poëzie H4 les4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

wat ga je vandaag leren?

Deze les krijg je vooral veel informatie over: 

1. herhalen rijm naar plaats in het woord: alliteratie, assonantie, volrijm en rime rich

2. rijm naar plaats in het gedicht.  

3. waar rijm in een gedicht kan staan

4. welke schema's van eindrijm er zijn.

 De volgende les ga je deze kennis toepassen

vrijdag 5 februari

- nieuwsquiz

- boek 3 lezen! vul document Classroom in

- verder met rijm

1. Uit hoeveel versregels bestaat het gedicht? 

2. Uit hoeveel strofen bestaat het gedicht? Hoe noemen we die strofen? 

3. Is er sprake van vrije vers? 

4. Zitten er enjambementen in? 

5. Zit er alliteratie in? zo ja, waar? 

6. Zit er assonantie in? zo ja, waar? 

7. Zit er volrijm in? zo ja, waar? 

8. Zit er rime riche in? zo ja, waar? 

Son of a beach

 

Zee, het zeer wijde gevoel 

van te klein, bijna overbodig

ouder wordende billen waarin 

nog iets trilt en schommelt

lopend naar de rommel die hij 

heeft gevonden: wier, dooie

vis, slijm. Bukt, tot waar 

het wit wordt tilt de wind

haar jurk op: zacht vlees. Kijk

naar de zee.

Rutger Kopland

Uit: 'Wie wat vindt heeft slecht gezocht'

Uitgeverij G.A. van Oorschot, Amsterdam 1972

1. Uit hoeveel versregels bestaat het gedicht?

1. 4
2. 6
3. 8
4. 10

2. Uit hoeveel strofen bestaat het gedicht?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

3. Is er sprake van vrije vers?
(onregelmatige regellengte
en strofebouw
en weinig tot geen rijm)

1. ja
2. nee

4. Zitten er enjambementen in?

1. ja
2. nee

6. Zit er alliteratie in het gedicht?

1. ja
2. nee

Noteer de woorden waar je
alliteratie ziet.

7. Zit er assonantie in het gedicht?

1. ja
2. nee

Noteer de woorden waar je
assonantie ziet.

alliteratie: 

zee, zeer, zacht, zee, 

overbodig ouder

assonantie: 

zee, zeer,

wordende, nog, schommelt, rommel, gevonden, tot,  wordt, op 

8. Zit er volrijm in het gedicht?
(gelijke klinkers en medeklinkers
vanaf de laatste beklemtoonde
klinkers)

1. ja
2. nee

9. Zit er rime riche in het gedicht?
(knullige eindrijm van twee
dezelfde woorden)

1. ja
2. nee

Rijm naar plaats in het gedicht

Binnenrijm >>   als er binnen een versregel meerdere volrijmen 

                                staan.

Eindrijm     >>    als het laatste woord van een versregel rijmt op 

                                een laatste woord van één van de volgende 

                                versregels.

De dichter kan eindrijm volgens een bepaald schema gebruiken. (zie volgende dia's)

Binnenrijm   >>

als er binnen een versregel meerdere volrijmen staan

Het heet dus binnenrijm als twee of meer woorden in dezelfde zin op elkaar rijmen.

voorbeeld

Diep van kleur is de geur van

wilde tijm met binnenrijm.

Het klinkt en blinkt als zon en

maan die aan de hemel staan.

Zit er in dit fragment binnenrijm?
Het klinkt en blinkt als zon en
maan die aan de hemel staan.

1. ja
2. nee

Het klinkt en blinkt als zon en

maan die aan de hemel staan.

eindrijm  >>

als het laatste woord van een versregel rijmt op een laatste    woord van één van de volgende versregels.                

De dichter kan eindrijm volgens een bepaald schema gebruiken. (zie volgende dia's)

Corona-poëzie door Joke van Leeuwen

"Als die venijnige                             A

ijzerenheinige                                  A

virusjes die je niet ziet                     B

als die rond-hoppende                    C

in de war schoppende                    C

piepkleine stukjes verdriet              B

weg zullen kwijnen                          D

en daarna verdwijnen                     D

dat nergens nog eén overschiet     B

dan zal ik je kussen                         E

maar ja, ondertussen                      E

doe ik dat maar niet."                       B

eindrijm  >>

gekruist rijm

A

B

A

B

voorbeeld

Morgenrood van Levi Weemoedt

De week begint pas. Het is 

maandag kwart voor negen,           A

en ik roer nu al zo 

neerslachtig in m'n thee                   B

Maar ik zal sterk zijn: kijk! 

daarbuiten schijnt de regen!          A

En aan het venster piept de vleermuis vrolijk mee!                                                           B

eindrijm >>

gepaard rijm

A

A

B

B

Op het kerkhof
door Jan Hanlo

Ik zou hier wel gelukkig zijn                                        A

om zomer en om zonneschijn                                    A

wanneer ik jonger was – en niet                                 B

te vol was van te veel verdriet                                    B

Maar als ik jong was en nog klein                              A

dan zou ’k hier niet gekomen zijn                               A

want kinderen waarderen niet                                    B

de stilte van dit vreemd gebied                                  B

Hier lijkt de zon hun minder fijn                                  A

en angstigheid is in hun brein                                    A

voor ’t open graf waar ’t soms geschiedt                   B

dat men er oude beenderen ziet                                B

Maar ’k zou hier nu gelukkig zijn                                A

om vlinders en om zonneschijn                                 A

wanneer ik anders was – en niet                               B

te vol was van te veel verdriet                                   B

eindrijm >>

omarmend rijm

A

B

B

A

Ida Gerhardt

's Nachts hoorden wij in 't holle huis             A

de ratten rennen langs de binten                    B

Zij scheurden spaanders van de plinten      B

In kasten viel de kalk tot gruis                           A

eindrijm >>

verspringend

A

B

C

A

B

C

Hij staat in een tuin in de stad         A

alleen en verloren en groot,              B

met wuivende kruin, en 't geruis    C

der winden door twijg en in blad    A

dit lied van verlangen en nood        B

is hoorbaar tot diep in het huis       C

eindrijm >>

slagrijm

A

A

A

A

A

voorbeeld

Misschien heeft iemand op een dag

terwijl hij in een strandstoel lag

en wapperende vlaggen zag gedacht: ' hij zag' rijmt op 'die vlag'.

Ik maak een rijm en noem het een slag.

eindrijm >>

gebroken rijm

Van gebroken rijm is sprake als de 2e en de 4e regel rijmen, en de 1e en de 3e regel van de strofe juist niet. 

Ook kunnen de 1e en de 3e regel rijmen, terwijl de 2e en de 4e regel dat niet doen.

Er hoeven binnen een vierregelige strofe dus maar twee regels op elkaar te rijmen. 

bijvoorbeeld: A B C B - D E F  E 

voorbeeld

Ik denk niet vaak        A

Ik denk niet gauw      B

Maar als ik denk         C

Denk ik aan jou           B

wat heb je geleerd?

1.  soorten rijm die er bestaan: eindrijm, beginrijm, klinkerrijm.

2. hoe je rijm kunt herkennen.

3. waar rijm in een gedicht kan staan

4. welke schema's van eindrijm er zijn.

De volgende les ga je deze kennis toepassen

Ik snap de stof tot nu toe goed.

ja

kan beter

nee