Les 2: Algemene verwerkingsles (Bij de Gallo-Romeinen)

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Waar op de tijdsband situeren we de Gallo-Romeinen? 

Bij de Gallo-Romeinen

Waar speelde het fenomeen van de Gallo-Romein zich af op de kaart?

Sleep de raket naar de juiste locatie op de kaart.

Gebruik deze kaart om het geografisch kader van de leerlingen op te frissen. 

Achtergrondinformatie:

• De Eburonen (oranje gebied) waren een stam, een geheel van dorpen/nederzettingen verspreid over een groot gebied. 
• Julius Caesar bracht de Eburonen onder bij de Galliërs (gele gebied).
• Gallië is de naam die de Romeinen gebruikten voor het grondgebied van verschillende stammen die leefden in het gebied dat vandaag bestaat uit Frankrijk, België, Luxemburg en delen van Zwitserland, Nederland en Duitsland. 
• Aan de overzijde van de Rijn (het groene gebied) woonden de Germanen, van wie de Romeinen schrik hadden.

Van Kelten naar Gallo-Romeinen

De Eburonen waren een Keltische stam in Gallië. Ten tijden van de veroveringstocht van het Romeinse Rijk was Ambiorix de leider van deze stam. 

Julius Caesar was de leider van de Romeinse legioenen die onze streken heeft veroverd en toegevoegd aan het Romeinse Rijk. 

Caesar hield bij deze veroveringstocht een dagboek bij de 'Commentarii de bello Gallico'. Dit boek is de oudste geschreven bron over het leven in onze streken. 

Na de verovering van onze streken hebben de Romeinen hier een stad gesticht genaamd Atuatuca Tungrorum. Langzamerhand kwam de Romeinse cultuur over naar onze streek vanuit Rome. 

Na verloop van tijd zijn de gewoonten van de Kelten verstrengeld geraakt met die van de Romeinen. Deze samensmelting zorgde voor een nieuwe samenleving, genaamd de Gallo-Romeinen. 

Gaven de Eburonen zich zonder weerstand over aan de Romeinen?

1. Ja
2. Nee

Hiernaast zie je de Romeinse stad Atuatuca Tungrorum. Waarom kozen de Romeinen voor deze plek?

00:31

Sleep de afbeeldingen naar het juiste vak

Ruilhandel 

Geldeconomie  

Loonstrookje Romeinse legioen soldaat 

00:31

We zien hier hoe Ambiorix een zakje met munten begraaft. In het museum hebben we ook Keltische munten gezien. Naar welk soort handel/economie verwijst dit.

02:01

Julius Caesar hield tijdens zijn veroveringstocht in Gallië een boek bij genaamd 'Commentarii de bello Gallico'. Hier zagen we hoe hij een fragment liet citeren. Het boek van Caesar is de eerste geschreven bron over onze streek, maar Caesar is hier nooit geweest, baseerde zich op informatie van zijn bevelhebbers en zette zijn successen vaak extra in de verf. Kunnen we zijn werk 'Commentarii de bello Gallico' dan zien als een betrouwbare bron?

1. Ja
2. Nee

03:24

Ambiorix doet de Romeinen een belofte, wat is deze belofte?

1. Een vrije doortocht
2. Samen vechten tegen de Germanen
3. Hulptroepen leveren
4. Voedsel geven aan de Romeinen

03:24

Ambiorix waarschuwt de Romeinen voor gevaar, welk gevaar is dit?

1. Een aanval van de Eburonen onder leiding van Ambiorix
2. Een aanval van de Germanen
3. Een aanval van alle Gallische stamen samen
4. Een te kort aan voedsel in de omgeving

Atuatuca Tungrorum had een duidelijk dambordpatroon.

1. Waar
2. Niet waar

Verbind de woorden met de overeenkomstige plaats op de plattegrond.

A) Aquaduct

B) Badhuis

C) Forum

D) Graanopslag

E) Haven

F) Stadsmuur

G) Tempel

Het aquaduct werd gebruikt door de Gallo-Romeinen om de stad van water te voorzien. Dit water was voorbestemd voor de thermen en de Gallo-Romeinen die het zich konden financieren om een waterleiding tot aan huis te hebben.

De badhuizen of thermen werden gebruikt door de gehele samenleving, op uitzondering van de slaven. Hierin konden zij zich wassen, baden of even bijpraten. Daarnaast konden de Gallo-Romeinen ook sporten in deze badhuizen, zo waren er sportruimtes voorzien. Opmerkelijk was het dat de Gallo-Romeinen steeds met sandalen rondliepen, dit komt doordat de thermen voorzien waren van vloerverwarming.

Het forum was oorspronkelijk een marktplein maar gaandeweg kreeg dit meerdere functies. Het werd een centrum voor handel maar ook om een plaats om een politieke campagne of debat te voeren, juridische oordelen te vellen of om een babbeltje te slaan.

De graanopslagplaatsen van de Gallo-Romeinen bevonden zich oorspronkelijk binnen de stadsmuren. Doordat Tongeren tot tweemaal toe is uitgebrand, zijn ze hun graanopslagplaatsen buiten de stadsmuren beginnen plaatsen. Zo ging hun extra graan niet in vlammen op wanneer er een brand ontstond binnen de stad. 

De haven werd gebruikt om handel te drijven. Atuatuca Tungrorum is gebouwd aan de rivier, de Jeker. De Maas staat in rechtstreeks contact met de Jeker waardoor er zich een gemakkelijke handelsroute bevond van en naar Tongeren. De Gallo-Romeinen voerden zelfs wijn en olijfolie in van onder andere Italië, Spanje en Griekenland.

De stadsmuren van Atuatuca Tungrorum waren gebouwd om hun tegenstanders tegen te houden. Vooral de Germanen waren een geduchte tegenstander. De omwalling was voorzien van een diepe en brede gracht. De stadsmuur was maar liefst 2m breed en 6m hoog. Zo zou de volledige stadsmuur zo'n 4544m lang zijn geweest.

De tempel werd gebruikt om goden te vereren. De Gallo-Romein probeerde zowel de Keltische als Romeinse goden te vereren. Ze wilden namelijk niet dat de goden zich tegen hen zouden keren.

Forum 

De elites droegen bij aan de verfraaiing van de stad door bouwprojecten te sponsoren. Dit deden ze in de hoop het Romeins burgerrecht te krijgen. Tijdens het bezoek in het museum hebben we het burgerrecht ook besproken wat weet je hier nog van? (woordweb volgende slide) 

Forum op de maquette 

Fragmenten van monumentale gebouwen

Romeins burgerrecht

Tempel 

Wat weet je nog over de goden van de Kelten en Romeinen? 

Beeldje van Mercurius

Dit beeldje stelt de zittende god Mercurius voor. In het Romeinse Rijk werd hij vereerd als de god van de handel (geldbeurs in rechter hand) en was hij de boodschapper van de goden. 

Wat dit beeld bijzonder maakt is dat hij zit en dat hij drie fallussen heeft. Een op de plek waar hij hoort, een op zijn voorhoofd en een op de plek waar zijn neus hoort te zijn. 

Men vermoedt dat hier een inheemse godheid wordt voorgesteld, maar dan met attributen van de Romeinse god Mercurius. 

Soort geloof

Beide culturen hadden een godsdienst waarbij meerde goden werden aanboden. Dit geloof noemen we monothëisme, in de hedendaagse tijd geloven de meeste mensen in een godsdienst met maar een god. Dit noemen we polythëisme. 

Tempelcomplex

Het tempelcomplex diende als contactzone tussen de zichtbare wereld en het spirituele en bovennatuurlijke. De zuilengang symboliseerde de grens tussen de twee sferen. 

Heilige zone

De binnenkant van het tempelgebouw was de heilige zone van het complex. Hier verbleef de god of goden aan wie de tempel was gewijd. Alleen de priesters mochten hier naar binnen. 

Maquette van de tempel in Tongeren - 150 na Christus. 

Badhuis 

De Romeinen namen hun badcultuur mee naar onze streek. Voor de mensen hier was dit totaal nieuw, het bleef dan ook een volledig Romeins fenomeen. De Romeinse badcultuur werd niet aangepast aan lokale omstandigheden of tradities. 

Een badhuis diende daarnaast ook als ontmoetingsplek voor de mensen. 

Wat voor voorwerp uit een badhuis zien we hier?

1. Verbogen mes
2. Huidschrapers
3. Scheermes

Zalfplaten

De Romeinen hadden voor het uitvoeren van de badrituelen een hoop artikelen nodig. Dit zijn voorbeelden van verschillende artikelen die gebruikt werden, weet jij nog waarvoor ze deze artikelen gebruikten?

Spiegels

Pincetten

Je ziet hier een Keltisch huis en een Romeinse woning. Wat was het verschil in materiaal en in gebruik?

Sleep de woorden naar de juiste afbeelding. 

B) Privéwoning  

C) Hypocaustum

D) Fresco 

E) Villa

A) Mozaïek 

Wat hebben beide foto's met elkaar te maken? 

Handel 

00:54

Sommige stukken van Romeinse wegen zijn wel meer dan 2000 jaar oud?

1. Juist
2. Onjuist

03:27

De Romeinse wegen bestonden uit verschillende lagen en verschillende steensoorten?

1. Juist
2. Onjuist

03:27

Met welke stap begonnen de Romeinen als ze een nieuwe weg gingen aanleggen?

1. In het midden een gleuf graven voor grind
2. Graven van een greppel aan de zijkant
3. Aan de zijkant stenen plaatsen

Romeinse munten 

Gebruikt als betaalmiddel 

Keizers lieten hun hoofd afbeelden op de munt. Aan de hand van de munten die we vinden kunnen we bepalen van welke tijd het komt. 

De hoeveelheid goud, zilver of koper verschil per munt. 

Het leven op het platteland

Geef één voordeel en één nadeel van een woonstalhuis.

Wat gebeurde er wanneer een woonstalhuis te klein werd voor de familie?

De nederzettingen werden steeds gebouwd rond een rivier, dit zorgde ervoor dat de mens kon gaan vissen, water kon gebruiken en handel kon drijven via de rivier. Ze groeiden uit tot plattelandsdorpen zoals we op deze afbeelding kunnen zien.

De gronden rondom de rivier zijn zeer vruchtbaar door overstromingen en slip. Dit is een belangrijke reden om hier te komen wonen. De mens kan daardoor aan landbouw doen op het platteland. De Gallo-Romein op het platteland leefde dan ook van de landbouw en veeteelt.

In tegenstelling tot in de stad werden de huizen voornamelijk met hout en leem gemaakt. Steen werd wel gebruikt indien dit beschikbaar was in de regio. Ze waren typerend vierkant of rechthoekig van vorm. Meestal bestaande uit één verdieping maar er waren huizen die twee verdiepingen hadden.

Het dak was meestal bedekt met stro, riet of dakpannen, afhankelijk van de beschikbaarheid van materialen en de economische status van de bewoners. Dakpannen waren meestal niet van toepassing van de Gallo-Romein op het platteland.

De taken van de vrouw hielden in dat zij huishoudelijke taken uitvoerde zoals koken, schoonmaken en zorgen voor de kinderen. Daarnaast hielp zij tijdens de drukke periodes ook nog eens op het land om de gewassen te oogsten. Tot slot waren het ook de vrouwen die gingen spinnen, weven en naaien om kleding te maken voor het gezin.

De man was vooral bezig met het beheren van de landbouwgronden en de veeteelt. Hij zorgde ervoor dat er op tijd geploegd, gezaaid en geoogst werd. Daarnaast ging hij vaak ambachtelijke taken uitvoeren zoals smeden, timmerwerk, pottenbakken of bouwen. Samen met meerdere mannen zorgden zij voor de veiligheid van het dorp.

De Gallo-Romein