2.4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.4 Een omgangsregeling met het water

Welke maatregel wordt omschreven:
tot 1995 was dit de meest toegepast ingreep na het doorbreken /overstromen van een dijk.

1. Kribverlaging
2. Uiterwaardvergraving
3. Dijkteruglegging
4. Dijkverhoging

Welke maatregel zie je op
de foto?

1. kribverlaging
2. nevengeul/hoogwatergeul
3. dijkverzwaring
4. uiterwaardvergraving

Welke maatregelen horen bij de letters D t/m G?

nos.nl

Leerdoelen van 2.4

- Je kan de functie van de watertoets en de drietrapsstrategie in het ruimtelijke beleid beschrijven.

- Je kan voorbeelden geven van ruimtelijke aanpassingen die horen bij de drietrapstrategie.

De watertoets

•  Aanpassingen nodig zodat we om kunnen blijven gaan met overstromingen en wateroverlast door klimaatverandering. 
• Watertoets - sinds 2003 verplicht 

Gevolgen van ruimtelijke plannen voor waterveiligheid, wateroverlast, waterkwaliteit en watertekorten beoordeeld. 

Plannen mogen drietrapsstrategie niet in de weg staan. 

Watertoets 

Nieuwbouw moet voldoen aan de watertoets. 

Veroorzaakt het nieuwe project wateroverlast in de toekomst?

https://www.planviewer.nl/imro/files/NL.IMRO.0632.hofvanharmelen-bvo1/t_NL.IMRO.0632.hofvanharmelen-bvo1.html

Integraal waterbeleid

Alle zaken die met waterveiligheid en watervoorziening te maken hebben beschrijven > Nationaal Waterplan 

Nationaal waterplan 

Hierin staat onder andere dat er een aanpak in drie stappen moet worden gevolgd om het teveel of tekort aan water in de hand te houden. 

Drietrapsstrategie:

Vasthouden > bergen  > afvoeren 

 Drietrapsstrategie

1. Vasthouden 

De eerste stap is het opvangen van overtollig water op de plek waar het overschot ontstaat. 

Voorbeelden?

1. Vasthouden 

De eerste stap is het opvangen van overtollig water op de plek waar het overschot ontstaat. 

Voorbeelden:  

Aanleg van wadi's en meer groen (planten/bomen) in de stad. 

Update juni 2023

https://nos.nl/artikel/2497950-nederland-heeft-82-voetbalvelden-aan-groen-erbij-na-nk-tegelwippen

Bergen

Bij een heftige regenbui is het onmogelijk om al het regenwater op de plek  waar het gevallen is vast te houden.

De tweede stap, bergen, wordt het water op één grote plek verzameld en tijdelijk bewaard in open water.

Voorbeelden: zoals plassen, vijvers, waterpleinen of retentiebekkens.  

Een retentiebekken is een lager gelegen gebied dat speciaal is ingericht om een teveel aan water dat niet kan worden vastgehouden, tijdelijk te bergen om overlast voor andere gebieden te voorkomen.

Spaarbekkens bij de Biesbosch. Het beste  Maaswater wordt doorgelaten en ondergaat voorfiltratie. 80.000 wedstrijdbaden aan water.

Afvoeren

Pas als vasthouden en bergen echt niet meer mogelijk zijn, mag het waterprobleem worden afgewenteld (afgevoerd) op een ander gebied. Daar kan de overstromingskans toenemen. 

Drietrapsstrategie

Te veel? of te weinig? 

https:

Oorzaken verdroging 

1. ontwatering en versnelde afwatering (drainage) voor de landbouw. 

2. Winnen van grondwater voor drink- en industriewater en beregening.

3. Andere oorzaken. Bijv. verstening, bebossing, zandwinning. 

Kwel - verzilting 

Toepassing: IJsselmeer als zoetwaterbuffer & Zuidwestelijke delta 

Internationale oplossing

Rijnconferentie -> actieplan hoogwater

1. water vasthouden en bergen -> drietrapsstrategie
2. rivier meer ruimte geven
3. verbetering waarschuwingssystemen

Korte herhaling 2.3 en 2.4

Aan de slag

Alle stof is nu behandeld.

Herhaal de stof op een manier die past:

- Samenvatten?

- Opdrachten maken?

- Examenopdracht?

Sleep de oplossingen om de rivier de ruimte te geven op de juiste plaats

Dijkverhoging

Dijkverlegging

Nevengeul

Uiterwaardverlaging

Kribverlaging

zorgt vooral voor extra ruimte voor rivier water = "bergen"

zorgt vooral voor versnelde afvoer van het rivierwater richting de zee = "afvoer"

kribverlaging

uiterwaard vergraven

hoogwatergeul

obstakels verwijderen

zomerbed verdiepen

Wat is geen maatregel in
het kader van Ruimte voor
de Rivier?

1. kribverlaging
2. aanleg nevengeul
3. kanaliseren
4. dijkverlegging

Herhaling: Binnen- en buitendijkse gebieden

Buitendijkse maatregelen

1. Rivierbedverruiming

2. Rivierbedverdieping

3. Uiterwaardvergraving

4. Nevengeul

5. Kribverlaging

6. Dijkverlegging

7. Obstakelverwijdering

Binnendijkse maatregelen

8. Retentiebekken

9. Noodoverloopgebied

Buitendijkse maatregelen

Uiterwaardvergraving

Het geheel of gedeeltelijk afgraven van de uiterwaard zodat er meer water in het winterbed past.

Nevengeul

Relatief kleine geul die min of meer evenwijdig aan de hoofdgeul loopt en die bij een gemiddelde waterstand en bij laagwater niet of nauwelijks water afvoert, maar die bij hoogwater de afvoercapaciteit van de rivier vergroot.

Verdieping

Het uitbaggeren van het zomerbed is duur en doordat de rivier steeds nieuw slib aanvoert, helpt deze maatregel maar voor korte tijd.

Kribverlaging

Het verlagen van de kribben om bij hoogwater de opstuwing te verminderen.

Rivierbedverruiming

Het landinwaarts verplaatsen van de winterdijk om een grotere waterafvoer mogelijk te maken. Heet ook rivierbedverbreding.

Obstakelverwijdering

Verwijdering van een obstakel of begroeiing uit het rivierbed dat de waterafvoer belemmert.

Binnendijkse maatregelen

Retentiebekken

Een binnendijks omdijkt gebied waarin bij hoogwater tijdelijk water opgeslagen kan worden

Noodoverloopgebied: Polder Noordwaard in de Biesbosch

Aan het Nationaal Park De Biesbosch grenst de polder Noordwaard. Dit landbouwgebied is in de afgelopen jaren deels ontpolderd (figuur 2.28). Delen van dijken zijn afgegraven waardoor het gebied enkele keren per jaar onder water staat, vooral in de wintermaanden.

Hoogwatergeul

Zeer ingrijpend is de aanleg van een nieuwe rivierloop buiten het winterbed, dus in het binnendijkse land. Zo’n hoogwatergeul ligt tussen twee speciaal voor dit doel gebouwde hoge dijken of hogere gronden in en maakt alleen bij hoogwater deel uit van de rivier

Waarom wordt er vandaag de dag anders gekeken naar
rivierbeheer dan vroeger?

1. Omdat door klimaatverandering de kans op overstroming groter is.
2. Omdat rivieren vroeger niet zo belangrijk waren als nu
3. Omdat men tegenwoordig kijkt naar zowel natuur, scheepvaart als veiligheid
4. Omdat men scheepvaart tegenwoordig belangrijker vindt dan natuur en bescherming.

Water vasthouden is een van de drie trappen in de drietrapsstrategie. Waar kun je water vasthouden?

I. Water vasthouden kan in de bodem of door planten.
II. Water vasthouden kan in rivieren.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

In de stad kun je de drietrapsstrategie ook toepassen. Waarbij hoort een groen dak??

1. Vasthouden
2. Bergen
3. Afvoeren

Welk antwoord geeft de juiste volgorde van de drietrapsstrategie?

1. Bergen - Afvoeren - Vasthouden
2. Vasthouden - Bergen - Afvoeren
3. Afvoeren - Bergen - Vasthouden
4. Vasthouden - Bergen - Vasthouden

klimaatadaptatienederland.nl

In de stad kun je de drietrapsstrategie ook toepassen. Waarbij hoort de parkeerplaats van het filmpje bij?

1. Vasthouden
2. Bergen
3. Afvoeren

Waarom is wisselend kijken van schaalniveau bij rivierenwaterbeheer erg belangrijk?