2025!! Week 5 - Schuld of geen schuld?

• criminaliteit
• MBO
• Studiejaar 1

Criminaliteit

Schuld of geen schuld?

Dat is de vraag!

Vandaag: 

Schulduitsluitingsgrond - ontoerekeningsvatbaarheid 

= voorbereiding op eindopdracht volgende week! 

Aan het einde van de les: 

• weet ik het verschil tussen een rechtvaardigingsgrond en een schulduitsluitingsgrond.
• weet ik wanneer er sprake is van ontoerekeningsvatbaarheid.
• weet ik wat TBS inhoudt. 

Het volledige rijtje schulduitsluitingsgronden: psychische overmacht (kiezen tussen het redden van twee levens), art. 40 Sr; onbevoegd gegeven ambtelijk bevel

Vorige week 

• Waar zal een verdachte een beroep op doen, wanneer hij een feit heeft gepleegd maar hier geen straf voor wil krijgen (omdat hij het feit kan rechtvaardigen of het niet zijn schuld is)? 

• Op welke twee vormen van zelfverdediging zijn we vorige week ingezoomd?

Het volledige rijtje schulduitsluitingsgronden: psychische overmacht (kiezen tussen het redden van twee levens), art. 40 Sr; onbevoegd gegeven ambtelijk bevel

Strafuitsluitingsgronden

• Twee soorten strafuitsluitingsgronden zijn:

- Rechtvaardigingsgronden (feit is niet strafbaar want te rechtvaardigen wat je doet)

- Schulduitsluitingsgronden (dader is niet strafbaar, want het is niet zijn schuld) 

• Vandaag kijken we naar deze schulduitsluitingsgronden en zoomen in op één hiervan

• Bij noodweer hebben we het over een rechtvaardigingsgrond want het noodweer rechtvaardigt het feit dat je pleegt
• noodweerexces is juist schulduitsluitingsgrond, want dan ga je te ver en is het feit dus niet meer te rechtvaardigen, máár door de hevige gemoedstoestand is het NIET je schuld dat je te ver gaat

rechtvaardigingsgronden:

• noodweer
• overmacht (bij noodtoestand)
• wettelijk voorschrift
• ambtelijk bevel

wel feit gepleegd, maar geen straf, want het is te rechtvaardigen

schulduitsluitingsgronden:

•  noodweerexces
•  psychische overmacht
• ontoerekeningsvatbaarheid
• onbevoegd ambtelijk bevel

wel feit gepleegd, maar geen straf, want het is niet jou schuld

rechtvaardigingsgrond

schulduitsluitingsgrond

noodweer

ontoerekeningsvatbaarheid

overmacht (bij noodtoestand)

noodweerexces

De zaak Thijs H. 

• Het volledige rijtje schulduitsluitingsgronden: psychische overmacht (kiezen tussen het redden van twee levens), art. 40 Sr; onbevoegd gegeven ambtelijk bevel
• geen straf is overigens alléén als iemand volledig ontoerekeningsvatbaar is!

 

Je hebt zojuist info gehoord over de zaak Thijs H. Denk je dat hij een beroep kan doen op een strafuitsluitingsgrond?

1. Ja, op een rechtvaaridgingsgrond
2. Ja, op een schulduitsluitingsgrond
3. Nee

Schulduitsluitingsgronden

Ontoerekeningsvatbaarheid, art. 39 Sr: 

Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de psychische stoornis, psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap niet kan worden toegerekend.

Een psychische stoornis ziet op een geestelijke stoornis die de wilsvorming of de waarneming beïnvloeden.

Een verstandelijke handicap duidt op een aangeboren gebrek.

Gevolg : geen straf!

• Het volledige rijtje schulduitsluitingsgronden: psychische overmacht (kiezen tussen het redden van twee levens), art. 40 Sr; onbevoegd gegeven ambtelijk bevel
• geen straf is overigens alléén als iemand volledig ontoerekeningsvatbaar is!

 

www.rechtspraak.nl

Kan een rechter nu nog een straf en/of maatregel
opleggen als iemand volledig ontoerekeningsvatbaar is en dus een beroep kan doen op deze schulduitsluitingsgrond en zo ja wat dan? Licht je antwoord toe

Welke 2 voorwaarden zijn er om volgens art 37a lid 1 Sr tbs op te leggen als er sprake is van (gedeeltelijke) ontoerekeningsvatbaarheid?

zie sub 1 en 2 van art 37a: 

1°. het door hem begane feit een misdrijf is waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van vier jaren of meer is gesteld dan wel behoort tot een der misdrijven omschreven in de artikelen 132, 285, eerste lid, 285b, en 395 van het Wetboek van Strafrecht, 175, tweede lid, onderdeel b, of derde lid in verbinding met het eerste lid, onderdeel b, van de Wegenverkeerswet 1994, en 11, tweede lid, van de Opiumwet, en

2°. de veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen het opleggen van die maatregel eist

Kijk in art. 37a lid 3 Sr!
De rechter heeft voor het opleggen van een tbs-maatregel het advies nodig van wie?

Ten behoeve van het oordeel, bedoeld in het eerste lid, doet de rechter een met redenen omkleed, gedagtekend en ondertekend advies overleggen van ten minste twee gedragsdeskundigen van verschillende disciplines, waaronder een psychiater, die de betrokkene hebben onderzocht.

Terug naar de zaak Thijs H. 

Hoe kan het dat er soms toch TBS én gevangenisstraf wordt opgelegd?

Terug naar de zaak Thijs H. 

''Volgens het gerechtshof was H. nog wél in staat om afwegingen te maken. Hij zou zijn slachtoffers bewust hebben uitgekozen. Zo liet hij een jonge vrouw met rust, net als een man met een herdershond, omdat hij dat gevecht niet kon winnen. Ook deed H. zijn telefoon uit zodat hij niet getraceerd kon worden.

Juist die overwegingen van H. hebben het hof ervan overtuigd dat hij niet volledig in een psychose handelde. Hoewel hij naar eigen zeggen de opdracht kreeg te moorden, bepaalde hij zelf de plaats, de tijd en wie hij neerstak, aldus het hof.''

Het hof oordeelde daarom ook dat de moorden hem deels kunnen worden toegerekend.

De zaak Thijs H. 

Zaak begonnen in 2019 n.a.v. moorden. 

30 juli 2020 – Vonnis rechtbank Limburg

18 jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging. 

17 maart 2022 – Hoger beroep gerechtshof ’s-Hertogenbosch

22 jaar cel en tbs met dwangverpleging. 

17 oktober 2023 – Cassatie bij de Hoge Raad

De Hoge Raad bevestigde de veroordeling van het gerechtshof.

- 2020 Rechtbank - 18 jaar + TBS 

- 2022 Gerechtshof - 24 jaar + TBS 

- 2023 Hoge Raad - uitspraak gerechtshof bekrachtigd 

- 2025 - zaak tegen psychiater 

Zoek op

Welke soorten tbs zijn er?

Terbeschikkingstelling: 

straf waarbij een psychisch gestoorde veroordeelde zich verplicht moet laten behandelen. (je stelt je ter beschikking aan de overheid)

Tbs

Soorten tbs

1. tbs met dwangverpleging: als het gevaar op herhaling ernstig is, kan hij in een gesloten tbs-kliniek worden geplaatst. Daarnaast krijgt de tbs'er een (niet verplichte) behandeling die gericht is op terugkeer in de maatschappij

2. tbs met voorwaarden: Als het gevaar van herhaling niet zo ernstig is. De tbs’er gaat dan niet gedwongen naar een tbs-kliniek. Hij moet zich wel houden aan een aantal strenge voorwaarden. De reclassering houdt in de gaten of de tbs’er zich aan de voorwaarden houdt.

 

Wat zijn die strenge voorwaarden bij TBS met voorwaarden?

https://www.rechtspraak.nl/Themas/Tbs/Paginas/tbs-met-voorwaarden.aspx

Overleg met je buurman/buurvrouw: Wat vind je ervan dat daders van een strafbaar feit in Nederland tbs opgelegd kunnen krijgen (soms dus in plaats van een gevangenisstraf)? Motiveer je antwoord met minimaal 3 argumenten.

TBS: de weg naar minder recidive?

Dit is een foto van de TBS-kliniek ‘De Woenselse Poort’ in Eindhoven. Patiënten zijn dus niet ‘ergens’, maar heel dicht bij. De vraag is natuurlijk of TBS helpt of niet. Volgens deskundigen helpt TBS wel. Het percentage recidive bij ex-tbs’ers is ca. 19%. Het recidivecijfer bij gewone gevangenen is ca. 47%.

CASUS OPLOSSEN 

Je krijgt zo meteen twee casu te zien. Bepaal aan de hand van de situatie of de dader volgens jou volledig toerekeningsvatbaar, deels ontoerekeningsvatbaar of volledig ontoerekeningsvatbaar is. 

Bepaal ook welke straf en/of maatregel volgens jou moet worden opgelegd. 

Indien je nog tijd over hebt, kun je de volgende vragen nog behandelen. 

Samantha is een 28-jarige moeder van een zoontje van twee jaar. Op een ochtend gooit ze haar kind van het balkon van haar flat op de vierde verdieping. Het jongetje overleeft de val gelukkig. Samantha wordt direct gearresteerd. Uit onderzoek blijkt dat zij tijdens de daad volledig in de greep was van een ernstige postnatale psychose. Ze hoorde stemmen die haar opdroegen om haar kind te 'bevrijden van het kwaad'. Psychologen verklaren dat Samantha volledig het contact met de realiteit kwijt was en niet besefte wat ze deed. Ze was niet eerder bekend met psychiatrische problemen, maar de psychose is medisch vastgesteld. Samantha wordt vervolgd voor poging tot doodslag.

Volledig ontoerekeningsvatbaar. 

Daan is een 24-jarige man met een geschiedenis van woede-uitbarstingen en agressie. Hij heeft de diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis en is daarvoor in behandeling, maar stopt regelmatig met therapie en medicatie. Op een dag in de supermarkt denkt hij dat een man hem expres in de weg loopt met een winkelwagentje. Daan schreeuwt tegen hem en haalt plotseling een mes uit zijn tas. Hij steekt de man in zijn arm. Het slachtoffer overleeft het incident. Daan wordt vervolgd voor zware mishandeling.

Terugblik leerdoelen

Aan het einde van de les:

• weet ik het verschil tussen een rechtvaardigingsgrond en een schulduitsluitingsgrond.
  
• weet ik wanneer er sprake is van ontoerekeningsvatbaarheid.
  
• weet ik wat TBS inhoudt. 

Afsluiting 

Volgende week eindopdracht over TBS!

Deze hoef je niet voor te bereiden. Zorg wel dat je (op tijd) aanwezig bent!