaam zichtbaar te maken.

Tracer

Radioactieve merkstof die cellen zichtbaar maakt

Onderzoek met gammastraling

• Bij medisch onderzoek wordt vaak gebruikgemaakt van gammastraling. Met een gammacamera kan medisch personeel afbeeldingen maken van organen in je lichaam.
• Een tracer (Radioactieve merkstof) is een stof die vooral door een specifiek orgaan wordt opgenomen. De stof wordt kunstmatig radioactief gemaakt door er atomen ‘in te bouwen’ van een isotoop die gammastraling uitzendt.

Medisch onderzoek

1. een tracer wordt in je lichaam gespoten

2. de tracer verspreidt zich door je lichaam en komt aan bij het orgaan dat onderzocht moet worden

3. de gammastraling die de tracer uitzendt komt je lichaam uit en kan met een camera geregistreerd worden

Hoe werkt het?

Tracer in lichaam.

Een tracer laat zien waar het probleem zit.

Een radioactieve merkstof die ingespoten of ingenomen kan worden is een ...

Bestraling

Inwendige bestraling --> 

Van binnen uit je lichaam

Uitwendige bestraling -->
Van buiten je lichaam

Inwendige bestraling

Radioactieve stof in het lichaam brengen (chemo)

Patient wordt tijdelijk radioactief! 

Stoffen met korte halveringstijd!

Uitwendige bestraling

Bijv. om kanker te bestrijden

Gamma straling

Alleen daar bestralen waar nodig; de rest van weefsels beschermen!

Niet radioactief na de behandeling

8.3.1 Je kunt de drie soorten straling benoemen die door radioactieve stoffen worden uitgezonden.

8.3.2 Je kunt uitleggen hoe groot het doordringend vermogen is van elk van deze soorten straling.

8.3.3 Je kunt beschrijven op welke manier gammastraling wordt toegepast bij medisch onderzoek.

8.3.4 Je kunt beschrijven hoe kankergezwellen worden bestraald: van buitenaf én van binnenuit.

8.3.5 Je kunt uitleggen waarom gammastraling de beste keuze is voor bestraling van buitenaf.

8.3.6 Je kunt uitleggen hoe een röntgenfoto wordt gemaakt en wat je op zo’n foto kunt zien.t

8.4 Bescherming tegen straling

Gevaren van straling

Beschermen tegen straling

Maatregelen bij bestraling

Besmetting

Radioactieve stof OP of IN je lichaam

Bestraling

Als de STRALING je raakt

Gevaren van straling

Hoge dosis straling oplopen is direct zeer gevaarlijk.

Lage dosis straling oplopen, kans dat je later ziek wordt groter.

Gamma straling is meest schadelijk (tast inwendig veel aan)

Van binnenuit is alles straling gevaarlijk, directe blootstelling.

Beschermen tegen straling

De cellen van je lichaam moeten beschermd worden tegen straling. 

Voor UV straling kun je simpelweg een zonnebrand gebruiken, maar sterkere straling heeft een betere bescherming nodig. Röntgenstraling wordt tegengehouden door lood bijvoorbeeld.  

beschermen tegen straling

Om je lichaam te kunnen beschermen tegen straling kun je 3 dingen doen:

1.) afstand: blijf zo ver mogelijk van de bron van straling weg

2.) tijd: zorg dat je zo kort mogelijk in de buurt bent van een bron van straling

3.) bescherming: bescherm je lichaam door afschermmaterialen (absorberen van straling): loodschort, mondkapje etc)

Met dit ben je MINDER goed beschermd tegen straling

1. Meer aftand
2. Minder Tijd
3. Meer tijd
4. Meer afschermmateriaal

Bescherming inwendige bestraling

 Besmetting via; lucht, water, voedsel

Beschermen via; jas, schoenen, stoffen in bepaalde ruimtes gebruiken, handen wassen, niet morsen, veel controleren!

Bescherming uitwendige bestraling

Ioniserende straling

- Uv-straling

- Röngenstraling

- Gammastraling

Afschermmaterialen!

Acties bij besmetting

• Direct kleding uittrekken en gaan douchen
• Besmette kleding zorgvuldig opbergen
• Besmette ruimte moet worden schoongemaakt (ontsmetten

Alles om radioactieve stoffen uit de buurt van mensen te houden.

Schadelijkste straling

Schadelijkste besmetting

Alfa

Bèta

Gamma