Zinsdeelstukken

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

"Nu huppel ik rond,"

zei de springmuis, "maar ooit

had ik ook zo de pest aan de hitte.

Ik mokte, ik bokte, ik luisterde nooit. 

Als mijn moeder riep: 'Spring!' bleef ik zitten. 

Ik zat met mezelf in de knoop, net als jij.
En ik kwam er pas uit

toen ik riep: 'Kijk eens blij!'

En warempel, het hielp!"

§7 Zinsdeelstukken

Zinsdelen en zinsdeelstukken

- Gezegde (WG of NG)

- Onderwerp

- Lijdend voorwerp

- Meewerkend voorwerp

- Bijwoordelijke bepaling

- Voorzetselvoorwerp

Zinsdelen en zinsdeelstukken

- Gezegde (WG of NG)

- Onderwerp

- Lijdend voorwerp

- Meewerkend voorwerp

- Bijwoordelijke bepaling

- Voorzetselvoorwerp

- Bijvoeglijke bepaling (bvb)

- Ondergeschikte bijwoordelijke (obwb)

- Bijstelling (bijst)

bepaling (obwb)

Zinsdelen

Zinsdeelstukken

Lesdoelen

- Je weet dat een zinsdeelstuk een deel is van een zinsdeel.

- Je weet dat een bijvoeglijke bepaling extra informatie geeft over een zelfstandig naamwoord.

- Je weet dat een ondergeschikte bijwoordelijke bepaling extra informatie geeft over een niet zelfstandig naamwoord.

De bijvoeglijke bepaling (bvb)

• De bijvoeglijke bepaling is GEEN zinsdeel, maar een deel van een ander zinsdeel.
• De bijvoeglijke bepaling zegt iets over het belangrijkste zelfstandig naamwoord in een zinsdeel (= de KERN).
•  De bijvoeglijke bepaling kan voor of achter een zelfstandig naamwoord staan.
• Een bijvoeglijke bepaling vind je door te vragen: welk/wat voor + het zelfstandige naamwoord?

Vb. 1 bijvoeglijke bepaling (bvb)

Het nieuwe museum | werd | door de Arnhemse burgemeester | geopend.

nieuwe = bijv.bep > museum (=de kern van het zinsdeel)

Arnhemse = bijv.bep > burgemeester (=de kern van het zinsdeel)

Vb. 2 bijvoeglijke bepaling (bvb)

De slimme jongen | is | lid | geworden | bij de beste voetbalclub van ons dorp.

slimme = bijv.bep > jongen 

beste = bijv.bep >  voetbalclub 

van ons dorp = bijv.bep >  voetbalclub 

Noteer de bijvoeglijke bepaling(en) bij de onderstreepte kernen.

Met zeer geavanceerde meetapparatuur in kleding kunnen medici de gezondheid van mensen monitoren.

- bij meetapparatuur

zeer geavanceerde

in kleding

- bij gezondheid

van mensen

Enkele rood-wit geverfde tonnen gaven in de rivier de relatief ondiepe plaatsen aan.

- bij tonnen

rood-wit geverfde

- bij plaatsen

relatief ondiepe

In planten met blauwe bloemen bleken de wetenschappers uitermate geïnteresseerd.

- bij planten

met blauwe bloemen

Twee Amerikaanse vliegeniers, Wilbur en Orville Wright, maakten in 1903 met hun zelfgebouwde vliegtuig, de Flyer 1, de eerste gemotoriseerde vlucht.

- bij vliegeniers

Amerikaanse

- bij vliegtuig

zelfgebouwde

- bij vlucht

gemotoriseerde

bijv.bep. kort samengevat:

Een bijv.bep. zegt iets over het belangrijkste ZELFSTANDIGE NAAMWOORD van een zinsdeel = de kern (het belangrijkste ZN van het zinsdeel)

Nu over naar: 

De ondergeschikte bijwoordelijke bepaling

(obwb)

De ondergeschikte bijwoordelijke bepaling

• De obwb is een zinsdeelstuk.
• De obwb zegt iets over een niet-zelfstandig naamwoord in een zinsdeel = de kern van het zinsdeel (maar geen zn)
• De obwb kan voor of achter een niet-zn staan.
• Let op: soms zit een obwb binnen een bijvoeglijke bepaling zoals: (heel lekkere, ontzettend saaie etc.)

Vb. ondergeschikte bijwoordelijke bepaling/ obwb

De sommen | vind | ik | erg moeilijk.

-> Welke kern(en) vind je in deze zin?

-> Is dit een zn of een andere woordsoort?

-> benoem welk woord bij welk woord een obwb is, zo:

obwb = .... bij ....

Vb. ondergeschikte bijwoordelijke bepaling/ obwb

De  sommen | vind | ik | erg moeilijk.

-> Welke woorden zeggen iets over deze kernen?

erg = obwb bij moeilijk (niet-zn, dus obwb)

Noteer de ondergeschikte bijwoordelijke bepalingen bij de onderstreepte kernen.

Volgens recentelijk republiceerd Duits onderzoek nemen mannen vaak erg grote risico's.

recentelijk

erg

Met een ragebol, een bolvormige borstel, reinigde de schoonmaker heel voorzichtig de hoeken van het plafond.

heel

In Quest Junior vinden kinderen van 7 tot 11 jaar leerzame strips en te gekke weetjes.

te

Voor jonge, nog kwetsbare nijlpaarden is het midden van de kudde de veiligste plaats.

nog

Onderstaande  = huiswerk voor maandag

• zelf de theorie bij de bijstelling (bijst) doornemen op p. 218
• opdrachten maken en in je schrift noteren (TB p. 219)

      - opdracht 3

      - opdracht 4

• Nog vragen? Stel ze, neem de theorie op p. 218 nog eens door of oefen met een extra oefenblad.
• Lezen voor het leeskringgesprek

De muis klonk heel streng, 

maar het was al te laat:

de lippen van Lars 

krulden langzaam omhoog. 

Ze vormden voorzichtig 

een vrolijke boog ...

Noem van deze zin uit Lars de dwarse dromedaris een bijvoeglijke bepaling én een ondergeschikte bijwoordelijke bepaling.

De muis klonk heel streng, 

maar het was al te laat:

de lippen van Lars 

krulden langzaam omhoog. 

Ze vormden voorzichtig 

een vrolijke boog ...

Bijvoeglijke bepaling

Ondergeschikte bijwoordelijke bepaling

Vb. obwb en bvb

De zeer ingewikkelde opdrachten van gisteren vonden de leerlingen van de tweede klas heel erg interessant.

-> Zet zinsdeelstreepjes en bepaal per zinsdeel welke kern er is. 

-> Bedenk is dit een zn of een niet-zn

-> noteer obwb: ... -> ...
                     bvb: ... -> ...

Vb. obwb en bvb

De zeer ingewikkelde opdrachten van gisteren| vonden | de leerlingen van de tweede klas | heel erg interessant.

Vb. obwb en bvb

De zeer ingewikkelde opdrachten van gisteren| vonden | de leerlingen van de tweede klas | heel erg interessant.

zeer ingewikkelde is bvb bij opdrachten (=zn)

zeer is obwb bij ingewikkelde (= niet-zn)

van gisteren is bvb bij opdrachten (=zn)

van de tweede klas is bvb bij leerlingen (=zn)

heel erg is obwb bij interessant (=niet-zn)

heel is obwb bij erg (niet-zn) > let op: soms zit er dus een obwb in een bvb!