3V bi (Vel) week van 13 april

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Herhalen B7 en 8

Heb je de opdrachten van vorige week gemaakt en gecontroleerd?

- Maak het onderstaande woordweb.

- Welk voorbehoedmiddel helpt ook tegen SOA's (geslachtsziekten)?

Zwangerschap en geboorte

Herhalen T4 + Mitose en meiose

Om T4 te herhalen, lees je de samenvatting in je boek door, doelstelling 1 t/m 9. Als dingen onduidelijk zijn, kan je de betreffende basisstof nog eens nalezen.

Daarna ga je Test Jezelf maken in het digitale werkboek.

Herhalen T4 + Mitose en meiose

Ook gaan we mitose en meiose behandelen. Deze stof staat niet in jullie boek, maar hoort wel bij de toets.

Mitose is de gewone celdeling. Hierbij ontstaan nieuwe cellen voor groei, vervanging en herstel. 
Meiose is de reductiedeling. Hierbij ontstaan geslachtscellen.

En het is belangrijk dat je weet dat een mens 46 chromosomen (23 paar) heeft in elke celkern. 

karyogram

Hieronder zie je het karyogram (chromosomenportret) van een mens. Je ziet duidelijk dat er van elk type 2 chromosomen zijn (een paar = 2).

Het laatste, 23e paar bestaat uit de geslachtschromosomen. Er zijn 2 soorten geslachtschromosomen: het X-chromosoom en het Y-chromosoom.

Vrouwen hebben 2 X-chromosomem (XX) 

Mannen hebben 1 X- en 1 Y-chromosoom (XY). Bij mannen bestaat het 23e paar dus uit 2 verschillende chromosomen!   

Is dit een karyogram (= beeld van alle 46 chromosomen) van een man of vrouw?

Mitose

Bij mitose ontstaan uit 1 cel 2 dochtercellen met hetzelfde aantal chromosomen. 

Hiervoor moeten de chromosomen eerst gekopieerd worden. Dit heet ook wel DNA-replication.  Na het kopieren blijven de 2 kopieen bij elkaar. Het chromosoom bestaat dan uit 2 draden (de 2 kopieen) die in het midden bij elkaar gehouden worden.
De chromosomen worden voorafgaand aan de celdeling korter en dikker zodat je ze onder de microscoop kan zien.

Vervolgens worden de 2 kopieen van elkaar gescheiden. De ene kopie gaat naar de ene dochtercel en de andere kopie naar de andere dochtercel. 

Beide dochtercellen hebben nu chromosomen die uit 1 draad (1 kopie) bestaan. 
Beide dochtercellen hebben wel hetzelfde aantal chromosomen als de moedercel.

Mensen hebben 23 verschillende typen chromosomen. In alle cellen (behalve de geslachtscellen) heb je van elk type chromosoom er 2. Je hebt nl. van elk type 1 chromosoom van je vader gehad, en 1 van je moeder.

Totaal bevat elke  cel dus 23 x 2 = 46 chromosomen.

Geslachtscellen bevatten van elk type chromosoom er maar 1. Dus een geslachtscel van een mens bevat 23 chromosomen, van elk type maar 1.

Mitose, gewone celdeling

Mitose kan je ook schematisch weergeven:

2n --> 2n + 2n

Hierbij is n het aantal verschillende typen chromosomen. Bij een mens  geldt: n = 23. Bij andere soorten kan n een ander getal zijn.

Hoe groot is n bij dia 11? Leg je antwoord uit.

Wat is het nut van mitose?

Meiose

Meiose is de celdeling waarbij geslachtscellen ontstaan. Hierbij wordt het aantal chromosomen gehalveerd. Elke dochtercel heeft maar 1 chromosoom van elk type. Bij een mens hebben eicel en zaadcel dus 23 chromosomen, en dat zijn 23 verschillende chromosomen.

Omdat het aantal chromosomen gehalveerd wordt, wordt meiose ook wel reductiedeling genoemd.

Meiose: meiose I

De meiose bestaat eigenlijk uit 2 celdelingen die na elkaar plaatsvinden: meiose I en meiose II.

Voorafgaand aan meiose I worden de chromosomen eerst weer gekopieerd. De chromosomen worden vervolgens korter en dikker zodat je ze onder de microscoop kan zien. De kopieen blijven weer bij elkaar, en je ziet dus dat elk chromosoom uit 2 draden bestaat.

Meiose: meiose I

Vervolgens gaan de chromosomen van hetzelfde type uit elkaar. Er ontstaan dan 2 dochtercellen met elk 23 chromosomen, van elk type chromosoom hebben ze er
maar 1!
Elk chromosoom bestaat nu nog uit 2 draden!

Meiose: meiose II

Vervolgens begint de 2e deling: meiose II.

Bij meiose II gaan de 2 kopieen van elk chromosoom uit elkaar. De dochtercellen die nu ontstaan, hebben elk 23 chromosomen, van elk type 1. En elk chromosoom bestaat nu uit 1 draad.

Meiose

Hoe groot is n in dia 20? Leg je antwoord uit.

Meiose I en II kan je ook schematisch weergeven:

Meiose I:   2n --> n + n

Meiose II:  n --> n + n

Hierbij is n het aantal verschillende typen chromosomen. Bij een mens  geldt: n = 23. Bij andere soorten kan n een ander getal zijn.

Bij de bevruchting versmelten de kernen van zaadcel en eicel. De bevruchte eicel heeft dan weer 46 chromosomen! (bij een mens)

MEIOSE

Er vindt celdeling plaats om zaadcellen te maken. Is dit mitose of meiose
A) Mitose B) meiose

1. Mitose
2. Meiose

Waar worden chromosoomparen gescheiden?

1. Mitose
2. Meiose
3. Zowel mitose als meiose
4. Zowel niet in mitose als meiose

Waarbij hoort deze formule:
2N --> N + N

1. Mitose
2. Meiose I
3. Meiose II
4. Bevruchting

Geeft de afbeelding hiernaast een meiose of mitose weer? Leg je antwoord uit.

Een bepaalde cel bevat 15 chromosomen. Is dit een geslachtscel of een lichaamscel? Leg je antwoord uit.

Afsluiting en opgaven

Opdrachten:
Herhalen T4: Maak Test jezelf in de digitale leeromgeving
Mitose, meiose: hierbij horen alleen de opdrachten die in lesson-up staan. Als je de opdracht fout beantwoord hebt, maak hem dan opnieuw. Totdat het antwoord goed is. 

En probeer mitose en meiose in je eigen woorden te zeggen. Hierbij kan je de dia's van deze les gebruiken.

Succes!