NN7 - Meer dan lezen §5 - Vaste tekststructuren - 3H

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Vaste tekststructuren

NN7 - Meer dan lezen §5 - 3H

Wat je gaat leren

• Je leert vaste tekststructuren herkennen en gebruiken.
• We maken samen opdracht 2 en 3.
• Je hebt behalve je laptop ook je lesboek, een pen en papier nodig.

De meeste teksten, radio- en tv-programma’s, podcasts enzovoort zijn opgebouwd volgens een vaste structuur. De meeste teksten bestaan uit:

- inleiding

- middenstuk

- slot

• Afhankelijk van het doel van de tekst, zijn teksten vaak opgebouwd volgens een vaste structuur.
  
  
• De inleiding, het middenstuk en het slot bevatten vaak gegevens volgens een vast patroon.

Vandaag bespreken we zeven vaste tekststructuren!

1. Argumentatiestructuur.

Tekstdoel: 

- overtuigen: de schrijver wil de lezer overtuigen van zijn standpunt. 

Opbouw:

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Wat is het standpunt van de schrijver?
• Waarom vindt hij dat?

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Wat is het standpunt van de schrijver?
• Waarom vindt hij dat?

Bijvoorbeeld:

artikel in de opinie-bijlage van een krant over het belang van het verbod op proeven met dieren

2. Aspectenstructuur

Tekstdoel: 

- informeren: er worden verschillende aspecten beschreven. 

- opiniëren: de lezer kan zich een mening vormen.

Opbouw:

/ deelonderwerpen

De tekst geeft antwoord op vragen als: 

• Wat is het belangrijkste wat over het onderwerp wordt gezegd?

De tekst geeft antwoord op vragen als: 

• Wat is het belangrijkste wat over het onderwerp wordt gezegd?

Bijvoorbeeld: een artikel in een populair wetenschappelijk tijdschrift over de stoomtrein.

3. Verklaringsstructuur

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Hoe, waar of wanneer vindt het verschijnsel plaats?
• Hoe kan het dat dit verschijnsel plaatsvindt?

3. Verklaringsstructuur

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Hoe, waar of wanneer vindt het verschijnsel plaats?
• Hoe kan het dat dit verschijnsel plaatsvindt?

Bijvoorbeeld: een artikel in de wetenschappelijke bijlage van de krant over het fenomeen 'het noorderlicht'.

4. Voor- en nadelenstructuur

Het tekstdoel kan variëren:

- informeren: de voor- en nadelen worden uitgelegd

- opiniëren: de lezer kan zich een mening vormen

- overtuigen: de lezer moet overtuigd raken van het standpunt

4. Voor- en nadelenstructuur

De tekst geeft antwoord opvragen als:

• Wat zijn de voordelen?
• Wat zijn de nadelen?
• Wat vindt de schrijver belangrijk aan deze voor- en nadelen?

4. Voor- en nadelenstructuur

De tekst geeft antwoord opvragen als:

• Wat zijn de voordelen?
• Wat zijn de nadelen?
• Wat vindt de schrijver belangrijk aan deze voor- en nadelen?

Bijvoorbeeld: een artikel op een online platform over de voor- en nadelen van elektrisch rijden

5. Probleem/oplossingstructuur

Tekstdoel: 

- informeren: probleem en oplossingen worden beschreven

- opiniëren: de lezer kan zich een mening vormen

5. Probleem/oplossingstructuur

De tekst geeft antwoord op vragen als: 

• Wat is het probleem?
• Waarom is dit een probleem?
• Hoe kan het worden opgelost?

5. Probleem/oplossingstructuur

De tekst geeft antwoord op vragen als: 

• Wat is het probleem?
• Waarom is dit een probleem?
• Hoe kan het worden opgelost?

Bijvoorbeeld: een artikel in een streekkrant over hoe de gemeente het probleem van huizentekort in jouw buurt moet oplossen

6. Verleden/heden(/toekomst)structuur

Tekstdoel:

- informeren: door de geschiedenis en/of toekomst van iets te beschrijven

6. Verleden/heden(/toekomst)structuur

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Hoe ging het vroeger?
• Hoe gaat het nu?
• Hoe zal het in de toekomst gaan?

6. Verleden/heden(/toekomst)structuur

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Hoe ging het vroeger?
• Hoe gaat het nu?
• Hoe zal het in de toekomst gaan?

Bijvoorbeeld: een artikel in de weekendbijlage van de krant over het digitale tijdperk

7. Vraag/antwoordstructuur

Tekstdoel:

- informeren: er wordt antwoord gegeven op een vraag.

7. Vraag/antwoordstructuur

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Wat is de aanleiding van de vraag?
• Welke antwoorden heeft de schrijver gevonden?

7. Vraag/antwoordstructuur

De tekst geeft antwoord op vragen als:

• Wat is de aanleiding van de vraag?
• Welke antwoorden heeft de schrijver gevonden?

Bijvoorbeeld: een artikel over hoe de veiligheid bij de NASA over de astronauten wordt nageleefd, naar aanleiding van de herdenking van de Spaceshuttle Challenger

Meestal herken je de structuur al, door de tekst globaal te lezen.

De teksten in deze paragraaf gaan allemaal over het onderwerp 'slapen'.

Pak nu je lesboek. We gaan zo Tekst 1 lezen op 

blz. 34. In tekst 1 zijn enkele woorden onderstreept. Leid de betekenis af uit de context. Zet de juiste betekenissen bij de woorden.

momenten of tijdelijke toestanden in de ontwikkeling van iets 

kringloop; terugkerende, regelmatige reeks 

 erg klein 

cellen die samen lichaamsmateriaal vormen 

herstel 

verward; het spoor bijster 

in gang gezet; gestimuleerd 

schijnbaar tegenstrijdige

fasen (al. 2)

cyclus (al. 2)

micro (al. 2) 

weefsels (al. 5) 

recuperatie (al. 5) 

gedesoriënteerd (al. 6) 

getriggerd (al. 7)

paradoxale (al. 7) 

We lezen nu samen Tekst 1 - De fasen van de slaapcyclus op blz. 34.

‘(...) want slapen is belangrijk voor je gezondheid.’ (al. 1) Waarom is dat zo? Noteer vier functies van slapen.

Pak je pen en onderstreep in alinea 4 de signaalwoorden (opsommend verband) waaraan je die vier functies van slapen herkent.

(1) Wist je dat je ongeveer een derde van je leven slapend doorbrengt? Dat is niet voor niets, want slapen is belangrijk voor je gezondheid. Zo heeft het om te beginnen een herstelfunctie: je lichaam en hersenen komen weer tot rust. Ook vult een goede nachtrust je energievoorraad aan. Bovendien zorgt slapen ervoor dat je de dingen die je overdag meemaakt, beter leert en onthoudt. Verder zorgt het ervoor dat je groeit. 

Pak je pen en onderstreep in alinea 4 de signaalwoorden (opsommend verband) waaraan je die vier functies van slapen herkent. 

(1) Wist je dat je ongeveer een derde van je leven slapend doorbrengt? Dat is niet voor niets, want slapen is belangrijk voor je gezondheid. Zo heeft het om te beginnen een herstelfunctie: je lichaam en hersenen komen weer tot rust. Ook vult een goede nachtrust je energievoorraad aan. Bovendien zorgt slapen ervoor dat je de dingen die je overdag meemaakt, beter leert en onthoudt. Verder zorgt het ervoor dat je groeit. 

Onderstreep in je boek van elke slaapfase de kenmerken en de tijdsduur.

(kijk hiervoor in alinea 3, 4, 5 en 7)

Juiste antwoord

(3) Fase 1 is de inslaapfase, de tijd die je nodig hebt om in slaap te vallen. In deze fase ga je van wakker zijn naar daadwerkelijk slapen. Over het algemeen duurt deze eerste fase maar een paar minuten. Je hersenactiviteit wordt minder en je ogen bewegen minder. Met 2 tot 5 procent van je totale slaap is deze fase maar een heel kort gedeelte. De inslaapfase begint pas echt op het moment dat je een beetje begint weg te dommelen. Het wakker zijn voordat je dit gevoel ervaart, hoort niet bij deze fase. 

Juiste antwoord

(4) Fase 2 is de fase van de lichte slaap. Nadat je in de eerste fase je best doet om in te dommelen, begin je licht te slapen. Deze fase duurt ongeveer 40 tot 45 minuten en zorgt ervoor dat je uiteindelijk echt in slaap valt. Je wordt niet meer wakker van ieder geluidje om je heen, maar helemaal buiten bewustzijn ben je nog niet. Heb je weleens het gevoel dat je niet geslapen hebt, maar dat er wel een half uur verstreken is? In dat geval bevond je je waarschijnlijk in deze tweede fase.  

Juiste antwoord

(5) Na de tweede fase volgt fase drie, waarin je na een korte overgang in een diepe slaap raakt. Meestal duurt deze overgang maar een paar minuten: je gaat langzamer ademen, je spieren ontspannen zich alsmaar verder en je hartslag wordt lager. Dit alles leidt ertoe dat je uiteindelijk diep gaat slapen. In deze fase is er een grotere bloedtoevoer naar je spieren, waardoor je lichaam bijkomt van de inspanningen van overdag. Ook wordt 70% van je dagelijkse groeihormoon in deze fase uitgescheiden, wat ervoor zorgt dat je weefsels hersteld worden. Deze recuperatiefase duurt ongeveer 15 minuten.   

Juiste antwoord

(7) De vierde en laatste fase van de slaapcyclus is die van de REM-slaap. REM staat voor Rapid Eye Movement. In deze fase worden je hersenen juist weer getriggerd en gaan je ogen snel bewegen. Je begint volop te dromen. Je hersenen gaan weer ‘aan’ en je gaat sneller ademen, terwijl je lichaam in volledige rust blijft. Tijdens deze laatste fase begint je emotionele herstel, iets wat absoluut onmisbaar is tijdens een volle nacht slaap: je verwerkt de emoties van de voorgaande dag, je slaat op wat je die dag hebt geleerd en je reset je hersenen, waardoor je voldoende plaats maakt voor nieuwe kennis, emoties en prikkels. Omdat je lichaam helemaal stil blijft, maar je hersenen wel figuurlijk overuren maken, wordt deze fase ook wel de paradoxale slaap genoemd. Gemiddeld duurt de vierde fase 20 minuten.  

Maak nu een tabel van drie kolommen (slaapfase, kenmerken, tijdsduur) en verwerk de informatie die je in de vorige vraag hebt gemarkeerd in de tabel.

Je hebt hiervoor zeven minuten.

slaapfasen	kenmerken	tijdsduur
fase 1	minder hersenactiviteit, minder oogbewegingen	paar minuten
fase 2	minder geluidswaarnemingen, nog niet helemaal buiten bewustzijn	30-50 minuten
fase 3	langzamer ademhaling, ontspanning in spieren, lagere hartslag, grotere bloedtoevoer naar spieren, uitscheiding groeihormoon	15 minuten
fase 4	volop hersenactiviteit, snelle oogbewegingen, veel dromen, snelle(re) ademhaling, verwerking emoties van voorgaande dag, opslag van nieuwe kennis, reset van hersenen	20 minuten

Het juiste antwoord:

Welke slaapfasen zijn vooral belangrijk voor je gezondheid? Licht je antwoord toe.

‘Bovendien zorgt slapen ervoor dat je de dingen die je overdag meemaakt, beter leert en onthoudt.’ (al. 1) In welke slaapfase gebeurt dit, denk je? Licht je antwoord toe.

Wat is er paradoxaal aan slaapfase 4? (al. 7)

Welke structuur heeft tekst 1?

1. aspectenstructuur
2. verklaringsstructuur
3. voor- en nadelenstructuur
4. vraag-antwoordstructuur

Juiste antwoord

Het is een aspectenstructuur.

In de tekst komen verschillende aspecten van slaap aan de orde, namelijk de vier verschillende slaapfasen. 

Zijn we nog wakker? We zijn klaaaaaaar!