Nederland in de 16e eeuw: de pest

• Basisschool

Deze les gaat over een minder gezellig onderwerp: de pest in Nederland.

De pest ontstond in de 14e eeuw maar duurde vele eeuwen. Soms verdween hij voor een aantal jaren en dan dook hij ineens weer op.  De laatste gevallen van de pest in Nederland waren aan het begin van de 20e eeuw.

Wereldwijd wordt geschat dat er ongeveer 75 miljoen mensen zijn gestorven aan de pest. Omdat niemand wist waar de ziekte vandaan kwam, kregen minderheden de schuld. Dit leidde tot vervolging van joden, bedelaars en mensen met lepra.

Kijk nu naar het volgende filmpje. 

In het begin zie je wat enge beelden, maar daarna niet meer.

Kom daarna weer terug naar lessonup.

Waardoor wordt de pest verspreidt?

1. Ratten
2. Vlooien
3. Katten
4. Honden

Welke groep krijgt de schuld van de pest?

1. Christenen
2. Moslims
3. Joden
4. Heidenen

De ziekte startte waarschijnlijk bij marmotten en werd verder verspreid door ratten met vlooien. 

De vlooien sprongen over op mensen en besmetten hen op die manier.

De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie 'yersinia pestis' of 'pestbacil'.

Welke moderne ziekten ken jij die overgebracht worden door dieren? Er zijn verschillende antwoorden mogelijk.

De pest had verschillende verschillende vormen:

- builenpest: 

   De builenpest is een ontsteking van de lymfeklieren. 

   Op het hele lijf ontstonden builen. 

   Het wordt veroorzaakt door vlooienbeten.  De 

   builenpest vorm was niet altijd dodelijk. Ongeveer

   een derde van de zieken werden beter.

quizvragen

pest in leiden

- longpest:

   De longpest werd overgedragen door het 

   inademen van besmette ­stofdeeltjes. Deze vorm 

   van de ziekte was in 100 % van de gevallen 

   dodelijk. 

Van de pest kregen
de mensen vooral ?

1. bulten
2. koude voeten
3. snotneuzen
4. hoofdpijn

Hoe wordt de pest ook wel genoemd?

1. De rode dood
2. De bultenziekte
3. De builenpest
4. De zwarte dood

Omdat men niet wist hoe de pest ontstond, konden artsen de epidemie tegen te gaan. 

Wat ze echter vaak wel het eerst deden was proberen de ziekte op afstand te houden. 

Dat deden ze onder meer door het verbranden van aromatische stoffen om de lucht te zuiveren. Ook gebruikten artsen in azijn gedrenkte sponsjes. De sponsjes hielden zij voor de neus als zij in contact waren met een ziek persoon. 

Artsen droegen vaak een masker in de vorm van een snavel. 

In dit masker was ook 

plek voor kruiden om 

besmetting tegen te gaan.

Zieke mensen werden in isolatie gezet. Hun beddengoed werd verbrand.  

Buiten of aan de rand van een stad werden pesthuizen ingericht. 

Helaas hielp dit niet voldoende tegen besmetting.

Daarom was er voor veel mensen maar één verklaring voor de ziekte mogelijk: de toorn van God.

In 1635 heerste er de pest in Leiden. 

Daarom werd een houten pesthuis gebouwd waar zieke mensen verpleegd konden worden.

Later werd het houten pesthuis vervangen dooe een stenen pesthuis.

Toen het gebouw eindelijk klaar was, kwam de pest nauwelijks nog voor in Leiden.

Het is dus nooit als pesthuis gebruikt.

Het was een tijd lang een militaire gevangenis. 

Na de tweede wereldoorlog was het een legermuseum.

Het pesthuis bestaat nog steeds. het hoorde heel lang bij een Leids museum. Wat is de naam van dit museum?

In het afgelopen jaar werd ons leven bepaald door het coronavirus. 

Naar school gaan,  afspreken met vrienden en allerlei andere dingen die we eigenlijk heel normaal vinden, 

konden opeens niet meer of werden anders.

Schrijf op de volgende pagina in een woordspin op hoe jij met corona omgaat.

Wat doe jij om jezelf en anderen te beschermen?

En wat vind je van corona, voel jij je bedreigd of wel safe?

Hoe ga jij
met corona om?

In de 16e eeuw gingen mensen vast wel anders om met de pest dan hoe jij nu omgaat met corona. Noem 5 verschillen.

Opdracht:

- jij bent een inwoner van het middeleeuwse Leiden

- de pest is uitgebroken

- de pestdokter komt naar je stad

- je wilt de stad beschermen

- je gaat een waarschuwingsposter maken zodat 

  niet iedereen besmet raakt

- bedenk je wel dat je in de Middeleeuwen leeft en 

  dus geen moderne middelen hebt

Zo ziet je poster eruit:

- Je laat zien waardoor de pest verspreid wordt 

- Je laat zien welke oplossingen er zijn voor de ziekte 

- Denk er aan plaatjes te gebruiken

  (niet iedereen kon lezen!) 

- De poster moet opvallen!! Je wilt de mensen 

  in Leiden waarschuwen!

- Upload een foto van je poster in Google Classroom