Samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Lezen uit je leesboek

10 minuten

in stilte

Wat gaan we vandaag doen?

Lezen uit je leesboek

Uitleg fictieopdracht 4

Samenstellingen

Uitleg

Snap je het?

Opdrachten maken

Afsluiter

Samenstellingen les 1

Lesdoel

Aan het eind van deze les...

...ken je de regels voor de spelling van samengestelde woorden. 

Samenstellingen

• Twee woorden vormen samen een nieuw woord .
• Vaak twee zelfstandige naamwoorden->school + boek = schoolboek.
• Soms ook een combinatie van zelfstandig naamwoord met een bijvoeglijknaamwoord->rode+kool=rodekool of een  werkwoord-> les+geven=lesgeven.

Samenstellingen

• De bijwoorden  er, hier, daar en waar  vormen vaak een samenstelling met een of twee voorzetsels (eraf, hierheen, daarvandaan, waarnaartoe.)
• Bij samenstelling moet je soms een tussenklank  -en, -er, -s  of -e tussen de woorden schrijven.

Regels:

Je schrijft de tussen -en als:

• Het eerste deel van het woord een znw is.
• En het znw alleen een meervoudsvorm op -en  heeft-> vissenkom

En het znw alleen een meervoudsvorm op -n of -en heeft.

vissenkom, bloemenvaas

Je schrijft een tussen -er als :

• Woorden in het meervoud eindigen op -eren-> kind-kinderen. Dus kind+fiets =kinderfiets

Je schrijft een tussen -s als je een s hoort:

• De tussen-s levert problemen op als het tweede deel van de samenstelling begint met een -s
  
• Om een foute spelwijze te voorkomen, kun je het tweede deel van de samenstelling vervangen voor een znw dat niet met een -s begint.
  
• Hoor je bij de nieuwe samenstelling geen tussen-s, dan schrijf je die bij de andere samenstelling dus ook niet-> dorpsstraat (want :dorpshuis)
  

Snap je het?

lieveling + schrijver

Valentijn + dag

telefoon + storing

privé + les

zon + brand + crème

beer + sterk

Aan de slag!

Maken: opdrachten 2, 3 en 4

Bladzijdes 118 + 119

Fluisteren

Klaar? Lees verder in je leesboek / werk verder aan de fictieopdracht / leren voor de toetsweek

Vragen? Lees eerst de theorie op blz. 184 en 185 van je handboek

Afsluiter

Maak een zin waar minstens twee samenstellingen in voorkomen.

Check-out

• Maak van de woorden  bloem+ vaas een samengesteld woord
• bloemenvaas
• Maak van de woorden ei+dop een samengesteld woord
• eierdop

Afsluiting

Lesdoel:

Je kunt nieuwe woorden vormen door twee bestaande woorden samen te voegen. Als je zo'n samenstelling maakt van twee zelfstandige naamwoorden, moet je soms  -en, -er  schrijven tussen de twee woorden. 

De volgende les gaan we verder met de  tussenklank -e en het koppelteken

Aan de slag 

Wat? Opdracht 1 t/m 5 pp. 124-125 OB, je maakt ze tijdens de les

Hoe? Zelfstandig en stil.

Tijd? 10 minuten.

Vragen? Steek je hand op en ik kom bij je langs.

Klaar? Kom bij me langs om een antwoordblad te halen en kijk de opdrachten na.

Huiswerk 7/6/24

Lees de theorie op pp. 184-186.

Maak opdracht 1 t/m 5  pp. 124-125 OB voor zover nog niet af tijdens de les. Verder maak je opdracht 6 t/m 8 pp. 124-125 OB.

Neem je leesboek mee!!

Lezen

Vandaag

• Lezen uit je leesboek 20'
• Lesdoel
• Uitleg tussenklank -e en koppelteken 10'
  
• Huiswerk nakijken 5' 
  

Samenstellingen les 2

Je schrijft een  tussen -e als:

• Als het eerste deel iets unieks is -> zonnebril - maneschijn
• Als het eerste deel geen meervoud heeft ->rijstepap

• Als het eerste deel een meervoud op -s  heeft->lentekriebels, aspergesoep
• Als het eerste deel een meervoud op -s  en -en heeft->geboortedag
• Als het eerste deel een bnw versterkt-> apetrots, pikkedonker

Maarrrr

Soms laat de uitspraak of de spelling het niet toe om woorden aan elkaar te schrijven, terwijl we het wel als één begrip bedoelen.

We maken dan gebruik van een koppelteken (-)

Het koppelteken

Gebruik je bij een samenstelling ALS er sprake is van:

• een klinkerbotsing (bijvoorbeeld: eu, ie, ee, au, ou, oo enz.)-> diploma-uitreiking
  
• een afkorting, teken, letter (#-teken, t-splitsing, vwo-leerling, maar bij uitspraak als één woord havoklas geen koppelteken)
  
• een tweede deel met een hoofdletter; aardrijkskundige namen (Noord-Holland)
  
• twee gelijkwaardige delen (je bent chef EN kok = chef-kok)
  
• een voorvoegsel uit de lijst( pp.220 HB!!!) (kandidaat-astronauten).

Het koppelteken

• anderstalige woorden die normaal los geschreven zijn (dejà-vugevoel normaal zeg je ik had net en dejà vu)
  
• van woorden van een vaste woordgroep (kant-en-klaarmaaltijd) 

Huiswerk nakijken

Opdracht 1 t/m 5 pp. 124-125 OB voor zover nog niet nagekeken tijdens de vorige les. 

Opdracht 6 t/m 8 pp. 124-125 OB. 

Kom bij me langs voor een antwoordblad

Huiswerk 10/6/24

Lees de theorie op pp. 187.

Maak opdracht 1 t/m 5  pp. 126-127 OB 

Wat is niet goed geschreven?

• 100-jarige/minister-president/piano-muziek
  
• piano-muziek->pianomuziek
  
• x-as/astma-aanval/gymnastiek-les
  
• gymnastiek-les

 

Afsluiting

Lesdoel:

je kunt de tussen -e en het koppelteken gebruiken in samenstellingen.

Huiswerk nakijken

Opdracht 1 t/m 5 pp. 124-125 OB voor zover nog niet nagekeken tijdens de vorige les. 

Opdracht 6 t/m 8 pp. 124-125 OB. 

Kom bij me langs voor een antwoordblad

Huiswerk 10/6/24

Lees de theorie op pp. 187.

Maak opdracht 1 t/m 5  pp. 126-127 OB 

Lesdoel

Aan het eind van deze les...

...kun je de tussen -e en het  koppelteken gebruiken in samenstellingen.

Terugblik

Vorige les heb je geleerd welke regels je toepast bij het vormen van samenstellingen

Hoe schrijf je dit woord?

• Hoe schrijf je dit woord vis+kom=vissenkom, omdat het linkerdeel van het woord een zelfstandig naamwoord is en de meervoudsvorm eindigt op -en.

Kindenfiets of kinderfiets?

• Als woorden in het meervoud eindigen op -eren-> kind-kinderen-> kind+fiets =kinderfiets.  

Maak van bruid+sluier een goede samenstelling

• Bruidssluier
  
• Vervang sluier door het woord taart. Bruidstaart
  
• Je hoort bij de nieuwe samenstelling een tussen-s, dus schrijf je een tussen -s
  
• Lees voor de andere 4 uitzonderingen pp. 199 van je handboek nogmaals goed door!!!