Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld? - 5.1 Inleiding & Wij zijn ons brein

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld?

Mens - brein - computer

Inleiding

5.1 Wij zijn ons brein

De computermetafoor

Mijn hoofd zit vol.

Ik moet dit even verwerken.

Heb jij input voor mij?

Ik doe dit op de automatische piloot.

-> ervaringen uitgedrukt in computermetaforen

De computermetafoor

Zaken die belangrijk voor ons zijn worden tot abstractie gemaakt.

De computermetafoor laat aspecten van een concrete situatie waarin wij handelen en ervaren links liggen. Alsof ze niet ertoe doen in de cognitie.

Het belang van lichaam en ervaring in cognitie: de computermetafoor ter discussie.

Mens - brein - computer

5.1 Wij zijn ons brein

Het brein

Biologisch orgaan met

materiële eigenschappen.

Soms gekoppeld aan de functie van het brein

Zouden de functies van het brein ook uitgevoerd kunnen worden door iets wat gemaakt is uit andere materie?

Functionalisme

Functionalisme: de beschrijving van de mens in termen van functies.

Focus op functie van het brein
(i.p.v. substanties zoals Descartes)

Functie van het brein

Cognitie: processen zoals herinneren, plannen of fantaseren en waarnemen.

Uitgangspunt: de mens als denkend wezen

Dick Swaab 

(1944)

Interacties van onze zenuwcellen in de hersenen produceren onze 'geest'.

(Bewustzijn, emoties, stemmingen, waarneming, vrije wil, religie, moraliteit)

Hersenactiviteiten: elektrische activiteit, de overdracht van chemische boodschappen.

Computermetafoor is terecht: hersenen als biologische machines die op een rationele wetmatige manier verwerken.

Cognitivisme

Een paradigma in de psychologie en cognitiewetenschappen

Onze geest/brein bewerkt informatie net zoals een computer om te bepalen hoe we het beste kunnen handelen: 'nadenken'.

Functie van ons brein is verwerken van informatie.

Input verwerken tot output

Cognitivisme, functionalisme en de computermetafoor

Cognitivisme heeft een functionele benadering van de mens als denkend wezen.

De functie is informatieverwerking 

(link paragraaf 5.2).

Gebruik van de computermetafoor.

Dubbele functie computer

1. Het helpt ons om de menselijke psyche figuurlijk te beschrijven aan de hand van metaforen.

2. Het dient als concreet instrument om deze psyche te onderzoeken.

Input aan hersenonderzoek: beschrijven mentale activiteiten

Output hersenonderzoek: onderzoek naar mentale activiteiten te stimuleren

Eindterm 9

De kandidaten kunnen de opvattingen van Lakoff & Johnson, Vroon & Draaisma, Swaab, Dreyfus, Clark & Chalmers en O’Regan, Myin & Noë (hierna; Noë)) over de vraag hoe wetenschap en techniek het mensbeeld veranderen uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:

• dat taal uitdrukt uit hoe we met ons lichaam in de wereld staan (Lakoff & Johnson);
• dat mensbeelden historisch contingent zijn (Vroon & Draaisma);
• dat mensen hun brein zijn en het brein als een computer is (functionalistisch cognitivisme, Swaab) en de evaluatie hiervan (Dreyfus, connectionisme);
• dat mensen niet alleen met hun brein denken, maar ook met hun lichaam in een omgeving (4E-cognitivisme, Clark & Chalmers en Noë).

Eindterm 11

11. De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens functionalistische cognitivisten (en met name Swaab) mensen hun brein zijn en dat dat brein als een computer is.

Daarbij kunnen zij betrekken:
• dat de computermetafoor het functionalistische mensbeeld versterkt;
• de begrippen ‘cognitivisme’, ‘connectionisme’, ‘symboolmanipulatie’, ‘input en output’, ‘mentale representatie’, ‘kunstmatige intelligentie’, ‘productsimulatie’, ‘processimulatie’ en ‘neuraal netwerk’;
• een uitleg van het argument van Swaab dat mensen hun brein zijn;
• een uitleg van het functionalistische argument dat mensen net als computers informatie verwerken;
• een uitleg van het functionalistische argument dat computers het menselijk denkvermogen kunnen simuleren;
• een evaluatie van dit functionalistische argument met Dreyfus’ opvatting dat de functies van ons belichaamde denken niet kunnen worden uitgevoerd op de hardware van een computer en de connectionistische opvatting dat een neuraal netwerk het denkvermogen wel kan simuleren.