micro organismen (H7)

• Natuur en techniek
• MBO
• Studiejaar 2

micro organismen (H7)

Noem een voordeel en een nadeel van micro organismen

Voordeel

- Voedsel maken

- Voedsel

- Medicatie

Nadeel

- Voedsel bederf

- Veroorzaken ziektes

Welke namen van bacteriën ken je ?

Ben je wel eens ziek geworden door een bacterie? Zo ja, door welke?

Micro-organismen

• Microscopisch kleine organismen die in staat zijn zich te vermenigvuldigen door celdeling of sporenvorming.
• Welke soorten micro-organismen zijn er?
• Bacteriën
• Virussen
• Schimmels
• Gisten
• (Protozoa)

micro organismen? (m.o.)

Bacteriën en schimmels zijn reducenten of  saprofyt. Ze maken uit organische stoffen weer anorganische stoffen. 

Wanneer dit is gewenst, spreken we over nuttige m.o. bijvoorbeeld bodembacteriën.

Er zijn m.o. die stoffen afbreken waarbij we dit niet willen, we spreken dan van schadelijke m.o. bijvoorbeeld wanneer ze ons voedsel bederven.

Kringloop

Kringloop is met reducenten.

Voedselketen en voedselweb is zonder  reducenten!

Het draait in de natuur natuurlijk niet om ketens, maar om kringlopen!

Reducenten zijn dus essentieel om de kringloop van stoffen te sluiten.

Let goed op bij het gebruik van de term voedingsstof.
Denk dan: voor wie is die voedingsstof?

Autotrofe organismen hebben namelijk anorganische voedingsstoffen nodig.

Heterotrofe organismen moeten organische voedingsstoffen opnemen!

Waterzuivering

In de kringloop van stoffen breken m.o. dode resten af (organische stoffen). In meren en rivieren en zeeën spreken we van zelfreinigend vermogen. Bij afvalwater wordt dit proces versneld in de waterzuiveringsinstallatie. Door extra lucht toe te voegen en te roeren, verloopt de afbraak sneller.

Waterzuivering

       Waterzuiveringsinstallatie

Waterzuivering

We gaan aan de slag.

we maken onze eigen waterzuiveringsinstallatie

voedselbederf

Hoe komt het dat je voedsel bederft?

Wat kun je daartegen doen?

De levensvoorwaarden

• Voeding
• Water
• Temperatuur
• Zuurstof
• Neutrale zuurgraad (pH)
• Weinig opgeloste stoffen
• Afwezigheid van giftige stoffen. 

hebben verschillende onderdelen nodig om te kunnen groeien, dit worden levensvoorwaarden genoemd. zie dia

Voedselbederf tegengaan

Deze omstandigheden bepalen hoe snel een bacterie of schimmel groeit:

• Temperatuur
• Hoeveelheid water
• Hoeveelheid zuurstof
• Hoeveelheid voedingsstoffen
• Hoeveelheid zuur/zout/suiker/alcohol

Voedselbederf tegengaan

• Vaak een combinatie van conserveringstechnieken
• omstandigheden van m.o. slechter maken, waardoor ze minder snel voortplanten
• m.o. inactiveren

 7 levensvoorwaarden M.O.

.

Levensvoorwaarde	Kenmerk	Voorbeeld
Water	Aanwezigheid van water	Wel in brood, weinig in droge havermout
Voeding	Aanwezigheid van glucose (suikers)	Wel in appelsap, weinig in koffiebonen.
Temperatuur	Tussen de 10 en 40 graden.	Niet in de koelkast en bij verhitting, wel bij kamertemp.
Zuurstof	Aanwezigheid van lucht	Altijd, behalve bij vacuüm, potjes of gasverpakking
PH	In een zure omgeving.	Bij PH lager dan 6 gaan organismen dood.
Opgeloste stoffen	Bij stoffen die verstorend zijn voor de groei	Bijvoorbeeld pekelen (zout)
Afwezigheid giftige stoffen	Bij stoffen die verstorend zijn voor de groei	Bijvoorbeeld alcohol, of conserveermiddelen.

Conserveren - 7 levensvoorwaarden

OSMOTISCHE WAARDE

Voedselbederf tegengaan

Je kan verschillende dingen doen met je eten om ervoor te zorgen dat het niet bederft, dit zijn:

• Invriezen
• Pasteuriseren
• Steriliseren
• Vacuüm verpakken
• Drogen
• Conserveermiddelen toevoegen

Hoe voorkom je voedsel bederf?

• Voorkomen door bacteriën of schimmels te remmen of te doden
• Conserveren is tegengaan van voedselbederf (langer houdbaar maken)
  - drogen           
  - verhitten: steriliseren (100 graden) 
  of pasteuriseren (max. 70 graden)
  - koelen of invriezen                        
  - vacuüm verpakken (luchtdicht)    
  - conserveringsmiddel toevoegen
  - gasverpakken

Delen van een cel - bacterie en schimmel

Bacterië-cel zonder celkern

Schimmel-cel  met celkern

Conclusie

Heeft de cel plastiden? JA -> het is een plant

Heeft de cel een celwand? Nee -> het is een dier

Heeft de cel een celkern? Nee -> het is een bacterie

Anders is het een schimmel

Bacteriekolonie : verzameling bacterië

De celwand zorgt voor de stevigheid van een cel. Alle bacteriën en de cellen van schimmels en planten hebben een celwand. De cellen van dieren hebben geen celwand.

ontstaan uit 1 bacterië cel

Voortplanting bacteriën

• celdeling -->

• eencellige schimmels delen ook
• optimale celdeling indien de levensvoorwaarden gunstig zijn

Voortplanten bacteriën/schimmel

Voortplanting bacteriën

bacteriën planten zich voort door deling

infectie micro organismen

Bij een bacteriële infectie treden er al snel symptomen op zoals:

Misselijkheid.

Braken.

Bloed, pus of slijm in de ontlasting.

Koorts.

Hoofdpijn.

Uitputting en soms uitdroging.

infectie

• Infecties door bacteriën kunnen ernstiger verlopen dan infecties door virussen, maar de meeste infecties door bacteriën gaan vanzelf over. 
• Bacteriën kunnen vele soorten infecties veroorzaken: blaasontsteking, keelontsteking, longontsteking, hersenvliesontsteking en middenoorontsteking zijn enkele voorbeelden, maar ook soa's zoals gonorroe en syfilis.

soorten m.o.

De meest bekende ziekmakende bacteriën in eten zijn:

Salmonella.

Campylobacter.

Listeria monocytogenes.

Bacillus cereus.

Clostridium botulinum.

Clostridium perfringens.

E. coli.

Staphylococcus aureus.

Antibiotica

• Dood alleen bacteriën.
• Altijd de antibioticakuur afmaken anders wordt de bacterie immuun; antibiotica werkt niet meer.

Antibiotica

Vroeger: TBC (tuberculose) door bacterie, nu gedood door antibiotica

Werkt niet op schimmels, dieren en planten

De meeste bacteriën kan je bestrijden met antibiotica.

Soms werkt antibiotica niet.

BRMO betekent bijzonder resistente micro-organismen

MRSA is een bacterie die resistent is voor een aantal veelgebruikte antibiotica.

Ziekenhuisbacterie

Herhaaldelijke blootstelling aan verschillende antibiotica "selecteren" bacteriën met resistenties.

Ziekenhuisbacterie = resistent tegen alle bekende vormen van antibiotica.

Take home messages: 

1. Neem geen antibioticakuur, tenzij voorgeschreven door een arts.
2. Maak een antibioticakuur altijd af!

penicilline of penseelschimmel

Alexander Fleming

• Wetenschapper (arts-bacterioloog) uit Schotland
• Ontdekker van penicilline (Penicilline = eerste antibiotica)
• Het is door een fout in een laboratorium ontdekt door Fleming in 1928. In WOII op grote schaal "getest" op mensen. Sindsdien toegepast.

Voortplanting bij virussen

Een gastheercel kopieert de virussen (dus ze doen het eigenlijk niet zelf)

Virussen

Een virus is geen organisme, omdat ze andere organismen gebruiken om zich te verspreiden. Ze vormen een aparte groep. Ze hebben niet alle levenskenmerken.

Ze bestaan uit een stuk DNA of RNA met een eiwitmantel. Omdat een virus niet echt leeft kun je ook geen levensprocessen blokkeren, vandaar dat antibiotica niet werkt bij virussen.

Wratten en een koortslip worden bijvoorbeeld veroorzaakt door virussen.

antibiotica helpt wel

antibiotica helpt niet

nuttige bacteriën

Bacteriën kunnen stoffen afbreken. We zijn in onze eigen spijsvertering afhankelijk van de hulp van m.o. Ze kunnen helpen bij de vertering, met name in de dikke darm. Sommige m.o. maken nuttige verbindingen bijvoorbeeld vitamine K. 

Bij een behandeling met antibiotica, kunnen ook de goede m.o. gedood zijn. Je kunt dan een probiotica nemen, zoals Yakult of een "poep-transplantatie" krijgen.

 Nuttige Bacteriën 

bereiding voedsel

Nuttige schimmels

• op de huid
  
• in de darmen
  
• in ons eten (zuurkool, yoghurt, kaas)

gist=eencellige schimmel

Nuttige schimmels

meercellige schimmels, zoals paddenstoelen, truffels

Schimmels worden gebruikt in de voedselindustrie maar er zijn

ook ziekteverwekkende schimmels.

Zonder gist

Met gist

Voortplanting gist

Gist is een eencellige schimmel.

Er groeit een knop aan de gistcel en hieruit groeit een nieuwe gistcel.

 gisten 

Eigenschap van een gisten 

• Gisten hebben altijd suiker nodig om te kunnen groeien. Ze zetten de suiker om in koolstofdioxide en alcohol.
• Met nuttige gisten kun je eten maken zoals; brood, bier, wijn en smaakstoffen  

• Gisten kunnen ook bederf van voedsel veroorzaken, zoals bij fruit en vruchtensappen. (ongewenste vergisting, onderdeel van rottingsproces)

Nuttige bacteriën en schimmels

Schijf van vijf

Gezond en gevarieerd:                             Niet in de schijf van vijf:

Ondersteunen bij eten en drinken: Schijf van Vijf

SCHIJF VAN VIJF

punt 5 Veilig:

• bereiding van  voedsel 
• bewaren van voedsel

Afsluiten (exitticket)

1. Geef 1 reden waarom voedsel bederft?
2. Leg uit hoe m.o. een rol spelen in de natuur? (nuttig en schadelijk)
3. Noem 3 kenmerken van m.o.
4. Noem 4 soorten m.o.
5. Leg de schijf van 5 en de 5 leefregels uit.