De Nachtwacht

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

De Nachtwacht

Achtergrond schilder

Rembrandt Harmenszoon van Rijn (Leiden, 15 juli 1606 – Amsterdam, 4 oktober 1669) was een Nederlandse kunstschilder, etser en tekenaar. 

Hij geldt algemeen als een van de grootste schilders en etsers in de Europese kunst, en als de belangrijkste Hollandse meester van de 17e eeuw. 

Rembrandt vervaardigde in totaal ongeveer driehonderd schilderijen, driehonderd etsen en tweeduizend tekeningen. 

Hij speelde in zijn schilderijen een spel met licht en donker, waarbij hij vaak scherpe contrasten (clair-obscur) gebruikte om zo de toeschouwer de voorstelling binnen te voeren. Dit leidde tot levendige scènes vol dramatiek.

Rembrandts beroemdste en grootste doek, "De Nachtwacht", werd in 1642 gemaakt voor de Kloveniersdoelen. Dit was een van de verenigingsgebouwen van de Amsterdamse schutterij, de burgerwacht van de stad. 

De echte titel is: "Schutters van wijk II onder leiding van kapitein Frans Banninck Cocq"

Rembrandt was de eerste die op een groepsportret de figuren in actie weergaf. De naam Nachtwacht is pas veel later ontstaan. 

Het schilderij is eigendom van de gemeente Amsterdam en behoort sinds 1808 tot de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam.

We weten dat Rembrandt vóór december 1640 de opdracht moet hebben gekregen. Dan overlijdt een van de afgebeelde schutters. 

De Nachtwacht was in 1642 klaar. Hij heeft er dus minimaal een jaar over gedaan, maar waarschijnlijk langer.

In 1975 viel een man met een mes het schilderij aan. Hij bracht twaalf sneden toe in het doek. 

Het was niet voor het eerst. Ook in 1911 viel een man met een mes het schilderij aan. 

Op 6 April 1990 spoot een man zuur op het schilderij. Door de aard van het zuur en het snelle optreden van een beveiliger werd, net als in 1911, alleen het vernis aangetast.

In 1939 werd het, samen met 30.000 andere kunstwerken uit het Rijksmuseum, geëvacueerd. 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd De Nachtwacht verplaatst. Eerst werd deze overgebracht naar kasteel Radboud in Medemblik. Na Medemblik verhuisde het doek naar een kustbunker in de duinen bij Castricum, waardoor het uit de lijst gehaald en opgerold moest worden. 

In april 1942 werd De Nachtwacht uit de rijkskluis van Heemskerk naar de mergelgrotten in de Sint Pietersberg bij Maastricht overgebracht. 

Op 25 juni 1945 arriveerde het schilderij per binnenschip terug in Amsterdam.

Het grootste stuk is van de linkerkant afgesneden. De afgesneden repen zijn nooit teruggevonden.

Het schilderij werd in 1715, of iets daarna, aan alle vier zijden ingekort om het passend te maken voor een andere ruimte, namelijk het stadhuis van Amsterdam. 

Tegenwoordig meet het schilderij wat de hoogte betreft 379,5 cm (het nog resterende originele doek is 363 cm hoog) en wat de breedte betreft 453,5 cm (maximale breedte van het resterende originele doek is 438 cm). Zonder lijst weegt het schilderij 170 kg, met lijst 337 kg.

Een prachtig detail is de schaduw van de hand van Kapitein Frans Bannink Cocq op de jas van luitenant Willem van Ruytenburch: 

Het wapen van Amsterdam valt precies tussen de schaduw van de duim en de wijsvinger. 

Rembrandt beeldt hiermee uit dat de stad in veilige handen is bij de schutters.

De Nachtwacht is in zijn bestaan al 25 keer behandeld.

Operatie Nachtwacht wordt het grootste onderzoek ooit naar het werk en zal plaatsvinden voor het oog van het publiek in de Nachtwachtzaal van het Rijksmuseum, waarbij gebruik wordt gemaakt van de nieuwste en meest geavanceerde technologie. Op basis van het onderzoek zal worden bepaald hoe Rembrandts meesterwerk zo goed mogelijk kan worden behouden voor toekomstige generaties.

Architect Pierre Cuypers heeft het gebouw van het Rijksmuseum ontworpen rondom het schilderij De Nachtwacht. Het is ook het enige kunstwerk dat na de heropening na een verbouwing van het Rijksmuseum in 2013 op dezelfde plek werd teruggehangen.

Architect Pierre Cuypers heeft het gebouw van het Rijksmuseum ontworpen rondom het schilderij De Nachtwacht. Het is ook het enige kunstwerk dat na de heropening na een verbouwing van het Rijksmuseum in 2013 op dezelfde plek werd teruggehangen.

Ze draagt drie belangrijke symbolen bij zich, die de Kloverniers aanduiden: 

1. De klauwen van een dode kip aan haar gordel, een symbolische toespeling op de klauw in het embleem van de kloveniers. 

2. Het pistool, genaamd klover hangt aan haar riem. 

3. In haar hand houdt ze de ceremoniële drinkhoorn van de Kloveniers.

Het kleine meisje in de gouden jurk in het volle licht werd gezien als de mascotte of “lucky charm” van de Kloveniers. 

Leerdoelen

Je leert wat over Nederlands meest bekende schilder Rembrandt van Rijn.

Je leert van alles over zijn meest beroemde werk De Nachtwacht.

Je leert goed te kijken naar kunst.

Je leert op je eigen creatieve manier een verwerking van het originele kunstwerk te maken.

Kijkopdracht 1:     "Wie is het?"

Ergens tussen de drukke en levendige menigte heeft Rembrandt waarschijnlijk ook zichzelf afgebeeld. In deze kijkopdracht gaan je opzoek naar Rembrandt. Ga hiervoor naar de website Rijksstudio, waar je het schilderij in hoge resolutie goed kan bekijken. 

Door de vergelijkingen met andere portretten van Rembrandt denkt men dat hij dit zelf is maar dit is nooit bewezen.

Denk jij te weten waar Rembrandt staat? Download een afbeelding van de Nachtwacht en omcirkel op je computer of je mobiel de plek waar jij denkt dat Rembrandt zichzelf heeft afgebeeld. 

Zet de foto op de volgende slide.

Antwoord kijkopdracht 1
'Wie is het'

Kijkopdracht 2:  'Voorstelling'

Bekijk het schilderij zo aandachtig mogelijk en geef een zo goed mogelijke beschrijving van de voorstelling. D.w.z. wat je allemaal ziet. Wees zo uitgebreid mogelijk! Scan het schilderij van beneden naar boven en van links naar rechts.

Zet je antwoorden op de volgende slide.

Antwoorden kijkopdracht 2
'Voorstelling'

Kijkopdracht 3:  'Vormgeving'

Nu ga je kijken naar hoe het is gemaakt. Probeer zo goed mogelijk een antwoord te geven op de volgende vragen: 

1. Hoe staan de mensen in beeld gerangschikt?
2. Welke kleuren heeft Rembrandt gebruikt?
3. Wat valt je het meest op aan zijn kleurgebruik?
4. Twee mensen vallen het meest op, welke en noem minstens 3 redenen waarom ze het meest opvallen.

Zet je antwoorden op de volgende slide.

Antwoorden kijkopdracht 3
'Vormgeving'

Kijkopdracht 4: 'Eigen mening'

De Nachtwacht is het beroemdste schilderij van ons land! 

Wat vind jij? Verdient het die titel? Wat vind jij er mooi aan of juist niet mooi aan? Leg dit zo goed mogelijk uit.

Zet je antwoorden op de volgende slide.

Antwoorden kijkopdracht 4
'Eigen mening'

Doe-opdracht

Maak een meme van de Nachtwacht waarin de kapitein iets tegen de luitenant zegt. De opdracht is dat de meme zowel grappig is, maar óók een interessant weetje van de Nachtwacht vertelt. Op de website Beleef de Nachtwacht kan je van alles over de Nachtwacht leren en kan je inspiratie opdoen voor een goed weetje voor in je meme. Lees ook goed de slides hiervoor door.

Je kunt via allerlei apps op je telefoon makkelijk zelf memes maken. Je kunt een afbeelding van de Nachtwacht downloaden op de website Rijksstudio en deze gebruiken als basis voor je eigen meme. Of hier vind je een afbeelding van de Nachtwacht met twee lege tekstballonetjes om in te vullen. 

Maak er iets moois van! Inleveren op de volgende slide.

Lever hier je meme in.

Beoordeling

• Heb je degene waarvan de denken dat het Rembrandt is gevonden?
• Heb je bij de 4 kijkopdrachten goed gekeken en nette antwoorden geformuleerd?
• Heb je een meme gemaakt die grappig is én een weetje bevat over het schilderij?

                                                        Succes!!!